رهروان بودا؛ معرفی کتاب «زنان رهرو بودایی تایوان» اثر آنه دِویدو
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)؛ دین در تایوان، از دهه ۱۹۸۰ به این طرف، جانی دوباره گرفته است و مردم این کشور در این دوره، دوباره برگرد آیین بودا جمع شده‌اند. بالاترین آمار زنان رهرو بودایی که تارک دنیا شده و در دِیر زندگی می‌کنند، متعلق به این کشور است و نیز در کل، شمار رهروان بودایی در این کشور از سایر کشورهای بودایی بالاتر است. از این رو، با صراحت می‌توان آیین بودایی را که در تایوان رایج است آیین بودای دیری خواند. نوعی آیین بودای خاص که با آیین‌های بودا در سراسر جهان تفاوت بنیادین دارد.
بنا بر آمار پذیرش سالانه از سال‌های ۱۹۵۳ تا ۱۹۸۷ و ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۸ ، از کل رهروان زن و مرد که از سال ۱۹۵۳ وارد دیر شدند، ۷۵ درصدشان زن بودند، حال آنکه تعداد رهروان زن که از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۸ وارد دیر شدند،۴۸۱۹ تن بوده است. با آن که امروز آمار دقیقی از تعداد رهروان زن و مرد در تایوان در دست نیست، تعداد رهروان زن در این کشور به طور تقریبی ۱۵۰۰۰ تن برآورد شده است.
فرهنگ عمومی تایوان بر خانه ، خانواده و زندگی دنیوی تاکید می‌کند و به تجرد و ترک دنیا و گوشه گیری تمایل چندانی نشان نمی‌دهد. پرسشی که اینجا مطرح است این است که چرا زندگی دیری بودایی که لازمه آن تجرد و ترک دنیاست تا این حد برای زنان جامعه‌ای که به داشتن پیوندهای خانوادگی عمیق و نگرش‌های دنیوی معروف است، جاذبه دارد؟ فهم این پدیده از آنجا اهمیت می‌یابد که اکثر مردم تایوان رسماً وابسته به هیچ دین خاصی نیستند. به عبارت دیگر، اگرچه آیین‌های بودا، دائو، مسیحیت و اسلام در این کشوررایج است، اما اکثریت مردم رسماً بودایی، دائویی، مسیحی و یا مسلمان خوانده نمی‌شوند و حتی به فرقه‌های تلفیقی و یا ادیان جدید نیز وابسته نیستند.
مردم تایوان بیشتر تابع سنت‌ها و آداب و رسوم سنتی بومی خود هستند و جشن‌های مذهبی خود را از روی تقویم چینی برگزار می‌کنند. دینداری تایوانی‌ها شامل پرستش ارواح نیاکان و نماز بردن برای خدایان و آلاهه ها، برای مقاصد دنیوی، مانند موفقیت در آزمون‌ها، تندرستی و شفا ، مال و ثروت، پسرزایی زنان، دفع بلایا و بیرون راندن جن و شیاطین، یا ارواح شریر از جسم بیمار است.
رشد دوباره آیین بودا در تایوان، طی بیست و پنج سال گذشته، تاثیرات عمیقی به جا گذاشته است. از آثار و نتایج این تجدید حیات می‌توان به تلاش در جهت گسترش آموزش دینی و غیردینی، انتشار آثار ومفاهیم اخلاقی در جامعه، رشد هنر دینی، تأثیر در رسانه‌های ملی، توجه به محیط زیست، حقوق بشرو حقوق حیوانات، مخالفت با انرژی هسته‌ای ویرانگرحیات، جمع آوری کمک‌های مالی به وقت وقوع حوادث ناگواربرای کمک به مردم و در نهایت داشتن نقش اصلی در ساخت یک جامعه مدنی در تایوان پس از دوران خودکامگی واستبداد، اشاره کرد. تفوق وبرتری زنان بودایی، در تحولات اخیر، محصول تغییرات اجتماعی- اقتصادی در تایوان، از دهه ۱۹۷۰ به این طرف بوده است. فرصتی که چرخش روزگار به زنان داد و آنان نیز به خوبی از آن استفاده کردند.
