تردد کاروان‌های اربعین از کردستان و نقش آنها در ایجاد تقریب مذاهب اسلامی
در بخشی از یادداشت ماموستا رحمن غریبی، دانش‌آموخته دانشگاه ادیان و مذاهب آمده است: اعلام و آهنگ عزم در سفر به کربلای معلی در یک سال حداقل برای یک بار آنچنان هماهنگ است که تمامی آنها در یک وقت مشترک و واحد عزم را جزم نموده، که با هم به این سفر معنوی قدم بگذارند.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، ماموستا رحمن غریبی،دانش‌آموخته دانشگاه ادیان و مذاهب در یادداشتی با عنوان «تردد کاروان های اربعین از کردستان و نقش آنها در ایجاد تقریب مذاهب» آورده است:
یکی از زیارت‌هایی که در کشورمان ایران اسلامی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار می‌باشد زیارت و مراسم معنوی اربعین حضرت امام حسین (علیه السلام) است. بر اساس روایات، ضمن تشرف مسلمین به کربلای معلی، مرقد مطهر حضرت امام حسین (علیه السلام) از اجر و قرب معنوی مضاعف زیادی برخوردار می‌باشد.
به همین خاطر زوار ایرانی با کشور همسایه عراق و کربلای معلی از نظر جغرافیایی باید از مسیر و منطقه کردستان آمد و شد داشته باشند. که این مهم در چند سال گذشته فقط از طریق مناطق مرکزی و شرقی استان به نام تقاضای جغرافیایی آن یعنی قرار گرفتن استان‌های شمال غرب کشور از جمله زنجان، آذربایجان‌غربی وبعضا شمال کشور میسر می‌بود.
در یک خط طولی از شمال به جنوب استان و نهایتاً به استان جنوب کردستان یعنی کرمانشاه منتهی می‌شد. اما امسال بنابه لطف مسئولان کشور، مرز زمینی باشماق و پایانه گمرکی آن علاوه بر سایر پایانه‌های زمینی دیگر کشور به روی زائرین محترم کشور بازگشایی کرد و تردد این عزیزان به کشور همسایه عراق و به تبع آن به کربلای معلی امکان پذیر باشد.
در این نوشته سعی بر آن است که نقش این کاروان‌های زیارتی اربعین حسینی در تقویت تقریب مذاهب اسلامی با توجه به بافت جمعیتی مسیر تردد این کاروان‌ها در استان کردستان که دارای مذهب تسنن شافعی می‌باشند مورد بررسی قرار گیرد.
نقش تقریبی اربعین:
همانطور که گفته شد کاروان‌های اربعین حسینی می توان از دو طریق شکلی و ماهوی دارای اثر و تأثیر گذاری خوبی برای تقویت تقریب مذاهب اسلامی در گذر از مناطق جغرافیایی کشور داشته باشند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
الف : از نظر شکلی (سخت افزاری)
اربعین از نظر شکلی و محتوایی می‌تواند کارکرد وحدت گرا و تقریبی داشته باشد،
که به صورت مختصر به آنها اشاره می شود:
1_اربعین و وحدت در اعلام ایام سال
آنگاه که آنان غرق در زندگی روزمره و انجام امور معیشت حیات مادی می‌گردند. ناگهانی سروش آسمانی در این هیاهو، تلنگری بر اذهان می‌کوبد و همگان را از این فضای مادی برای رجعت معنوی به سرای دیگری می‌خواند.
اعلام و آهنگ عزم در سفر به کربلای معلی در یک سال حداقل برای یک بار آنچنان هماهنگ است که تمامی آنها در یک وقت مشترک و واحد عزم را جزم نموده، که با هم به این سفر معنوی قدم بگذارند. این جزئی از فرهنگ جامعه اسلامی تلقی می‌شود که با هم متحد و یک صدا شده و در حین عبور از مسیر تردد به سایر اطراف و اکناف خود این نوید را ساطع و ساتر می‌نمایند که نتیجه آن، ایجاد اخوت و برادری وتقریب مذاهب اسلامی اعم از مهاجر (زوار) و انصار (مردم منطقه) می باشد.
2_سادگی در فرآیند سفر اربعین
اکثر مسافرت‌ها معمولاً دارای ظواهری خاص و تجمل‌گر می‌باشند. معمولاً از چند ماه پیش برای این مسافرت‌ها افراد خود را آماده می‌نمایند .اما در سفر معنوی اربعین افراد با ظاهری ساده و بی آلایش، چون که فقط هدف غایی و نهایی آن رسیدن به بعد معنوی می‌باشد و از ظرافت خاصی برخوردار می‌باشد . این سادگی می‌تواند علاوه بر تأثیر خود بر مناطق و گذرگاه‌های عبوری کاروان ها، دارای نقش و الگوی خوبی برای جوانان باشد؛که همه آنها تأثیر خاصی در فرایند تقریب مذاهب اسلامی دارند.
