ما اکنون سنی هستیم | داستان آوارگی شیعیان سامپانگ در اندونزی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، ده سال پیش، بسیاری از جامعه شیعیان سامپانگ در اندونزی، از زادگاه خود در روستای کارنگ‌گیام اخراج شدند. در درگیری با روستاییان سنی‌مذهب، خانه‌ها و یک مدرسه شبانه‌روزی اسلامی به رهبری تاج الملوک در اوت ۲۰۱۲ به آتش کشیده شد. در آن زمان ده‌ها نفر مجروح و یک نفر کشته شد. تاج الملوک یا علی مرتضی پس از محکومیت به توهین به مقدسات، چهار سال را در زندان گذراند. اکنون قریب به اتفاق این شیعیان با اهل سنت سامپانگ بیعت کرده و از مذهب خود بازگشته‌اند.

آنچه در ادامه می‌آید، گزارشی میدانی از آخرین وضعیت آنها در نوامبر گذشته است که خبرگزاری انگلیسی «وایس» آن را در ۱۱ فوریه ۲۰۲۳ منتشر کرده است.

فاطمه، یکی از شیعیان سامپانگِ اندونزی، به ما نزدیک شد، در حالی که ما روی یک نیمکت در تراس واحدی که متعلق به یک زوج با نام‌های رزکیاتول فطریه (فطری) و اکلیل الملال است، در طبقه همکف آپارتمان پوسپو آگرو در جموندو، سیدوارجو، جاوه شرقی صحبت می‌کردیم. دست چپ او به شدت آسیب دیده بود و تقریباً تمام انگشتانش را از دست داده بود. فطری توضیحات فاطمه را در دیداری که در اواخر نوامبر گذشته (۲۰۲۲) با آنها داشتیم، ترجمه کرد: «چون وارد دستگاه نارگیل شد».

فاطمه تنها نبود. شوهرش هم دچار همین حادثه شده بود. دست او پس از گیر افتادن در دستگاهی که پوست نارگیل را می‌کند، آسیب دید. فطری گفت: «این تمام کاری است که آنها می‌توانند برای کسب درآمد انجام دهند.»

حرفه‌ی کشاورزی که در زمان زندگی آنها در دهکده سامپانگ وسیله امرار معاش آنها بود، در تبعیدگاه جموندو امکان‌پذیر نیست و کمک دولتی ۷۰۹۰۰۰ روپیه (حدود ۴۷ دلار) به ازای هر نفر نیازهای آنها و فرزندانشان را پوشش نمی‌دهد.

فاطمه، فطری و تقریباً ۸۰ خانواده دیگر نزدیک به ۱۰ سال است که در آپارتمان پوسپو آگرو زندگی می‌کنند. در آگوست ۲۰۱۲، آنها به دلیل اعتقادشان به مذهب شیعه از زمین و خانه خود در سامپانگ، مادورا، جاوه شرقی بیرون رانده شدند.

فاطمه که از محل سکونت خود در سامپانگ، جاوه شرقی بیرون رانده شده است، در حالی که دستش در یک حادثه کاری در کارخانه کوپرا مجروح شده است،
در مقابل بلوک سکونتگاهی خود ایستاده است، ۲۲ نوامبر ۲۰۲۲.

هر خانواده در یک واحد از آپارتمان پنج طبقه‌ای سکونت دارد که فضای آن کسل‌کننده است. فطری گفت: «وقتی دور هم جمع می‌شویم، مانند ماهی کنسرو شده می‌خوابیم.» این زن ۳۵ ساله دارای هفت فرزند است که برخی از آنها فرزندان اکلیل از همسر اول مرحوم وی هستند. او گفت: «در واقع، ما واقعاً می‌خواهیم به سامپانگ بازگردیم. زمین آنجا شبیه جنگل شده است.»

