کتاب‌های مذهبی درباره شب قدر چه می‌گویند؟
شب قدر برترین و مهم‌ترین شب سال در فرهنگ اسلامی به شمار می‌رود. بنابر روایتی از پیامبر(ص)، شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمانان است و هیچ‌یک از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبوده‌اند. در این گزارش نگاهی به کتاب‌هایی که درباره این شب به رشته تحریر درآمده‌اند داشته‌ایم.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، شب قَدر یا لَیلَهُ القَدر شب نزول قرآن و مقدر شدن امور یک‌ساله انسان‌هاست. قرآن در سوره‌های قدر و دخان از این شب سخن می‌گوید. براساس آیات قرآن و روایات، ارزش شب قدر بیش از هزار ماه است. این شب بافضیلت‌ترین شبِ سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن، فرشتگان به زمین می‌آیند و بنابر برخی از احادیث شیعه، مقدرات سال آینده بندگان را بر امام عرضه می‌کنند.
شب قدر برترین و مهم‌ترین شب سال در فرهنگ اسلامی به شمار می‌رود. بنابر روایتی از پیامبر(ص)، شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمانان است و هیچ‌یک از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبوده‌اند. در قرآن کریم، سوره‌ای کامل به توصیف و ستایش شب قدر اختصاص یافته و بدین نام (سوره قدر) خوانده شده است. در این سوره، ارزش شب قدر بیشتر از هزار ماه دانسته شده است. آیات یکم تا ششم سوره دخان نیز به اهمیت و رخدادهای شب قدر می‌پردازد.
باتوجه به اهمیت این شب در ادامه مروری می‌کنیم بر کتاب‌هایی که درباره این شب به رشته تحریر درآمده‌اند:
کتاب «لیالی نور، مواعظ شبهای قدر»، اثر سیدمحمدصادق حسینی طهرانی در سال ۱۴۰۰ در ۲۸۸ صفحه از سوی موسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلامی مشهد مقدس روانه بازار نشر شد که در این کتاب مباحثی همچون، اهمیت دعا و برخی از شرایط آن، چگونگی دستیابی به زندگی شیرین و گوارا، تبیین فناء ماسوی‌الله و بقاء وجه الهی، چگونگی وصول به حقیقت، نحوه اصلاح نفس و مقابله با هواهای نفسانی، بیان شده است. همچنین درباره اهمیت شبهای قدر، اعمال مستحب آن، وجه نامگذاری شب قدر، سر تعدد شبهای قدر، لزوم استفاده از فرصت إحیاء این لیالی با توجه تام به توحید و عشق به خداوند، صحبت به میان آمده است.
در بخشی از این کتاب آمده است: «مراد از شب قدر سالک، ابتدای رسیدن وی به مقام کسانی است در معرفت الهی به بلوغ لازم رسیده و مظهر حضرت حق گشته و به مرتبه جمع الجمعی و وجود نائل شده‌اند، و گاهی منظور از شب قدر سالک آن هنگامی است که خداوند متعال به‌نحوی بر وی تجلی نماید. شب قدر هر انسانی زمان دیدار وی با پروردگارش است. حالات و ملکاتی که انسان در شب قدر دارد در طول ایام سال منعکس می‌شود. کسی که در شب قدر در عالم وحدت است، در طول سال نیز این معنا در او مشهود است و کسی که در عالم کثرت متوغل است در طول سال نیز به همین معنا مبتلا خواهد بود. کسی که طالب راه خداست باید هوای نفسش را بکشد. اگر خدا را می‌خواهد از حُبّ جاه و مقام و اعتبار و از هر حُبّی غیر از حُبّ خدا بیرون بیاید.»
