ترور مخالفان از شیوه‌های رایج سلاطین بنی امیه و بنی عباس بود/ گزاره‌های تاریخی شهادت امام جواد را تایید می‌کند
بسیاری از علماء شیعه معتقدند همه ائمه معصومین سلام الله علیهم اجمعین به ظرف شهادت از دنیا رفته‌اند؛ گروهی نیز بر این باورند که اولیاء الهی جز به شهادت از دنیا نمی‌روند. در طرف مقابل برخی معتقدند همه ائمه و اولیاء الهی سلام الله علیهم، به شهادت نرسیده‌اند؛ شیخ مفید، یکی از این علماء است. از کلام این عالم شیعه استفاده میشود که او معتقد به رحلت امام جواد علیه السلام به مرگ طبیعی بوده است.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، بسیاری از علماء شیعه معتقدند همه ائمه معصومین سلام الله علیهم اجمعین به ظرف شهادت از دنیا رفته‌اند؛ گروهی نیز بر این باورند که اولیاء الهی جز به شهادت از دنیا نمی‌روند. در طرف مقابل برخی معتقدند همه ائمه و اولیاء الهی سلام الله علیهم، به شهادت نرسیده‌اند؛ شیخ مفید، یکی از این علماء است. از کلام این عالم شیعه استفاده میشود که او معتقد به رحلت امام جواد علیه السلام به مرگ طبیعی بوده است.
همزمان با سالروز شهادت نهمین امام شیعیان، با حجت الاسلام و المسلمین «مصطفی صادقی» پژوهشگر تاریخ ائمه سلام الله علیهم به گفتگو نشستیم.
او گفت: دلیلـی آنکه شیخ مفید می‌گوید بـر شـهادت امـام نهـم و بلکـه بیشـتر معصومان نیافته این است که مورخان و محدثان، این خبـر را بـه طـور صریح و رسمی نقل نکرده‌اند. اما با آنکه گزارشهای تاریخی موجود برای اثبات شـهادت معصـومان ـ بـه ویـژه بـرای استدلال در برابر غیرشیعه ـ کافی نیست، به نظر می‌رسد با نگاه تحلیلی و ارائه شـواهد و قرائن بتوان تا حدودی پرده از وقایع تاریخی برداشت.
این پژوهشگر افزود: چنـد امـامی کـه گزارش تاریخی صریحی برای شهادت آنان وجود ندارد عبارتند از: ۱. امام چهـارم بـا ۵۷ سال سن، امام پنجم با ۵۸ سال سن، امام ششم با ۶۵ سال سن، امام نهم با ۲۵ سال سن، امام دهم با ۴۰ سال سن و امام یازدهم با ۲۸ سـال سـن. حتـی دربـاره بیشترین سن در بین ایشان، یعنی ۶۵ سال، نمی‌توان گفت عمر طبیعی بوده است تـا چـه رسد به ۲۸ و ۲۵ سال سن. درباره حضرت فاطمه زهرا نیز همین مطلب هست، حتی اگـر بنابر اختلافی که درباره سن ایشان هست، سن ایشان را ۲۸ سال بگیریم نه ۱۸ سال. ثانیاً هیچ گونه بیماری برای این امامان گزارش نشده است. مرگ در ۲۵ و ۲۸ سالگی امام جواد و امام عسکری ـ با توجه به جایگاه ایشان و شرایط خاصی که خـواهیم گفت کاملاً غیر عادی است.
صادقی ادامه داد: امامان شیعه همانند بسیاری از رقبای دستگاه خلافت، پیوسته در معرض دشمنی خلفا و حاکمان وقت بودند. آنان جانشینان واقعی رسـول خـدا و دارای جایگـاه اجتمـاعی، علمی و سیاسی والایی نزد مردم بودند و خلفای وقت با اطلاع از این شایستگی‌ها، از هـر گونه توطئه و اقدامی برای حذف معنوی و فیزیکی آنان کوتاهی نمی کردنـد؛ به عنوان نمونه شخصی که در روز عروسی امام جواد با دختر مأمون به خانـه آن حضـرت رفتـه، می گوید تشنه‌‌ام بود و امام برای من آب طلب کرد. ناراحت شدم و پیش خـود گفـتم الآن برای امام آب مسموم می آورند. این خبر نشان می دهد اطرافیان امام بـرای آن حضـرت احساس امنیت نمی‌کردند.
وی افزود: گفت خلفا، رقبای خود را به راههای گوناگون نـابود مـی‌کردنـد. گـاه علنی و گاه با لطائف الحیل و راه های مخفی. یکی از این راه ها مسمومیت بـود. اگـر چـه موضوع، پشت پرده نمی ماند و به هر دلیل افشا می شد و نمونه‌های آن در کتب تاریخی بیان شده که از موضوع بحث ما خارج است. گاه هم خلیفه افرادی را می گماشت تا کسی را بکشند و پس از قتل آنان، دستور خـود را انکار می کرد مانند عبداﷲ بن علی و فضل بن سهل.
