روایت واقعه کربلا درکتاب «تاریخ ادبیات ایران»
کتاب «تاریخ ادبیات ایران» به نویسندگی ادوارد گرانویل براون برگرفته از دو کتاب انگلیسی است که در بخشی از این کتاب به واقعه عاشورا و مظلومین امام حسین (ع)اشاره می کند ومی گوید:هر کس اندکی حس درنهاد خود داشته باشد نمی تواند از آن قصه غم انگیزمتاثر نشود.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، کتاب «تاریخ ادبیات ایران» برگرفته از دو کتاب انگلیسی است: یکم، کتاب «تاریخ ادبیات فارسی از صدر اسلام تا به امروز» که مولفان آن «جرج موریسن»، «جولیان بالدیک» و «محمدرضا شفیعی کدکنی» هستند دوم، کتاب مفصل «تاریخ ادبیات ایران» با ویراستاری «یان ریپکا» این کتاب توسط انتشارات گستره منتشر شده است.
کتاب «تاریخ ادبیات ایران» در پنج فصل و۵۲۰ صفحه، تاریخ ادبیات ایران را روایت می کند. نویسندگان این کتاب «جرج موریسن»، «جولیان بالدیک» و «محمدرضا شفیعی کدکنی» هستند ضمن اینکه در بخشی از این کتاب «پروفسور ادوارد گرانویل بران»،خاورشناس پرآوازه بریتانیایی به واقعه عاشورا، مظلومیت اباعبدالله الحسین (ع) و اهل بیت پیامبر اسلام (ص) نیز پرداخته است.
تاریخ ادبی ایران، کتابی درباره ادبیات فارسی و شرح احوال و آثار شاعران و نویسندگان ایرانی، تألیف ادوارد گرانویل براون، خاورشناس انگلیسی. این کتاب در چهار مجلد از ۱۲۸۱ تا ۱۳۰۳ش / ۱۹۰۲ تا ۱۹۲۴ در انگلستان منتشر شد. پیش از تألیف و انتشار این اثر، کتابهای دیگری به زبانهای اروپایی در باره تاریخ ادبیات‌فارسی نوشته شده‌بود، ولی هیچ یک از لحاظ وسعت دامنه تحقیق و تنوع موضوعات و جامعیت با آن برابر نیست.براون برای گردآوری مطالب و مواد کار خود از بیشتر آثار چاپ شده و تحقیقات دانشمندان غربی و ایرانی که تا آن زمان در دسترس وی بوده بهره گرفته، بسیاری از نسخه‌های خطی و منابع و مدارک شناخته شده در کتابخانه‌های انگلستان و سایر کشورهای اروپایی را زیرنظر داشته و از صاحبنظران و محققان تاریخ و ادب و فرهنگ ایرانی نیز یاری جسته است.
وی نخستین کسی است که تاریخ ادبیات فارسی را از آغاز ظهور آن تا اوایل سده چهاردهم به شیوه‌ای تحلیلی و انتقادی بررسی کرده و سیر و تحول تاریخی آن را به صورت جریانی گسترده و به هم پیوسته و بر اساس طرحی منسجم و جامع عرضه کرده است. مؤلف، به‌گفته خودش (ج ۱، ص ۳ـ۴؛ ترجمه فارسی، ج ۱، ص ۹ـ۱۰)، کوشیده که تاریخ مردم ایران و چگونگی حیات فرهنگی آنان را، بدان سان که در ادبیاتشان جلوه‌گر است، عرضه کند. ازین رو به آثار فارسی شاعران و نویسندگان غیرایرانی که در خارج از ایران نوشته شده است کمتر توجه داشته، و در عوض شرح‌احوال و افکار و آثار ایرانیانی را که به عربی نوشته‌اند به تناسب دامنه کار خود با تفصیل بیشتر باز گفته است. به همین سبب نام کتاب را، به جای «تاریخ ادبیات فارسی«، تاریخ ادبی ایران گذاشته است. جلد اول این کتاب در ۱۹۰۲ به نام ) تاریخ ادبی ایران: از کهن ترین دوران تا فردوسی ( در لندن انتشار یافت. این جلد در حقیقت توضیح و تشریح مبادی و مقدمات تاریخ ادبیات ایران است وازینرو مؤلف، آن را «مدخل» تمامی کتاب به شمار آورده است.
نیمه نخست این اثر شامل تاریخ ایران پیش از اسلام، از قدیمترین روزگار تا ظهور اسلام است. نیمه دوم که به نخستین سده‌های اسلامی تا آغاز عصر غزنویان اختصاص دارد، شرح فتوحات مسلمانان در ایران و بنیان فرهنگ اسلامی در این سرزمین است و در آن از نهضت های ملی ایرانی در برابر سلطه قومیت عرب، تأسیس مکاتب فکری و فلسفی و کلامی، ظهور و گسترش بعضی از فرق مذهبی، و مشارکت دانشمندان ایرانی در تکوین و ترویج برخی از شعب علوم و معارف اسلامی سخن می‌رود.جلد دوم در ۱۹۰۶ با عنوان (تاریخ ادبی ایران: از فردوسی تا سعدی ) انتشار یافت. مؤلف در فصل اول این جلد، در باره اصول نقد شعر و اشکال و انواع نظم فارسی بحث کرده است. فصل دوم با آغاز حکومت غزنویان و شرح اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در سده پنجم شروع می‌شود و با ذکر احوال و آثار شاعران و نثرنویسان آن دوره ادامه می‌یابد.
