عید قربان | آشنایی با آداب رسوم خاص کشورهای اسلامی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، همه کشورهای اسلامی مشتاق ارائه شیرینی‌های سنتی و غذاهای لذیذ در عید قربان هستند. از معروف‌ترین شیرینی‌های در این عید «معمول»، «بسبوسه» و «کنافه» است. برای ناهار در این روز معمولاً غذاهای لذیذ مانند «منسف»، «مجبوس»، «کبسه» تهیه می‌شود.

«عید قربان» یا «عید بزرگ» یا «عید تشریق» نام‌هایی است که حدود دو میلیارد مسلمان در سراسر جهان به عید سعید قربان داده‌اند و با وجود نام‌های مختلف، مظاهر شادی و سرور، روش‌های جشن در بسیاری از آداب و رسوم مرتبط با این مناسبت مبارک مشابه همدیگر است.

نماز عید قربان یکی از مهم‌ترین رسوم رایج در بین مسلمانان در روز عید قربان است، به طوری که این نماز پس از طلوع آفتاب در صبح عید در مساجد و میادین عمومی برگزار می‌شود و پس از نماز عید، مسلمانان در فضایی شاد به مصافحه و احوال پرسی و تبریک عید می‌پردازند.

قربانی و توزیع گوشت نیز یکی از آداب و رسوم اصلی عید سعید قربان با هدف ترویج روحیه بخشش، همبستگی و تقسیم شادی با دیگران است.

خانه‌ها و اماکن عمومی در روز عید قربان با تزیینات، چراغ‌ها و رنگ‌های شاد تزئین می‌شوند که نماد شادی و جشن است. مردان، زنان و کودکان برای جشن گرفتن این عید لباس‌های زیبا و رنگارنگ می‌پوشند.

علاوه بر آداب و سنن مشترک اکثر کشورهای اسلامی، برخی از مناطق جهان اسلام آداب و رسوم منحصر به فردی دارند که در این گزارش به بررسی جنبه‌هایی از آن می‌پردازیم.

عید قربان را در لیبی «عید الفداء» و «عید الاکبر» می‌نامند. زنان خانه را با تمیز کردن و بخور دادن آماده می‌کنند و والدین لباس‌های نو برای کودکان می‌خرند. لوازم ذبح و کباب را در این روز آماده می‌کنند.

در مورد بره قربانی، زنان به جای رنگ کردن با حنا، چشمان آن را تیره می‌کنند و بعد از نماز عید، آن را ذبح می‌کنند، صبحانه را از جگر کبابی تهیه می‌کنند. سپس استراحت می‌کنند و شب خانواده‌ها جمع می‌شوند و با کباب کردن گوشت و خوردن آن تمام وقت را با خانواده و احوال‌پرسی سپری می‌کنند.

تونسی‌ها به عید قربان «عید بزرگ» می‌گویند و مشتاق هستند که سر گوسفندان را با حنا رنگ کنند و صبح روز عید دسته دسته به سوی اقامه نماز می‌روند. در این روز ائمه جماعت با تکبیر در خیابان‌ها پرسه می‌زنند و مردم را برای خواندن نماز عید دعوت می‌کنند.

بعد از نماز، قربانی را ذبح و گوشت آن را روی زغال کباب می‌کنند و خانواده‌ها به صرف صبحانه با گوشت با «الدیاری» که نوعی نان خانگی است آن را میل کنند.

بیشتر الجزایری‌ها در آستانه شب عید مشتاق رفتن به حمام‌های عمومی برای غسل و آماده شدن نماز عید هستند و در این روز بچه‌ها لباس نو می‌پوشند و زنان دست‌های خود را با حنا رنگ می‌کنند. یکی از معروف‌ترین شیرنی‌های الجزائری که در این روز تهیه می‌شود «السابلیه» است. در روز عرفات به بازار برای خرید قربانی می‌روند و سر آن را با حنا رنگ می‌کنند و پس از ذبح، ابتدا کله پاچه درست می‌کنند.

مراکشی‌ها با عبارت «تعید و تعاود»، «عید قربان» را به هم تبریک می‌گویند. در روز عید با لباس‌های نو به مساجد می‌روند تا نماز را با تعداد جمعیت زیادی اقامه کنند.