داستان آوارگی

فطری هنوز حادثه خونینی را که در ۲۶ آگوست ۲۰۱۲ در روستای او در دهکده نانگکرنانگ، روستای کارانگگایام، امبن، سامپانگ رخ داد، به یاد می‌آورد. در آن زمان، یک هفته پس از پایان ماه رمضان، ادول فطری، که به شدت باردار بود و چند نفر دیگر، بچه‌های روستای کارنگ‌گیام در امبن و روستای بلووران در کارنگ‌پنانگ را به مدرسه شبانه روزی می‌بردند. در راه، گروهی به خانه او و چند خانواده شیعه دیگر حمله کردند. ام کلثوم، همسر برادر زن فطری که در خانه بود، نگهبان پناهگاه بود.

شوهر ام کلثوم، تاج الملوک یا علی مرتضی، یک روحانی شیعه است که مدرسه شبانه‌روزی اسلامیِ (پسانترن) مصباح الهدی را در نانگکرنانگ اداره می‌کرد. ام کلثوم گفت: «مدرسه شبانه‌روزی و همچنین دام‌ها در آتش سوختند. در یک ساختمان خالی بچه‌ها بودند، خوشبختانه نسوخته بود.» در این حادثه حدود ۴۸ خانه آسیب دید و یک نفر کشته شد.

به گفته فطری، پیش از این نیز چندین بار تنش رخ داده بود. پیش از این، در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۱، خانه‌های برادران اکلیل، تاج الملوک و برادر کوچک‌ترشان و همچنین یک روستانشین مورد حمله گروهی قرار گرفته بود. اکلیل و تاج الملوک که از رهبران شیعیان آنجا هستند، تهدید به مرگ شدند. در آن زمان آنها برای حدود سه هفته قبل از بازگشت به خانه در ساختمان ورزشی سامپانگ پناه گرفتند.

اما پس از حمله اوت ۲۰۱۲، آنها برنگشتند. صدها مسلمان شیعه ابتدا به دفتر روستای امبن و سپس به استادیوم سامپانگ منتقل شدند. فطری گفت: «حدود ۱۰ ماه آنجا بودیم. زمانی که ما را به جموندو بردند، به ما قول داده شد که فقط سه روز تا یک هفته در آنجا بمانیم. اما اکنون نزدیک به ۱۰ سال است که اینجاییم.»

فطری (سمت چپ) و ام کلثوم، پناهندگان از سامپانگ، در آپارتمان پوسپو آگرو در جموندو، سیدوارجو، جاوه شرقی، ۲۲ نوامبر ۲۰۲۲.
آنها از جمله ده‌ها خانواده‌ای هستند که در پی حمله‌ای که به آنها انجام شد، مجبور به ترک خانه‌های خود شدند.

در زمان وقوع حادثه، تاج‌الملوک در حال گذراندن دوران محکومیت خود در یک پرونده توهین به مقدسات بود که توسط برادر کوچکترش، رویسول حکامه، که سنی‌ بود، گزارش شده بود. پیش از این، در ژانویه ۲۰۱۲، شعبه‌ی سمپانگِ شورای علمای اندونزی (MUI) فتوایی مبنی بر بدعت بودن آموزه‌های شیعیان صادر کرد. تاج الملوک به دو سال حبس محکوم شد اما در حکم تجدیدنظر حکم او به چهار سال زندان افزایش یافت.

در ابتدا حدود ۴۸ خانواده شیعه از روستاهای کرانگگیام و بلووران در آپارتمان پوسپو آگرو اسکان داده شدند. بعداً به حدود ۸۰ خانواده افزایش یافت؛ زیرا در این ده سال برخی فرزندان ازدواج کرده و خانواده خود را در این آپارتمان تشکیل دادند. اما کسانی هم هستند که آپارتمان را به دلیل کار یا نقل مکان به یک خانه اجاره‌ای ترک کرده‌اند.

زندگی در جموندو چالش‌برانگیز بوده است. ام کلثوم می‌گوید: «اقتصاد، آموزش کودکان، …»، سکوتی کوتاه کرده و ادامه می‌دهد: «در آن زمان نمی‌توانستم تصور کنم بچه‌ها چگونه خواهند بود.»

پناهندگان همه نوع کاری را انجام می‌دهند. بسیاری از آنها در بازار کوپانگ نارگیل پوست می‌کنند.