کتاب «نقش انسان در تقدیرات شب قدر»، شما را برای درک یک لیله‌القدر با بالاترین دریافت‌ها، آماده می‌کند. برخی مواقع شنیده‌ایم شب قدر شب معمولی نیست! فقط شب دعا نیست! فقط شب بیدار ماندن نیست! فقط شب قرآن به سر کردن نیست! شبی است که قرار است تقدیرمان رقم بخورد؛ قرار است حتی تقدیرمان را تغییر دهیم. هیچ فکر کرده‌اید چطور می‌توانیم در سرنوشت خود تاثیرگذار باشیم؟
در کتاب «نقش انسان در تقدیرات شب قدر» که به همت نشر محی، سخنرانی‌های محمد شجاعی تدوین و ویرایش شده است، می‌توان به پاسخ این سوال رسید. از نظر مولف در این سه شب باید تلاش کنیم بهترین تقدیرات را برای خودمان رقم بزنیم. از نظر او مسلم است که خودمان به‌درستی نمی‌توانیم تقدیرات را مهندسی کنیم، پس به کسانی نیاز داریم که با مهندسی دنیا و آخرت و با خود ما آشنایی زیادی دارند و ما را بهتر از خودمان می‌شناسند؛ یعنی الله تبارک‌و‌تعالی و اهل‌بیت(علیهم‌السلام).
او در این کتاب ابتدا از شب قدر و فضیلت آن سخن می‌گوید و به موضوع تفکر در این شب تاکید می‌کند و در ادامه نیز قرآن را منبع شناخت بهترین تقدیر می‌داند و به چرایی آن می‌پردازد و ادامه می‌دهد که در شبی که باید برای یکسال آینده برنامه نوشت؛ البته برنامه آماده امضا، بایستی در ابتدا چرتکه بیندازیم و بدانیم آنچه که خواهان آن هستیم در شان حقیقت وجودمان است یا خیر؟ در قدم بعد هم تمام آن چیزهایی که باعث می‌شوند تقدیرات عالی پذیرفته نشوند را بشناسیم و سعی در اصلاح آن باشیم.
در این کتاب به این مورد اشاره شده که معصیت، بداخلاقی، حسادت، زودرنجی، آشتی، صلح، دوستی، رشد معنوی، نزدیکی به حق تعالی، حضورقلب بیشتر، نزدیکی به خانواده آسمانی، نزدیکی به امام زمان و… هر چه که بوده، داده‌های شما بوده که تعیین کرده است و الان به آن رسیدید. بنابراین، این خود ما هستیم که مشخص می‌کنیم چه تقدیراتی داشته باشیم.
کتاب «نفحات آسمانی شبهای قدر» خلاصه کتاب «نقش انسان در تقدیرات شب قدر» است که گزیده سخنان محمد شجاعی در باب ماه رجب، ماه شعبان، ماه مبارک رمضان و شبهای قدر است که می‌توانند در مسیر حرکت انسان به سمت سعادت و خوشبختی موثر باشند. تا کنون ۴ جلد از این مجموعه از سوی انتشارات محی به چاپ رسیده که به بهار معنویت یعنی ۳ ماه رجب، شعبان، رمضان و قله این ایام، شب قدر، اختصاص یافته‌است.
کتاب «شبهای بی‌قراری گفتارهایی پیرامون شبهای قدر» با ترجمه سید محمد بنی‌هاشمی و به اهتمام ایمان روشن، در سال ۱۳۹۹ در ۸۴ صفحه و با قیمت ۲۳۵۰۰ از سوی نشر منیر به بازار کتاب آمده است. این کتاب با نثری زیبا و ادیبانه، بازنویسی سه مجلس در شبهای احیای ماه مبارک رمضان است.
در گفتار اول، نخست تذکر داده شده که متأسفانه ما به گناهان عادت کرده‌ایم و از فاجعه‌انگیز بودن آنها بی‌خبر مانده‌ایم. سپس اهمیت اعتراف به گناه و توبه موردبحث قرار گرفته و به سیره‌ی انابه‌ی اهل‌بیت علیهم‌السلام خصوصاً امام زین‌العابدین علیه‌السلام در این زمینه استناد شده است. سپس به دستگیری اهل‌بیت علیهم‌السلام از شیعه گنهکار، امیدواری داده شده و البته این بیم هم مطرح شده که در این باره تضمینی هم داده نشده است. نهایتاً این تذکر مطرح شده که گناهان، میان ما و امام زمانمان فاصله انداخته و به غربت آن حضرت دامن زده است؛ لذا با دعا بر فرج آن حضرت، باید این تقصیرها را تدارک کرد.