نوشتن درباره زنان رهرو بودایی از سال ۱۹۹۲ در آثار نویسندگان بودایی دیده می‌شود، اما بیشتر آنها در محدوده نگاه تاریخی و زندگینامه‌ای باقیمانده و از تحلیل موضوع بازمانده‌اند، اما شاید کتاب خانم آنه دِویدو نخستین اثر آکادمیک و کاملاً روشمند به انگلیسی است که درباره زن در آیین بودای تایوان نوشته شده است. وی هم تحلیل تاریخی می‌کند و هم، نگاهی به مردم شناسی و جامعه شناسی آیین بودا در تایوان دارد. در این راستا نویسنده که حدود نیمی از عمر خود را در تایوان گذرانده از تحقیق میدانی نیز غافل نیست، او با دانشمندان سنتی بودایی مصاحبه و در جلسات فرقه‌های مختلف بودایی شرکت می‌کند.
رشد دوباره آیین بودا در تایوان، طی ۲۵ سال گذشته، تاثیرات عمیقی به جای گذاشته است. از آثار و نتایج این تجدید حیات، می‌توان به تلاش در جهت گسترش آموزش دینی و غیردینی، انتشار آثار و مفاهیم اخلاقی در جامعه و رشد هنر دینی اشاره کرد.
به طور خلاصه می‌توان گفت این تحقیق می‌خواهد به سه پرسش عمده پاسخ بدهد:
۱. چگونه زنان بر آیین بودای تایوان تأثیر نهاده، آن را شکل داده‌اند؟
۲. چگونه آیین بودا بر نقش وهویت زنان تایوان تأثیر نهاده است؟
۳. چگونه زنان بودایی بر آینده جامعه تایوان تأثیر خواهند گذارد؟
ساختار کتاب
کتاب دارای ۲۰۰ صفحه و در ۶ فصل سامان داده شده است. نویسنده در فصل اول این کتاب مروری اجمالی دارد به تاریخچه زنان بودایی در چین و تایوان و بررسی عواملی که به شکوفایی انجمن زنان در تایوان منجر شده است. تنوع در میان زنان رهرو در تایوان معاصر نیز از موضوعات دیگری است که در این فصل به تصویر کشیده می‌شود. در این فصل همچنین به برخی از مشکلات بر سر راه تحقیق در بررسی تاریخی آیین بودا و زنان رهرو اشاره شده است.
فصل دوم به بررسی زندگی یکی از معروفترین زنان رهرو در تایوان، به نام جِنگ‌یان Zhengyan می‌پردازد. جِنگ‌یان یکی از آموزگاران بودایی و رهبران معنوی تایوان است که در طی چهل سال گذشته، ابتدا شاگردان زیادی را، چه رهرو و چه غیرِرهرو، تربیت کرد و سپس به همراه شاگردان خود بزرگترین نهاد غیر دولتی (NGO) را در تایوان بنیان نهاد و اندکی پس ازآن، بنیاد رفاه وغمخوارگی (Ciji) را بنیان نهاد که در زمینه‌های نیکوکاری، درمان، آموزش و فرهنگ فعالیت دارد. دراین فصل نویسنده با توجه به رابطه نزدیکی که با بنیاد رفاه و غمخوارگی (سی جی) داشته، بر اساس تجربیات خود می‌کوشد دلایل موفقیت‌های شگرف زنان رهرو را در این عرصه نشان دهد.
نویسنده در فصل سوم به واکاوی “پروژه امید” می‌پردازد. “پروژه امید” یکی از پروژه‌های بزرگ بنیاد سی جی است که نوسازی ۵۰ مدرسه دولتی را که در زلزله ۲۱ سپتامبر ۱۹۹۹ تخریب شدند به عهده گرفته است. نویسنده در این فصل پس از توصیف ویژگی‌های خاص “پروژه امید”، موضوع دخالت یک نهاد دینی در امور مدارس دولتی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد.