مدتی بود کودکان پراکنده بودند (و مدرسه نمی‌رفتند). فطری گفت: «برخی از دوستانِ (شیعه) ما کودکان ما را بردند و در خانواده‌های خود جای دادند. بنابراین آنها می‌توانند به مدرسه بروند. برخی از خانواده‌ها دو یا چند فرزند را به طور همزمان پذیرفتند. این حدود سه تا چهار سال ادامه داشته و بعد به آغوش خانواده‌هایشان بازمی‌گشتند. آنها از سازمان‌ها یا دیگر پیروان شیعه در اندونزی کمک آموزشی دریافت کردند.»

مثل داستان رودیپا؛ پس از این حادثه، او به یک مدرسه شبانه‌روزی در جاوه مرکزی فرستاده شد. از آنجا، او دوباره به باندونگ در جاوه غربی فرستاده شد تا در دبیرستان تحصیل کند. این دختر ۲۰ ساله گفت: «استاد تاج الملوک و ام کلثوم بودند که این کار را انجام دادند.»

بچه‌ها هم ضربه روحی را تجربه کردند. ام کلثوم می‌گوید: «فرزندان من تمایلی به ملاقات با خانواده‌های ساکن در سامپانگ نداشتند.» رودیپا هنوز جزئیات حادثه سال ۲۰۱۲ را به یاد دارد: «من با چشمان خود دیدم که برادرم مورد اصابت سنگ قرار گرفت که دندانش شکست.»

در حال حاضر، روابط بین خاندان بزرگ تاج الملوک بهبود یافته است. آنها به دیدار یکدیگر رفته‌اند.

با این حال، نامشخص بودن سرنوشت آنها هنوز هم آنها را آزار می‌دهد. شایعاتی مبنی بر فروش این آپارتمان وجود دارد. ام کلثوم گفت: «ذهن من بی‌قرار است.» یک بار به آنها بلیط قطار دادند و اتوبوسی را در اختیار گذاشتند تا آنها را به ایستگاه راه‌آهن ببرد. به آنها گفته شد که به چندین مکان در جاکارتا و جاوه غربی فرستاده خواهند شد. فطری گفت: «اما چون معلوم نبود در آنجا چه باید کرد، ما نپذیرفتیم.»

آنها همچنین تلاش‌های مختلفی برای بازگشت به سامپانگ انجام داده‌اند، از جمله از طریق دفتر ریاست جمهوری (KSP). فطری گفت: «ما یک بار در زمان رئیس جمهور سابق، سوسیلو بامبانگ یودهویونو، برای ملاقات با وی دوچرخه‌سواری کردیم. ما دو ماه دوچرخه‌سواری کردیم.» اما هنوز راهی برای بازگشت به خانه وجود نداشت.

داستان تغییر مذهب

اما اخیراً امیدی وجود دارد. ام کلثوم گفت: «رئیس سامپانگ کمک زیادی کرده است.»

در ملاقاتی که با اسلامت جنیدی، رئیس سامپانگ، در نوامبر گذشته در محل اقامت رسمی او داشتیم، گفت: «از آغاز فعالیت خود در سال ۲۰۱۹، مصمم بودم که مشکل شیعیان آواره را حل کنم. اصل ما این است که آنها را از حقوق انسانی برخوردار کنیم. به هر شکل، هر ایدئولوژی، هر اعتقادی که باشد، زیرا آنها بخشی از ساکنان سامپانگ هستند.»

تاکنون تمامی امور شهروندی آنها از قبیل شناسنامه، سند ازدواج و سند زمین انجام شده است. او گفت: «آنها می‌ترسند سرزمینشان توسط مردم تصرف شود.»

در همان زمان، تاج الملوک، ام کلثوم، اکلیل، فطری و تقریباً همه شیعیان پناهنده در جموندو تصمیم گرفتند که اعتقاد به تشیع را رها کرده و از اهل سنت و جماعت پیروی کنند، مذهبی که اکثریت مسلمانان اندونزی از آن پیروی می‌کنند. آنها با اتوبوسی که دولت سامپانگ تدارک دیده بود، در نوامبر ۲۰۲۰ به این منطقه رفته و بیعت کردند. تاج الملوک گفت: «بعد از اینکه درباره شیعه زیاد خواندم، دریافتم که در واقع شیعه بسیار متفاوت از اهل سنت است. ما باید عقب‌نشینی کنیم. بنابراین به این دلیل نیست که من می‌خواهم به خانه بروم یا می‌خواهم توسط ساکنان (سامپانگ) پذیرفته شوم. این تنها مسئولیت من است که مورد اعتماد جامعه باشم.»