در مورد ناهار بعد از ذبح آنها غذایی به نام «بولفاف» را تهیه می‌کنند که عبارت است از تکه‌های جگر و ریه پیچیده شده در چربی که کباب می‌شود.

یک رسم قدیمی بربر نیز برای بعد از عید قربان در مراکش وجود دارد که جشن «بوجلود» نامیده می‌شود. در آن جوانان و کودکان پوست حیوانات ذبح شده را می‌پوشند، صورت‌های خود را رنگی می‌کنند و در خیابان‌ها می‌چرخند و هدیه دریافت می‌کنند. آنها این مراسم را نشان‌دهنده «برکت عید» می‌دانند.

در موریتانی این عید را «عید لحم» یا «عید بزرگ» می‌گویند. آنها قبل عید به بازار می‌روند و لباس‌های نو برای کودکان می‌گیرند و خودشان را برای قربانی آماده می‌کنند. آنها حتماً حیوان قربانی را کاملاً سفید با شاخ‌های بزرگ می‌خرند و مقداری عطر روی آن می‌پاشند تا هدیه‌ای برای تقرب به خدا باشد. از معروف‌ترین خوراکی‌های جشن می‌توان به الأطاجین و الکسکس، برنج با گوشت، اشاره کرد و رسم دیگر آن‌ها این است که بخشی از قربانی را قبل از خوردن تقسیم می‌کنند.

در مصر آهنگ «یا لیله العید» در آستانه عید همه جا پخش می‌شود و بازارها مملو از مصری‌ها برای تهیه غذا و خرید لباس و میوه‌های عید است. از معروف‌ترین غذای‌های مصری در «عید قربان» نیز الفته و الرقاق است.

بچه‌های مصری هم در این روز با لباس‌های نو به خیابان‌ها می‌روند و آتش‌بازی می‌کنند و عیدی می‌گیرند.

در عراق صبح روز عید خانم‌های محله و خانواده برای تهیه شیرینی الکلیجه قبل از عید جمع می‌شوند و آن را برای روز عید آماده می‌کنند تا با چای عراقی بخورند.

در این روز صبح‌ها اکثر عراقی‌ها به زیارت قبور اموات خود می‌روند و پس از برگشت برای ناهار برنج یا بریانی عراقی با گوشت سرو می‌شود.

عراقی‌ها در این روز اهتمام ویژه برای بچه‌ها قائل می‌شوند و آنها را به پارک‌ها برای بازی و تفریح و جشن گرفتن می‌برند.

در امارات طبق معمول از چند روز قبل، آنها به بازار می‌روند تا لباس‌های نو مانند دشداشه برای مردان و عبا برای زنان را برای جشن آماده کنند. اما آنچه خانواده‌های اماراتی را متمایز می‌کند، علاقه به تهیه فواله عید است (اصطلاح «فواله عید» به معنای سفره‌ای است که خانواده‌های اماراتی در هر عید دور آن جمع می‌شوند تا غذاهای لذیذ، شیرینی‌های سنتی و انواع غذاها را بخورند.)

سعودی‌ها روز عرفه در خانه شیخ یا رئیس خانواده جمع شوند تا روز بعد با لباس نو و عطر به نماز عید بروند و زن‌ها بر روی دستان خود حنا می‌کشند.

بعد از نماز و ذبح قربانی دور هم جمع می‌شوند و نوشیدن قهوه، خوردن خرما، کیک خرما یا کلیجه و شکلات عید که با عبارات عید یا نقاشی قربانی تزئین شده است از خودشان پذیرایی می‌کنند.

در سوریه بازارهای معروف شلوغ است، به ویژه بازارهای شهر دمشق، مانند بازار الحمیدیه، بازار الحریر و بازار البزوره. مردم تنها برای خرید مایحتاج خود به این بازارها نمی‌روند بلکه آنها از سر عشق به قدم زدن در این بازارها همزمان با نزدیک شدن عید به این مکان‌ها می‌روند تا شادی را با هم تقسیم کنند.

اکثر مردم سوریه پس از اقامه نماز و توزیع مقداری از گوشت قربانی، برای زیارت اموات به قبرستان‌ها می‌روند و به فقرا صدقه و شیرینی می‌دهند. بچه‌ها بیشترین لذت را در این روز می‌برند چون لباس نو می‌پوشند، به شهر بازی می‌روند و عیدی می‌گیرند.

