دین و مذهب در برگه‌های استخدامی | مدافعان و منتقدان
درخواست اطلاعات مربوط به دین و مذهب در برگه‌های استخدامی، موضوعی پیچیده و بحث‌برانگیز که چالش‌های حقوقی، اخلاقی و عملی فراوانی به همراه دارد. در ادامه با بررسی برخی از این موارد به بیان آراء مخالفین و مواضع موافقین می‌پردازیم.
به گزارش سرویس اجتماعی ردنا (ادیان نیوز)، مدافعان درج گزینه پرسش از دین و مذهب در برگه‌های استخدامی استدلال می‌کنند که این امر می‌تواند به کارفرمایان در درک بهتر ارزش‌ها و تعهدات متقاضیان کمک کند، به‌خصوص زمانی که این ارزش‌ها و تعهدات بافرهنگ و مأموریت سازمان مرتبط باشند. البته این شرایط همواره موافقان و مخالفان خاص خویش رادارند.
تحریریه ادیان نیوز در گزارش خود درمورد “مدافعان و مخالفان درج سؤالات مربوط به دین و مذهب در برگه‌های استخدامی” تلاش می‌کند تا دیدگاهی منصفانه، شفاف و بی‌طرفانه‌ای ارائه دهد.
دیدگاه مخالفان
از سوی دیگر، منتقدان این کار را نقض حریم خصوصی و تبعیض علیه افراد بر اساس مذهب و باورهای آن‌ها می‌پندارند.
این افراد معتقدند پرسیدن سؤالات مربوط به دین و مذهب انسان‌ها می‌تواند برای برخی از گروه‌های مذهبی که ممکن است به‌طور سنتی در بازار کار مورد تبعیض قرارگرفته باشند، ناعادلانه باشد.
استدلال آنان این است که؛ پرسیدن سؤالات مربوط به دین می‌تواند فضای کار را تفرقه‌افکن کند و بین کارمندان با مذاهب مختلف تنش ایجاد کند. به‌جای پرسیدن سؤالات مستقیم در مورد دین و مذهب، کارفرمایان می‌توانند بر روی ارزیابی مهارت‌ها، تجربیات و صلاحیت‌های متقاضیان برای انجام وظایف شغلی تمرکز کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند سؤالاتی راجع به ارزش‌ها و تعهدات متقاضیان در محل کار بپرسند، به شرطی که این سؤالات به‌طور عینی و غیر تبعیض‌آمیز طراحی‌شده باشند.
با این استدلال ناخودآگاه انسان یاد جمله مهم و تاریخی لئو تولستوی، غول ادبیات و متفکر روسی و خالق رمان مشهور «جنگ و صلح»، می‌افتد که می‌گوید: “با من از دین صحبت نکنید، بلکه بگذارید دین را در کردار شما ببینم؛ دینداری‌تان را به خدا نشان دهید، نه اینکه به رخ یکدیگر بکشید.”
وابستگان به این دیدگاه اذعان دارند که به‌جای پرسیدن سؤالات مربوط به دین، کارفرمایان باید بر ارزیابی صلاحیت‌ها و مهارت‌های کارجویان برای انجام وظایف شغلی تمرکز کنند.
این گروه پیشنهاد می‌کند؛ کارفرمایان می‌توانند سؤالات مربوط به دین را در برگه‌های استخدامی خود درج کنند، اما باید آن‌ها را اختیاری کنند و کارجویان را از این موضوع آگاه کنند که پاسخ به این سؤالات اجباری نیست.
با من از دین صحبت نکنید، بلکه بگذارید دین را در کردار شما ببینم؛ دینداری‌تان را به خدا نشان دهید، نه اینکه به رخ یکدیگر بکشید.
دیدگاه موافقان
مدافعان درج سؤالات مربوط به دین و مذهب در برگه‌های استخدامی، طیف وسیعی از کارفرمایان و افراد را شامل می‌شوند. این کارفرمایان ممکن است استدلال کنند که تعهدات مذهبی متقاضیان باارزش‌ها و مأموریت سازمان آن‌ها همسو است و سؤال در مورد دین و مذهب به آن‌ها کمک می‌کند تا متقاضیانی را پیدا کنند که به‌طور طبیعی بافرهنگ سازمانی آن‌ها سازگار باشند. به‌عنوان‌مثال، یک سازمان مذهبی ممکن است ترجیح دهد کارمندانی را استخدام کند که به همان مذهب پایبند باشند.
برخی از گروه‌های مذهبی از درج سؤالات مربوط به دین و مذهب در برگه‌های استخدامی به‌عنوان راهی برای حمایت از آزادی مذهب خود حمایت می‌کنند. آن‌ها ممکن است استدلال کنند که این امر به آن‌ها اجازه می‌دهد تا کارمندانی را پیدا کنند که ارزش‌ها و باورهای آن‌ها را به اشتراک بگذارند و در محیطی کار کنند که با اعتقادات مذهبی آن‌ها سازگار باشد.
برخی از افراد موافق این طرح بر این باورند که دین و مذهب نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و اخلاقیات افراد دارد. بنابراین دین نقش مهمی در شکل‌گیری ارزش‌ها، باورها و هویت افراد ایفا می‌کند.
