سایه‌ی سنگین حکام عرب بر واکنش علمای مسلمان در قبال بحران غزه

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، دکتر اسامه الاعظمی مدرس گروه مطالعات اسلامی معاصر در دانشگاه آکسفورد طی یادداشتی انتقادی که در سایت Middle East Eye منتشر شده عملکرد علمای مسلمان سعودی و مصر در قبال قضیه غزه را بررسی کرده است. آنچه در ادامه می‌آید ترجمه این یادداشت است:

یکشنبه گذشته گزارش شد که تنها در ۲۴ ساعت گذشته ۷۰۰ فلسطینی به شهادت رسیده‌اند که در حال حاضر مجموع جانباختگان در غزه از ۱۸۰۰۰ نفر از جمله ۱۲۰۰۰ زن و کودک عبور کرده است. طی دو ماه گذشته، موجی از همدلی جهانی برای ۲.۲ میلیون غیرنظامی فلسطینی در غزه که بار سنگین این حمله شدید را متحمل شده‌اند، به وجود آمده است.

غزه اغلب به عنوان بزرگ‌ترین زندان روباز جهان شناخته می‌شود و یکی از پزشکان بریتانیایی آن را «قبرستان کودکان در یک اردوگاه کار اجباری در فضای باز» می‌داند. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان تظاهرات کرده‌اند و به طور بی‌سابقه‌ای از فلسطینی‌هایی که تحت اشغال وحشیانه رژیم صهیونیستی زندگی می‌کنند، حمایت می‌کنند.

جریان مداوم تصاویر و ویدئوهایی که از غزه بیرون می‌آیند، غم و خشم عمیقی را نسبت به نظمی جهانی برانگیخته است که به نظر می‌رسد حمایت بی‌قید و شرطی از مجازات جمعی فلسطینی‌ها توسط رژیم صهیونیستی ارائه می‌کند.

همچنین اظهاراتی از سوی علمای دینی مسلمان، اغلب به شیوه‌های غیرمنتظره صورت گرفته است. در حالی که ممکن است از عالمان دینی در تعداد انگشت شماری از کشورهای مستبد عربی که به دنبال عادی سازی روابط با اسرائیل بوده‌اند، انتظار داشته باشیم که از تل آویو حمایت کنند، این امر همیشه در زمینه جنگ غزه صادق نبوده است.

در سراسر جهان عرب، بسیاری از علمای برجسته حمله رژیم صهیونیستی به غزه را محکوم کرده‌اند. اینها عبارتند از علمای مصری که در گذشته نه چندان دور، انتخاب‌های سیاسی مشکوکی انجام داده‌اند، به ویژه در پاسخ به کودتای ۲۰۱۳ این کشور – انتخاب‌هایی که من به‌طور سیستماتیک در کتابم، اسلام و انقلاب‌های عربی بررسی کرده‌ام.

شیخ علی جمعه که در سال ۲۰۱۳ به شدت از رژیم نظامی عبدالفتاح السیسی، دیکتاتور مصر حمایت کرد، از حامیان سرسخت مقاومت فلسطین علیه رژیم صهیونیستی بوده است.

چندی پیش در یک سخنرانی در پارلمان مصر، او با تمسخر از «حکومت صهیونیستی» صحبت کرد – نامی که اغلب توسط کسانی که دولت اسرائیل را مشروع نمی‌دانند به کار می‌برند. وی کشته شدگان غزه را شهدایی توصیف کرد که به بهشت می‌روند و به مردم غزه توصیه کرد که در برابر اسرائیل «تا زمانی که خداوند پیروزی خود را عطا کند» صبر و شکیبایی پیشه کنند.

چند هفته بعد در سخنرانی دیگری در مسجدی، علی جمعه به طرز تحریک آمیزی صهیونیسم را «جنبش نازی» توصیف کرد.