3_اربعین انسجام اسلامی ادواری، فرهنگ و هنر اسلامی
سیر تکوین فرهنگ و هنر اسلامی در طی دوره‌های مختلف و تطور زمانی می‌تواند در سیر و سلوک‌های معنوی و فیزیکی زوار از جمله زوار حج، امامزادگان و اربعین می‌تواند تجلی پیدا کند.
در این مسیر ها با ساخت کاروان سراها ، مساجد، تکایا و…که ویژه زوار بوده است، در ابتدای ساخت و شکل گیری آنها بسیار ساده بوده است.
در طی سالیان متمادی و در طول تاریخ بسیاری از هنرهای نوین که برخاسته از ذوق و قریحه ذاتی هنرمندان مسلمان و برگرفته از فرهنگ مناطق در طول مسیر بوده است، در این امکنه شکل گرفت و تکامل یافت. و در هر عصری هنر و معماری تازه‌ای ابداع شد که این مهم می‌تواند در منطقه عبور این کاروان‌ها از کردستان متأثر از هم بوده و می تواند بستر خوبی برای آشنایی از فرهنگ و هنر همدیگر و به تبع آن می‌تواند باعث گسترش فرآیند تقریب مذاهب اسلامی باشد.
4_ اربعین موضوع وحدت آفرین
یکی از موضوعاتی که مورد اتفاق نظر همه است و می‌تواند محور فعالیت ها، برنامه‌ها و کارهای پژوهشی و تحقیقاتی قرار گیرد، موضوع اربعین است، در طول تاریخ اسلام رویدادها و حوادث بسیاری پیرامون حادثه کربلا و به تبع آن اربعین می‌باشد و رقم خورده است که در هر موضوعی به تناسب می‌تواند سرلوحه و منشأ برنامه ریزی در حال حاضر قرار گیرد.
به عنوان مثال: نقاشی دیواری در سیر، چاووش خوانی و غیره با موضوعیت اربعین که این امر می‌تواند دست مایه خوبی برای آشنایی ملت‌ها و مذاهب در طول مسیر باشد و باعث نزدیکی و تقریب مذاهب شود.
5_موکبهای اربعین مکان وحدت آفرین
برپایی موکب‌ها در مسیر‌های مختلف و نقاط خاصی که کارکرد آنها خدمات‌رسانی به زوار در طول مسیر می‌باشد، از جمله کارکردهای فرهنگی اجتماعی امنیتی و… می‌باشد که این موکب‌ها می‌توانند فرصت مناسب و خوبی برای ارائه و نشان دادن دستاوردهای فرهنگی اجتماعی و… در منطقه کردستان باشند که مورد بازدید و دیدن زوار قرار گیرد. که این تعریزات می‌تواند از گویه وگونه‌ای تقریبی از جمله کتب، دستاوردهای فرهنگی و دستاوردهای هنری باشد. متقابلاً زوار نیز می‌توانند اقدام به عرضه مواردی چنین اموراتی بپردازند؛ که این مهم یکی از راهکارهای ایجاد تقریب مذاهب اسلامی در کردستان گردد.
از نظر ماهوی (نرم افزاری)
یکی از کارکردهای اربعین از نظر ماهوی می‌باشد که می تواند باعث تقریب مذاهب اسلامی در حین تردد کاروان های زوار از استان کردستان شود که در پایین به چند مورد آن اشاره می شود.
1_اربعین و امام جماعت(روحانی کاروان)
جایگاه رفیع امام جماعت و روحانی کاروان یکی از محورهای وحدت آفرین و تقویت تقریب مذاهب اسلامی در حین تردد می‌تواند باشد، امام جماعت ، ضمن برخورد از شأن ویژه در بین نمازگزاران و مؤمنین از محوریت خاصی نیز برخوردار است که می‌تواند با حضورش ضمن زمینه سازی برای انجام بستر امور معنوی و هماهنگی در ایام اربعین در مناطق گذر کاروان زوار نقش اساسی را در ایجاد انسجام و همبستگی بین آنان برقرار کند.
2_اربعین و نماز جماعت
در میان اعمال و عبادتی که فرد مسلمان انجام می دهد نماز مهمترین و اصلی ترین عبادت است. که از اتفاق نظر واحدی در بین تمام جوامع اسلامی برخوردار است.