در گفتار دوم نخست اثرات سوء دنیوی و اخروی گناهان موردبحث قرار گرفته، سپس درباره گروه نخستی که با وجود رحمت فراوان الهی در شب قدر، از آمرزش محروم می‌مانند، بحث شده است این گروه افرادی هستند که پدر و مادر خود را رنجانده و عاق والدین شده‌اند. به دنبال این نکته البته راهکاری برای برون‌رفت از بحران ارائه شده و دعای مشلول به این انگیزه معرفی شده است. به دنبال این بحث در این باره سخن رفته که امام عصر علیه‌السلام پدر حقیقی و دلسوز ما هستند و ما با غفلت از ایشان و رنجاندن آن بزرگوار، با گناهانمان آن حضرت را رنجانده‌ایم و ایشان را وانهاده‌ایم؛ لذا جا دارد که همانند کودکی جامانده و ناسپاس، دوباره به آغوش پدرمان بازگردیم و رفتارهای ناروای خود را تدارک کنیم.
در گفتار سوم سه گروه دیگر از محرومان (شارب خمر، فرد کینه‌توز و قاطع رحم) معرفی شده‌اند. بالاترین مصداق رحم طبق آیه‌ی شریفه‌ی قرآن (وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ) امام عصر علیه‌السّلام دانسته شده و قطع رابطه با آن بزرگوار به‌عنوان مهم‌ترین مصداق قطع رحم مطرح شده است. در ادامه بر این تاکید شده که باید راه رفته را برگشت و رو به توبه آورد و البته به بشارت قرآن کریم و توصیه معصومین کسی که به دامن حجت الهی پناه ببرد و خاضعانه و سرافکنده در محضر پیشوایان معصوم رو به استغفار آورد خداوند را «تواب و رحیم» می‌یابد. هرچند به‌تصریح روایات گناهان ما باعث شرمندگی موالی‌مان در محضر خداوند است اما آن بزرگواران هرگز از اینکه آغوشی باز به رویمان داشته باشند و برای آمرزشمان استغفار کنند، سرباز نمی‌زنند و گرفتاری ما را گرفتاری خود می‌دانند و نیز حاجات ما از یادشان نمی‌رود؛ لذا کسی که شناخت درستی از این مظاهر لطف الهی داشته باشد فرصت را غنیمت می‌شمرد و می‌کوشد که رابطه‌ی ضربه دیده‌ی خود با امام زمانش را اصلاح کند.
کتاب «لیله القدر و انسان کامل» به قلم عبدالرضا مودب‌شمار که به همت نشر نستوه منتشر شده به معرفی همه جانبه شب قدر پرداخته است. کتاب حاضر که با توجه به آیه‌های قرآن، روایت‌های به جا مانده از معصومین(ع)، و تفسیرهای قرآنی تدوین شده، تلاشی است در بازشناسی لیله القدر و ارتباط آن با دستیابی به تعریفی از انسان کامل، تبدیل و تحول روحی آدمیان و توضیح اینکه لیله القدر، فاطمه زهرا(س) است و درک لیله القدر با تمسک جستن به امام زمان(عج) ممکن است.
کتاب «لیله القدر» به قلم فریبا چناری که از سوی نشر ناس منتشر شده یکی دیگر از آثاری است که به برکات این شب پرداخته است. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «لیله‌القدر یکی از شبهای ماه رمضان و عید فرشتگان است که جبرئیل، و میکائیل، اسرافیل و فرشتگان زیادی در این شب به زمین می‌آیند.
شب قدر بهتر از هزار ماه است. در این شب قرآن بر پیامبر(ص) نازل شده و ملائکه و روح به خانه‌های مومنان نازل می‌شوند و تا طلوع فجر بر آنها سلام و درود می‌فرستند. در شب قدر هریک از اموری که در ظرف یک سال آینده باید به موقع به اجراء گذارده شود به طور تفصیل شرح داده می‌شود؛ از جمله مدت زندگی هریک از افراد و چگونگی رزق و نیازهای آنان. کتاب حاضر حاوی مطالبی در زمینiه شب قدر از جمله زمان، وجه تسمیه، فضیلت و فایده پنهان بودن این شب، اعمال شب قدر و نیز چرایی نزول قرآن در این شب است.»