عمده‌ترین مباحث بخش اول (تا فصل چهارم) عبارت است از: ظهور سلسله صفوی، رواج تشیع در ایران و رسمی شدن آن در قلمرو صفویان و تأثیر آن در ایجاد وحدت ملی و دینی در ایران، تاریخچه مختصری در باره مقابله با قدرت سلاطین عثمانی در غرب و دست‌اندازیهای ازبکان در شرق، بیان احوال و اخلاق شاهان صفوی و علل انحطاط و زوال دولت صفوی، حملات و آشوبگریهای افاغنه و قلع‌وقمع آنان به دست نادر افشار است.
ادوارد گرانویل براون در بخشی از این کتاب به واقعه عاشورا و مظلومین امام حسین (ع) اشاره می کند و می گوید: هر کس اندکی حس در نهاد خود داشته باشد نمی تواند از آن قصه غم انگیز واقعه کربلا متاثر نشود نه تنها حادثه کربلا جنایت بود بلکه اشتباهی عظیم به شمار می رفت زیرا یزید و سوگلی های لعین، منفور و پست و پلیدش از قبیل ابن زیاد، شمر و سایرین سبب شدند دوستداران پیغمبر یا علاقه مندان کیش او آن اغماض و چشم پوشی ضمنی را نسبت به خاندان اموی داشتند و به کلی از دست بدهند به نحوی که بازگشت به آن حالت امکان پذیر نبود. سخن از غمض و عین و گذشت است نه مهرورزی و وفاداری زیرا از مهر و وفا به حد کافی اثری وجود نداشت.
شیعیان چنانکه دیدیم تا آن زمان بدبختانه آن شور و شوق و وفاداری و از خود گذشتگی لازم را فاقد بودند لیکن از آن پس وضع به کلی عوض شد و خاطره صحرای خون آلود کربلا که نوه رسول خدا (ص) سرانجام با شکنجه و تشنگی در میان اجساد کسان مقتول خود در آن سرزمین به خاک افتاد. همیشه کافی است در اعماق قلب خونسردترین و بی اعتناترین افراد جوش و خروشی برانگیزد و حزن و اندوه و هیجان شدیدی پدید آورد و روح را در معارج کمال چنان پرواز دهد که رنج و الم و خطر مرگ در برابر آن ناچیز گردد.
همه ساله در روز دهم محرم در ایران، هندوستان، ترکیه و مصر هر جا اهل تشیع ساکن باشند به ذکر مصیبت کربلا قیام می کنند. کیست که عزاداری شیعیان را ببیند ولا اینکه پیرو مذهب دیگری باشد و حقیقت آن مراسم را که از مظاهر عالیه احساسات مذهبی آنان است و اهمیتی را که این سوگواری نزد شیعیان دارد تا حدی در ضمیر خود احساس نکند، اکنون که به شرح آن داستان پرداخته ام همه آن خاطرات در نظرم مجسم می شود، آن نوحه سرایی ها، آن گریه و زاری و شیون گروه گروه عزاداران.(منبع: کتاب تاریخ ادبی ایران، جلد یک، صفحه ۳۳۳ )
مترجمان کتاب تاریخ ادبی ایران
جلد اول: تاریخ ادبی ایران از قدیمترین روزگاران تا زمان فردوسی، جریان تحول زبان فارسی و سیر عقاید و افکار در ایران ، ترجمه علی‌پاشا صالح (چاپ اول ۱۳۳۳ش)؛ جلد دوم: نیمه نخست تاریخ ادبیات ایران، از فردوسی تا سعدی ، ترجمه فتح‌اللّه مجتبائی (چاپ اول ۱۳۴۱ش)، و نیمه دوم از سنایی تا سعدی ، کتاب دوم از مجلّد دوم تاریخ ادبی ایران ، ترجمه غلامحسین صدری‌افشار (چاپ اول ۱۳۵۱ش) و ترجمه مجدد این جلد به قلم علی‌پاشا صالح (چاپ ۱۳۵۸ش)؛ جلد سوم: تاریخ ادبی ایران، از سعدی تا جامی ، ترجمه علی‌اصغر حکمت (چاپ اول ۱۳۲۷ش)؛ جلد چهارم: تاریخ ادبیات ایران ، از آغاز عهد صفویه تا زمان حاضر ، ترجمه رشید یاسمی (چاپ اول ۱۳۱۶ش) و ترجمه مجدد کامل آن، تاریخ ادبیات ایران ، از صفویه تا عصر حاضر به قلم بهرام مقدادی (چاپ تهران ۱۳۶۹ش).
منابع
ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران ، ج ۱: از قدیمترین روزگاران تا زمان فردوسی ، ترجمه و تحشیه و تعلیق علی‌پاشا صالح، تهران ۱۳۵۶ش، ج ۲، کتاب اول: از فردوسی تا سعدی ، ترجمه و حواشی فتح‌اللّه مجتبائی، تهران ۱۳۶۱ش، ج ۴: از صفویه تا عصر حاضر ، ترجمه بهرام مقدادی، چاپ ضیاءالدین سجادی و عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۹ش.