در مسئله نقش نماز فلسفه وجودی و نیز ارکان آن هیچ نقطه مهمی وجود ندارد و همگی بر اصل این عبادت تأکید دارند. شاید اختلاف جزئی در بعضی از افعالی است که جز ارکان نماز نمی‌باشد. نماز عبادت مشترک در میان همه مسلمانان می‌باشد .نه تنها ماهیت نماز وحدت آفرین است، بلکه شکل انجام این عبادت نیز انسجام بخش می‌باشد . یکی از آداب اقامه نماز کنار هم قرار گرفتن نمازگزاران بدون فاصله است و حتی قرار گرفتن بسیار نزدیک و دوش به دوش به هم، سنتی است که مورد تأکید بزرگان و پیشوایان بوده است.
لذا برگزاری نماز‌های یومیه و بعضا نوافل در مساجد و موکبهای محل گذر کاروان‌های زوار در مناطق جانبی از جمله روستاها و شهرهای کردستان می تواند باعث نزدیکی زوار با مردم منطقه شده و بستر تقریب مذاهب اسلامی را پدید آورد.
3_کارکردهای ارتباطی اربعین
اربعین را می‌توان به نظیر یک مرکز تجمع و پیاده روی و سفر زیارتی یاد کرد، تجمع کارکردهای گوناگون درعین وحدت در اربعین باعث گردیده است ، تا این موسسه اجتماعی یکی از مهمترین حلقه‌های ارتباطی در جوامع اسلامی باشد و بدین ترتیب اگر اربعین را محور شکل‌گیری ارتباطات در جامعه اسلامی چه شهری و چه روستایی بدانیم،سخنی به گزاف نگفته‌ایم. محوریت اربعین در جهان اسلام حتی در جایگاه جغرافیایی آن نیز تأثیر داشته است. از این نظر که اربعین در قلب اجتماعات اسلامی قرار داشته‌اند، می‌تواند به صورت انتزاعی این امر نیز در منطقه عبور کاروان‌های زوار اربعین یعنی از استان کردستان باعث ایجاد ارتباط گیری خوبی با مردم منطقه شود که آن هم باعث ایجاد تقریب مذاهب اسلامی شود.
4_ اربعین محفل انس و آشنایی مومنان
پیش زمینه ایجاد وحدت ملی در انسجام اسلامی ، فراهم آوردن زمینه و بستر مناسب صحبت، ایجاد فضای دوستی و آشنایی بین مومنین می‌باشد، اربعین است که چنین فضایی را برای مومنان فراهم آورد تا آنان بتوانند با حضور در اربعین در اوقات مختلف گذر از کردستان ضمن آگاهی از وضعیت همدیگر زمینه و آشنایی و رفاقت بیشتر را در بین خود فراهم سازند و موجبات تقویت تقریب مذاهب اسلامی را به وجود آورند.
5_اربعین و سایر کارکردهای تقریبی
علاوه بر موارد ذکر شده در قسمت‌های قبلی که به آنها اشاره شد عبور کاروان‌های زوار محترم اربعین از استان کردستان دارای کارکردهای اقتصادی، مالی، اجتماعی،امنیتی و…می باشد که باعث رونق اقتصادی در این مسیر برای منطقه، مراودات اجتماعی زوار محترم با مردم منطقه و در جوار مسیر عبور کاروان‌ها و نیز ایجاد امنیت و افزایش ضریب این امنیت به دلیل زیرساخت‌های آن می گردد.
به منظور ارتقای سطح خدمت رسانی به زوار محترم اربعین ارگان‌های دولتی سازمان‌های مردم نهاد، گروه‌های خودجوش مردمی همت خود را هر چه بیشتر به کار می‌گیرند و این امر باعث افزایش بهینه این زیرساخت‌ها می‌گردد، لذا هر چه این خدمات بیشتر شود علاوه بر رساندن انتفاع به طرفین در منطقه باعث افزایش حس مودت و برادری و تقویت تقریب مذاهب اسلامی می‌گردد.
نتیجه گیری:
بررسی‌های بیان شده در مورد نقش وجودی کاروان‌های زوار اربعین در استان کردستان و عبور آنها از این استان برای عزیمت به عراق و کربلای معلی می‌تواند بهترین بسترهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و… در کردستان ایجاد نماید که منتج به استقرار ، تداوم و پایداری تقریب مذاهب اسلامی مردم منطقه کردستان با سایر نقاط کشور شود. (ان شاء الله).