طرفداران این دیدگاه معتقدند برخی از مطالعات نشان داده است گروه‌هایی که ازنظر مذهبی همگن هستند ممکن است ازنظر کارایی و انسجام گروه بهتر عمل کنند. بنابراین کارفرمایانی که به دنبال ایجاد گروه‌های با عملکرد بالا هستند استدلال می‌کنند که سؤال در مورد دین و مذهب به آن‌ها کمک می‌کند تا متقاضیانی را پیدا کنند که به‌احتمال‌زیاد با یکدیگر همکاری بهینه و مؤثری داشته باشند.
مهم است که به خاطر داشته باشید که این‌ها فقط برخی از استدلال‌های کلیدی مدافعان درج سؤالات مربوط به دین و مذهب در برگه‌های استخدامی هستند. این موضوع پیچیده و بحث‌برانگیز است و دیدگاه‌های مختلفی در مورد آن وجود دارد.
البته قابل‌ذکر است قوانین مربوط به درج سؤالات مربوط به دین و مذهب در برگه‌های استخدامی در کشورهای مختلف متفاوت است. در برخی از کشورها، پرسیدن سؤالات مربوط به دین به‌طور کامل ممنوع است، درحالی‌که در برخی دیگر ممکن است در شرایط خاص مجاز باشد.
شرایط استخدام در هر کشوری قانون خودش را دارد
بخش پرسش از دین و مذهب و شرایط استخدام در برگه‌های استخدامی ایران بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تنظیم‌شده است. چراکه در قوانین سیاستی کلان کشور ایران آمده است «اعتقاد به دین مبین اسلام یا یکی از ادیان رسمی در قانون اساسی کشور» بایستی در نظر گرفته شود.
ازاین‌رو همواره پیروان ادیان ابراهیمی نظیر مسیحیان (آشوریان، کلدانیان، ارامنه)، کلیمیان (یهودیان)، مسلمانان (اعم از شیعه و سنی) و پیروان هر یک از نمایندگان ادیان ایرانی و اقلیت‌های مذهبی (زرتشتیان، صابئین مندایی و …) سالیان سال است که به شکل کاملاً آزادانه و مسالمت‌آمیزی در این سرزمین مشغول اشتغال، تحصیل، کار و فعالیت وزندگی هستند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آزادی مذهب را برای اقلیت‌های دینی و مذهبی به رسمیت شناخته‌شده، تضمین می‌کند.
این اقلیت‌ها مجاز به انجام آزادانه مراسم مذهبی خود، اداره اماکن عبادی خود و آموزش فرزندان خود در دین خود هستند.
اقلیت‌های مذهبی به رسمیت شناخته‌شده دارای کرسی‌های اختصاصی در مجلس شورای اسلامی هستند. این به آن‌ها اجازه می‌دهد تا صدای خود را در دولت به نمایندگی بگذارند و در مورد قوانینی که بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد، بحث و گفتگو کنند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در مورد دین و مذهب در برگه‌های استخدامی دیدگاهی غیرمستقیم دارد.
آیا قوانین از حقوق مسلمه همه مردم دفاع می‌کند؟
اصل دوازدهم قانون اساسی تصریح می‌کند که “دین مبین اسلام و مذهب جعفری اثنی عشری، دین رسمی ایران و مذهب آن کشور است. هیچ قانونی مغایر با احکام اسلام و مذهب جعفری اثنی عشری وضع نمی‌شود و هیچ قانونی که بر اساس آن احکام اسلام و مذهب جعفری اثنی عشری یا حقوق مسلمه مردم از بین برود، اعتبار ندارد.”
اصل بیست و هشتم نیز بیان می‌کند که “دولت موظف است با به‌کارگیری همه امکانات خود از حقوق مسلمه مردم، ازجمله آزادی بیان و مطبوعات، آزادی اجتماعات و راهپیمایی‌ها، که در قانون اساسی ذکرشده است، صیانت کند و در جهت تحقق آن از هیچ کوششی دریغ نورزد.”
با توجه به این اصول، می‌توان استدلال کرد که پرسیدن سؤالات مربوط به دین و مذهب در برگه‌های استخدامی ممکن است بر اساس اصل بیست و هشتم قانون اساسی در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد، زیرا این امر می‌تواند به‌عنوان نقض آزادی عقیده و بیان تلقی شود. البته بسیار بدیهی است که تفسیر نهایی این موضوع بر عهده مراجع قانونی مانند دیوان عدالت اداری است و ما نمی‌توانیم مفسر حقوقی چنین بندهای سیاستی باشیم.
هیچ ماده‌ای در قانون اساسی به‌طور صریح در مورد اینکه آیا کارفرمایان می‌توانند یا نمی‌توانند سؤالات مربوط به دین و مذهب را در برگه‌های استخدامی درج کنند یا خیر، وجود ندارد. متقاضیان شغل باید از حقوق خودآگاه باشند و در صورت تمایل می‌توانند در هنگام پاسخگویی به سؤالات مربوط به دین و مذهب در برگه‌های استخدامی کمی درنگ کنند.
در عمل اما رویه در ایران کمی متفاوت است. چراکه برخی از سازمان‌ها و کارفرمایان سؤالاتی در مورد دین و مذهب در برگه‌های استخدامی خود درج می‌کنند، درحالی‌که برخی دیگر این کار را نمی‌کنند.
تحریریه ادیان نیوز
نویسنده: محمد پناه زاده گله بان