در فصل چهار کتاب خانم دِویدو به موضوعاتی چون “زنان بنیاد سی جی”، زنان دیرنشین و شاگردان غیر رهرو آنان و بوداسَف گوئن یین، الهام بخش زنان بودایی، می‌پردازد. دِویدو در این فصل نشان می‌دهد که چگونه زنان سی جی، این اندیشه را تبلیغ وترویج می‌کنند که بوداسَف گوئن یین به عنوان مادر مهربان و غمخوار همه موجودات، منجی عالم است.
در این فصل دِویدو می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد که قدرت زنان در سی جی تا چه حد است؟ و این تجدید حیات تا چه حد به زنان و جامعه تایوان بستگی دارد؟ آیا تفسیر خاص بنیاد سی جی از آیین بودا، جامعه را به سمت زن سالاری پیش خواهد برد؟ و با این کار آیا می‌تواند به نارضایتی‌های دیرینه زنان تایوان پایان دهد؟
کتاب خانم “آنه دویدو” نخستین اثر آکادمیک و کاملاً روشمند به انگلیسی است که درباره زن در آیین بودای تایوان نوشته شده است. او هم تحلیل تاریخی می‌کند و هم نگاهی به مردم شناسی و جامعه شناسی آیین بودا در تایوان دارد.
در تایوان نهادهای بودایی دیگری هم وجود دارد که مانند سی جی مهم به شمار می‌آیند. نویسنده در فصل پنج، به معرفی زنان رهروِ “بنیاد آفتاب”، یکی از مهمترین نهادهای بودایی تایوان جنوبی، می‌پردازد. اولین مأموریت این نهاد تربیت زنان به عنوان آموزگاران درمه (آیین) و آموزش دینی مردم برای آشنایی با مبانی آیین بودا است.
نویسنده در این فصل ضمن بررسی تاریخی این بنیاد، به اهداف آموزشی و فرهنگی آن می‌پردازد و سپس به پروژه‌ها و کارهای این نهاد دینی برای رفاه مردم اشاره می‌کند. دِویدو با بررسی این بنیاد و مقایسه آن با سی جی بحث‌های مفیدی را پیش می‌کشد؛ مانند لایه لایه شدن انجمن زنان رهرو، تاکید بر زن گرایی، اندیشه فمینیستی، نگاه متناقض به هویت جنسی و نقش‌های جنسی و در نهایت قدرت یافتن زنان در جامعه.
فصل ششم به رابطه میان “آیین بودا برای بشر” و زنان می‌پردازد. رنسانس بودایی در تایوان بیش از همه از اندیشه “آیین بودا برای بشر” (Renjian fojian) الهام گرفته است. این مفهوم را دو تن ازرهروان اصلاح‌طلب بودایی قرن بیستم، به نام‌های تای‌شوُ(۱۹۷۴-۱۸۹۰)و یین‌شوُن(۲۰۰۵-۱۹۰۶)،بسط و توسعه دادند. این فصل ابتدا مروری خواهد داشت بر تاریخچه “آیین بودا برای بشر”، از خاستگاه آن در چین و رشد و تکامل آن در تایوان و سپس به مقایسه آن با “آیین بودای فعال اجتماعی” می‌پردازد.
خانم آنه دِویدو در این فصل می‌کوشد این پرسش‌ها را پاسخ دهد که آیا مراد از آیین بودا برای بشر این است که آیین بودا حامی زنان بودایی است، و آیا آیین بودا برتری زنان در تایوان را تأیید می‌کند؟ آیا هر بودایی که عضو”آیین بودای فعال اجتماعی” شد الزاماً باید مدافع حقوق زنان و برابری جنسی باشد؟
نویسنده: دکتر علیرضا شجاعی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب
پایان معرفی کتاب/ت