این پژوهشگر تصریح کرد: در مجموع باید گفت توطئه و برنامه‌ریزی دستگاه حاکمیت اموی و عباسی برای حذف ائمه، همانند دیگر رقبای خلافت، از چشم افراد تیزبین پنهان نمی ماند. از ایـن رو تـلاش کردند در این اقدام، هیچ رد پایی بر جا نگذارند و ظـاهراً در مـواردی هـم موفـق شـدند. بنابراین شاید نتوان برای مخالف مذهب یا مستشرق، به نقـل تـاریخی صـرف و محـض استدلال کرد، بلکه با استفاده از شواهد فراوانی که خلفا را مترصد قتل ائمه نشان می دهد و به مساعدت روایاتی که معصوم بحث شهادت و نقشه دشمن را پیش گویی کرده اسـت، می‌توان بر این موضوع صحه گذاشت.
صادقی اخبار وارد شده درباره شهادت امام جواد (ع) اخبار را به سه گروه تقسیم کرد و گفت: دسته‌ای از اخبار، مسمومیت ایشان را تایید می‌کند. دسته دیگر صریح در قتل نیست ولـی شـاهدی بر آن است. دسته دیگری هم هست که به طور مطلق می‌گویند آن حضرت به دست معتصم شهید شد آنچـه از همه این روایات استفاده میشود، اصل مسمومیت است، اگر چه این روایـات در چگـونگی مسمومیت اختلاف نظر دارند. ما این سخن را که گفته میشود اخـتلاف گـزارشهـا در جزئیات، اصل خبر را هم با خدشه روبه‌رو می‌کند، درست نمی‌دانیم.
وی ادامه داد: ذهبی می گوید: «جواد در بغداد از دنیا رفت در حالی که جوانی شاداب بـود». بنابراین نه تنها بیماری برای امام گزارش نشده، بلکه سلامت او ثبت شده است و حتی اگر دلیل دیگری در کار نباشد سن بسیار کم امام (۲۵ سال) دلیلی برای شهادت آن حضـرت خواهد بود. خطیب می نویسد: وقتی ابوجعفر از دنیا رفت همسرش امفضل بـه خانـه عمـویش معتصم برده شد و ملازم حرم شد. این خبر می‌تواند پرده از نقشه خلافـت و همدسـتی آنان با همسر امام بردارد. عیاشی در تفسیر آیه «السارق و السارقه» آورده است که امام جواد در مجلس خلیفه درباره حکم قطع دست دزد اظهار نظر کرد و ابن ابی‌داود ، قاضی خلیفـه، که نظرش پذیرفته نشده بود، کینه امام را به دل گرفت و معتصم را از عواقب توجه به نظر یک جوان در حضور عالمان و بزرگان دربار بر حذر داشت و او را به کشـتن امـام ترغیـب کرد. خلیفه هم به یکی از درباریان دستور داد امام را به خانه خود دعـوت و او را مسـموم کند و دستور او انجام شد. ابن همام (م۳۳۶هـ .ق) گزارش کـرده اسـت کـه ام فضـل از راه روابـط زناشـویی، شوهرش را مسموم کرد و خود هم بیماری پیدا کرد و به همان بیماری از دنیا رفت.
این پژوهشگر گفت: اینها تنها نمونه‌هایی از اخبار و گزارشهای بیان شده در تاریخ است و ما مفصلا به این موضوع پرداخته‌ایم. ولی آنچه که در اینجا محل بحث است و می‌توان نتیجه گرفت این است که با وجود اینکه در منابع تاریخی تصریح و دلیل کافی بـرای کشـته شـدن همـه ائمـه از جملـه امـام جواد(ع) با عواملی چون مسمومیت وجود ندارد؛ اما شواهد و قرائن تاریخی می توانـد بـه تأیید روایت مشهور کمک کند.
صادقی گفت: شیخ مفید در اینجا به اخبار تاریخی تکیه کرده و از پذیرش مطلبی که برایش قطعی نشده است، سر باز می زند. بی تردید اصل این روش پسندیده و عالمانه است چنانکه شیخ مفید نماد علم و تحقیق است. اما این را هم نباید فراموش کرد که ایشان در جاهای دیگر همین کتاب (ارشاد) اخباری را بیان کرده که با این رویکـرد وی هـم‌خـوانی چندانی ندارد. آن بزرگوار در مواردی به خبری واحد یا صـرف نقـل راویـان و شـهرت در کتاب ها بسنده کرده و مطلبی را گزارش داده است مانند روایاتی که در بخش آخر زنـدگی امیرمؤمنان به عنوان کرامات و خوارق عادات آمده است و از همه مهمتر اینکه ما در بیان واقعیتهای تاریخ زندگی ائمه معصومین علیهم السلام چاره ای جز پناه آوردن به تحلیل تاریخ نداریم؛ چرا که دشمنان این حضرات تمام تلاش خود را برای پنهان نمودن ظلمی که در حق آنان رواداشتند، به کار بستند.