در حالی که جمعه سابقه مخالفت با اخوان المسلمین در مصر را نیز دارد، او در مورد فلسطین به طرز شگفت‌انگیزی دارای تفاوت‌های ظریف است. او اذعان می‌کند که حماس، که در بریتانیا و سایر کشورها به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه بندی می‌شود، دارای پیوندهای تاریخی با اخوان المسلمین است (اگرچه اولی در منشور سال ۲۰۱۷ خود از گروه دوم فاصله گرفت).

با وجود این، جمعه مدعی است که حماس باید مورد حمایت قرار گیرد و بر مشروعیت مقاومت فلسطین پافشاری می‌کند.

جمعه در ویدئوی دیگری که در اوایل نوامبر در صفحه یوتیوب منتشر کرد، به صراحت حمایت خود را از حماس به دلیل مبارزه این گروه علیه تجاوزات رژیم صهیونیستی اعلام کرد.

علی‌رغم موارد فوق، شایان ذکر است که علی جمعه یکی از برجسته‌ترین علمای مصر است که از سوی دولت حمایت می‌شود و دولت مصر مدت‌هاست که برای حفظ محاصره غزه تا به امروز با رژیم صهیونیستی هماهنگ بوده است. در این مورد، جمعه و سایر علمای تحت حمایت دولت کاملاً سکوت کرده‌اند.

موضع‌گیری‌های متفاوت از سوی علمای مصر و عربستان سعودی بیانگر این واقعیت است که آنها در تلاشند در کنار حمایت از رژیم‌های استبدادی حاکم بر کشورشان، خشم عمومی نسبت به جنایات رژیم صهیونیستی را نیز مدیریت کنند.

این باور که فلسطینی‌ها درگیر مبارزه‌ای عادلانه علیه اشغالگری اسرائیل هستند، در سراسر جهان اسلام در میان مردم با گرایش‌های ایدئولوژیک مختلف منعکس شده است.

همچنین حمایت فزاینده‌ای از آرمان فلسطین در سراسر آمریکای شمالی و اروپا وجود دارد. اکثر کشورهای جهان، از جمله اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جنوب جهانی (یعنی آفریقا و آمریکای لاتین و کشورهای درحال‌توسعه در آسیا) کشور فلسطین را به رسمیت می‌شناسند.

بنابراین جای تعجب نیست که اکثریت قریب به اتفاق علمای مسلمان که به طور علنی به این موضوعات پرداخته‌اند، نسبت به حمایت سیستماتیک شمال جهانی از تجاوزات جاری رژیم صهیونیستی در غزه ابراز خشم کرده‌اند. قابل توجه است که تنها تعداد انگشت شماری از کشورهای غربی – مانند اسپانیا، بلژیک و ایرلند – به وضوح با کشتار اسرائیل در غزه مخالفت کرده‌اند.

پشتیبانی بی دریغ

این خشم نه تنها از سوی علمایی که با اخوان المسلمین و جنبش‌های همفکرشان وابستگی دارند، بلکه از سوی دیگر علما مانند علی جمعه و بلندپایه‌ترین مقام مذهبی مصر، شیخ احمد الطیب، سرچشمه می‌گیرد. بیانیه‌های اخیر در حمایت از مقاومت فلسطین هم مکرر و هم بی وقفه بوده است.

با این حال، در اینجا نیز باید به خاطر داشته باشیم که الطیب یک کارمند دولتی است و اگرچه کاملاً از رژیم سیسی تبعیت نمی‌کند، اما از دولت مصر – که به طور رسمی کارفرمای اوست – به دلیل هماهنگی با رژیم صهیونیستی در محاصره فعال غزه هیچ گاه مستقیم انتقاد نکرده است.