زنان پس از ذبح قربانی برای تهیه ناهار دور هم جمع می‌شوند و ناهار که تکه‌های گوشت پخته شده با شیر و نشاسته است در کنار برنج یا بلغور سرو می‌شود.

ترکیه همان آداب و رسومی که مسلمانان جهان عرب در روز عید قربان دارند را انجام می‌دهد برای آماده شدن برای پذیرایی از مهمانان آنها خانه‌ها را تمیز و معطر می‌کنند، شیرینی‌هایی نیز می‌خرند که معمولاً شامل باقلوای ترکی باستانی، شکلات، و موارد دیگر است.

ترک ها نیز علاقه مند به خرید لباس و کفش جدید به ویژه برای کودکان خردسال هستند.

فروشندگان قربانی در تزیین گوسفندان با حنا و گلاب نیز با یکدیگر رقابت می کنند و زمانی که بین فروشنده و خریدار بر سر قیمت توافق شود با یکدیگر دست می دهند.

برای نماز عید، مساجد بزرگ مانند: مسجد ایاصوفیه، مسجد الفاتح، مسجد سلطان احمد، مسجد سلیمانیه، مسجد شاهزاده ، حاجی بایرام و صحن‌های آنها مملو از نمازگزاران می شود، آنها بعد از نماز با گل به زیارت قبور اموات می روند و آیاتی از قرآن کریم را تلاوت می کنند.

بسیاری از ترک‌ها نیر در این روز به روستاها نزد خانواده‌های خود می‌روند و حیوانات را آنجا قربانی می کنند تا آن‌ها را بین فقرا و اقوام تقسیم کنند.

اما در ایران چون این کشور اقوام زیادی از جمله عرب، ترک، کرد، بلوچ و فارس را شامل می‌شود، هر کدام آداب و رسوم مختلفی دارند. ترکمن‌های شمال کشور عادت دارند صبح روز عید قبل از خروج از منزل به نماز بروند و بعد آنها تفریحی ​​سنتی به نام «قُربان شور» دارند.

کردهای غرب ایران، یک رسم خاص دارند و بر این باورند که اگر زنان محتویات نان را از آرد، آب، نمک و غیره را تهیه و آن را سه روز بدون آشکار شدن در زیر پارچه‌ای بگذارند و در آخرین شبی که به شب عید ختم می‌شود با آن نان تهیه کنند می توانند ثواب کسانی را که در مکه مکرمه مشرف شده اند به دست می آورند.

در مورد اعراب ایران، آنها به تزیین خانه زائر حج با پرچم های سبز اهمیت می دهند تا همسایه ها و اقوام بدانند که در این خانه حاجی است و برای تبریک به آنجا می روند و با «چاوشی خوانی» شروع به شادی می کنند.

در اندونزی، بزرگترین کشور اسلامی از نظر تعداد مسلمانان، بسیاری از نمازگزاران برای اقامه نماز عید به جاکارتا می روند، سپس قربانی های یک منطقه را جمع آوری کرده و با هم در حیاط مسجد یا در جلو یا پشت حیاط ذبح و در کیسه هایی برای نیازمندان توزیع می کنند. در روز عید قربان بسیاری از اندونزیایی ها برای گذراندن تعطیلات با خانواده خود به حومه شهر می روند و در بین آنها مرسوم است که برای بستگان خود کارت تبریک می فرستند.

یکی از مظاهر عید در اندونزی که آن را متمایز می کند، طلب حلالیت در میان مسلمانان است، از این رو مرد اندونزیایی از برادرش می خواهد که او را ببخشد و معتقدند وقتی عذرخواهی می شود، انسان تطهیر می شود و مانند روزی که مادرش او را به دنیا آورده می گردد و اندونزیایی ها به این جمله عادت کرده اند: «لطفا از صمیم قلب مرا ببخش».

در مورد غذای عید قربان در کشورهای آسیای جنوب شرقی مانند مالزی، سنگاپور، برونئی و اندونزی، غذایی به اسم ریندانگ در طول این جشن سرو می شود که از گوشت گاو است.