کودکانی که در مدارس شیعه درس می‌خواندند یا از جامعه شیعی کمک می‌گرفتند، از شیعیان اندونزی فاصله گرفتند. آنها به لیربویو در کدیری و تبو آیرنگ در مدارس شبانه‌روزی اسلامی جومبانگ در شرق جاوه فرستاده شدند. رئیس اسلامت جنیدی پولی را برای پرداخت هزینه تحصیل آنها فراهم کرد. تعداد این دانش‌آموزان ۶۰ نفر است. با در نظر گرفتن کسانی که در آموزش عالی و خارج از مدارس شبانه‌روزی تحصیل می‌کنند، حدود ۱۰۰ نفر هستند.

دولت همچنین با جامعه و روحانیون در مورد بازگشت پناهندگان به سامپانگ ارتباط برقرار کرده است. اسلامت گفت: «خدا را شکر، آنها پذیرفته شدند. در آوریل ۲۰۲۲، ۱۴ خانواده آواره به سامپانگ بازگشتند و حدود ۶۶ خانواده را در واحدهای آپارتمانی پوسپو آگرو باقی مانده‌اند. اما ما هنوز برای (کمک به آنها و دادن) خانه‌ها بدهی داریم.»

در واقع، همه پناهندگان جموندو نتوانستند خانه‌های خود را بازسازی کنند. اسلامت جنیدی قول مساعدت برای ساخت و بازسازی خانه‌ها را داده است. در حال حاضر به گفته وی، سازمان صدقات کشور (بزناس) مبلغ ۲۰ میلیون روپیه برای هر خانواده کمک اعلام کرده است. اسلامت قصد دارد بودجه منطقه‌ای را به مبلغ ۳۰ میلیون روپیه برای هر خانواده اختصاص دهد. او همچنین با دفتر ریاست جمهوری و وزارت فواید عامه و مسکن مردم (PUPR) در ارتباط است.

رومادی احمد، کارشناس ارشد معاون پنجم دفتر ریاست جمهوری در امور سیاسی، حقوقی و امنیتی و حقوق بشر، گفت که وزارت PUPR در حال رسیدگی به درخواست اسلامت است. با این حال، به گفته رومادی، آنها تلاش خواهند کرد تا در دو ماه آینده پناهجویان بیشتری به خانه بازگردند.

کودکی در حال بازی در آپارتمان پوسپو آگرو، که به عنوان پناهگاهی برای مردمان آواره از سامپانگ استفاده می‌شود.
آنها به دلیل پیروی از مذهب شیعه که در اندونزی از فرقه‌های بدعت‌آمیز اسلام تلقی می‌شود از خانه‌های خود بیرون رانده شدند، ۲۲ نوامبر ۲۰۲۲.

اسلامت جنیدی گفت: «من از آنها می‌خواهم قبل از عید فطر (در ماه آوریل ۲۰۲۳) به خانه بروند. به جز چهار خانواده.» او افزود: «توافق با جامعه همینطور است. این چهار خانواده عبارتند از اکلیل و فطری، تاج‌الملوک و ام اکلثوم و دو خانواده که به پیروی از شیعه باقی مانده‌اند.»

اسلامت گفت که دولت برای حفظ هماهنگی جامعه در مورد اختلافات به جامعه اطلاع‌رسانی کرده است. او گفت: «دلیل (باقی ماندن این چهار خانواده) این است که هنوز شیعه هستند. مشکلی وجود ندارد. اگر هیچ دستاویزی وجود نداشته باشد، آزار و شکنجه‌ای اتفاق نخواهد افتاد.»

به گفته تاج الملوک، علاوه بر اداره منطقه، آنها واقعاً به حمایت دولت مرکزی نیاز دارند تا مردم در سامپانگ دوباره آنها را بپذیرند. «ما اکنون سنی هستیم.»