این امر منجر به درخواست منتقدان از الطیب برای سفر به گذرگاه رفح در کنار بسیاری از مصری‌های دیگر برای نشان دادن حمایت از فلسطینیان غزه شده است. چند هفته پس از حمله به غزه، ده‌ها سازمان اسلامی نامه‌ای نوشتند و از الطیب خواستند حمایت خود را از این طریق نشان دهد و از نفوذ خود به عنوان شیخ اعظم الازهر برای کمک به بازگشایی گذرگاه استفاده کند.

او تاکنون از انجام این کار امتناع کرده و به تناقضات خود در حمایت از فلسطین از یک سو و حمایت از دولت سیسی از سوی دیگر ادامه داده است.

سایر علمای مسلمان در حمایت از فلسطین کمتر مشتاق به نظر می‌رسند و در نتیجه انتقادات گسترده‌ای از سوی مسلمانان عادی و علمای جریان اصلی در رسانه‌های اجتماعی به همراه داشته است. بسیاری از رهبران مذهبی در رژیم‌های استبدادی که مخالف انقلاب عربی سال ۲۰۱۳ بوده‌اند، اکنون در قضیه فلسطین دستور به اطاعت از حاکم می‌دهند.

در عربستان سعودی، این دیدگاه به عنوان «گرایش مدخلی» شناخته می‌شود، که به نام ربیع المدخلی، نام‌گذاری شده. یک شیخ سعودی، که به شدت معتقد است هر چیزی غیر از اطاعت مطلق از حاکمان، بدعت است. نمونه بارز این جریان را می‌توان در عبدالرحمن السدیس، امام جماعت مسجد اعظم مکه مشاهده کرد.

سدیس که در سال‌های اخیر از دستور کار ریاض برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی به شدت حمایت کرده است، در قضایای اخیر غزه واکنش خاصی نداشت و به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. علاوه بر این، او اصرار داشت که جنگ – که او به طور مبهم از آن به عنوان «فتنه» یاد کرد – نباید باعث شود مسلمانان تصمیمات سیاسی حاکمان خود را زیر سوال ببرند. احتمالاً از جمله این تصمیمات، عادی سازی روابط آنها با رژیم صهیونیستی است.

جالب اینجاست که یک هفته بعد، سدیس به شدت از غزه حمایت کرد و صریحاً از اسرائیل به عنوان «متجاوزان اشغالگر ظالم صهیونیست» انتقاد کرد و بدین ترتیب تحسین منتقدان قبلی را برانگیختند.

بعید است که او خارج از دستورات دولت سعودی اقدامی انجام دهد، بنابراین ممکن است این اقدام اخیر او نشان دهنده تلاش ریاض برای متعادل کردن خشم عمومی از تجاوز اسرائیل و دستور کار عربستان سعودی برای ادامه حرکت به سمت عادی سازی با رژیم صهیونیستی باشد.

حمله حماس در ۷ اکتبر، و متعاقب آن تاکید نظامی اسرائیل بر «خسارت، نه دقت»، منجر به کشته شدن ده‌ها هزار فلسطینی در غزه شده است.

علیرغم همدردی گسترده غرب با اسرائیل بلافاصله پس از ۷ اکتبر، بمباران بی رویه غزه به طور قابل توجهی شور و شوق غرب را برای تهاجم اسرائیل کاهش داد. مخالفت علمی با جنگ تا حد زیادی منعکس کننده مخالفت مردمی با حمله اسرائیل است.

اسرائیل قصد دارد به بمباران مردم غزه ادامه دهد تا زمانی که حماس را نابود کند، و این تنها تعداد کشته شدگان فلسطینی و مقیاس مخالفت غربی‌ها با اقدامات اسرائیل را افزایش خواهد داد. باید دید که آیا افکار عمومی می‌تواند فشار کافی بر رهبران سیاسی غرب وارد کند تا حمایت عملاً بی‌قید و شرط خود را از اسرائیل، علیرغم آنچه بسیاری از محققان و کارشناسان حقوقی آن را نسل‌کشی در غزه می‌نامند، مجدداً تنظیم کنند.