نگاهی به علل قبله بودن بیت‌المقدس و تغییر جهت قبله
به گزارش ردنا (ادیان‌نیوز)، تغییر قبله از بیت‌المقدس به سوی کعبه در نیمه رجب یا شعبان سال دوم هجری در مسجد «بنی‌سالم بن عوف» و در حال نماز ظهر بر پیامبر نازل شد. زمانی که به پیامبر(ص) وحی شد به سوی کعبه نماز بخواند، دو رکعت باقیمانده از نماز ظهر خود را به سوی کعبه به جای آوردند.
پیامبر اکرم(ص) پیش از هجرت، ایامی که در مکه معظمه حضور داشتند، نمازهای خویش را به سمت بیت المقدس می‌خواندند.
برخی گفته‌اند پیامبر(ص) در مکه طوری می‌ایستاد که کعبه میان وی و بیت‌المقدس قرار می‌گرفت و در واقع کعبه و بیت‌المقدس، هر دو، قبله وی قرار می‌گرفتند. زیرا مدینه و مکه تقریباً در سطح یک دایره نصف‌النهار قرار گرفته‌اند و اندکی طول مدینه از مکه بیشتر و عرض مدینه نیز قریب چهار درجه بیشتر از مکه است و قبله مدینه اندکی از جنوب به سوی مغرب منحرف است. لذا رسول‌الله(ص) در مکه می‌توانستند به‌گونه‌ای بایستند که خانه کعبه را بین خود و بیت‌المقدس قرار دهند، اما این امکان در مدینه وجود نداشت.
برای پاسخ به دلایل تغییر قبله از بیت‌المقدس به سوی مکه و مخالفان و موافقان این رویداد مهم می‌توان به آیات ۱۳۸ تا ۱۵۰ سوره بقره اشاره کرد.
از جمله خداوند در آیه ۱۴۴ سوره بقره می‌فرماید: «ما توجه تو را بر آسمان به انتظار وحی و تغییر قبله بنگریم و البته روی تو به قبله‌ای‌که بدان خشنود وی بگردانیم پس روی کن به طرف مسجدالحرام و شما مسلمین نیز هر کجا باشید در نماز روی بدان جانب کنید و گروه اهل کتاب بخوبی می‌دانند که این تغییر قبله بحق و راستی از جانب خدا است(نه به دل‌خواه کسی) و خداوند از کردار (ناپسند) آنها غافل نیست.» (بقره، آیه ۱۴۴)
علل قبله بودن بیت‌المقدس
۱. روی‌گردانی از بت‌ها: وجود بت‌ها در کعبه و نهی از پرستش آنان یکی از دلایلی است که از آن می‌توان به عنوان علتی برای نماز خواندن مسلمانان به سوی بیت‌المقدس در ابتدای رسالت نام برد. مسلمانان پس از بیزاری‌جستن از بت‌ها و آشکار شدن هویت دینی‌شان، به سوی کعبه بازگشتند.
۲. نمایان شدن پیروان واقعی رسول خدا(ص): قبل از اسلام، کعبه مورد احترام و علاقه همه اهل مکه بود. نماز گزاردن مسلمانان به سوی بیت‌المقدس آنان را از مشرکان متمایز می‌ساخت و تعصبات قومی و نژادی و امیال نفسانی را در مسلمانان از بین می‌برد و روحیه فرمانبرداری از دستورهای الهی را در آنان پرورش می‌داد تا متمردان از مسلمانان باز شناخته شوند.
۳. عبرت‌آموزی سرنوشت یهود: عوامل ترقی و انحطاط یک قوم، در بیت‌المقدس به وضوح مشهود است. بنی‌اسرائیل با ذلت از مصر به بیت‌المقدس آمدند و با سخت‌کوشی و حق‌گرایی به عزت رسید و آن هنگام که به تن‌آسایی و امیال نفسانی روی آورد و از فرامین خدا سر پیچید، در سراشیبی سقوط و اضمحلال فرو غلطید.
۴. بیت‌المقدس، قبله ادیان توحیدی و همسویی پیامبر(ص) با اهل کتاب، نمایانگر استمرار و تکامل رسالت وی در راستای رسالت انبیای پیشین، به‌ویژه ابراهیم(ع) و تصدیق رسالت موسی(ع) و عیسی(ع) بود.
رسول خدا(ص) کوشید تا با احتجاج با اهل کتاب آنان را به دین واحد اسلام فرا خواند؛ اما اهل کتاب و به‌ویژه یهودیان، اتصال تاریخی و اعتقادی اسلام را با تعالیم ابراهیم(ع) نفی کردند و به مجادله و مباحثه عنادآمیز با پیامبر(ص) پرداختند تا بدین‌وسیله، مانع گرایش یهودیان به اسلام شوند.
مسلمانان در چنین شرایطی می‌بایست از یک سو، هویت مستقل خود را نمایان می‌ساختند و از سوی دیگر همبستگی و اتصال خود را با رسالت انبیای گذاشته حفظ می‌کردند.
علل تغییر قبله از بیت‌المقدس به مکه
نماد خداگرایی: کعبه، قدیمی‌ترین مرکز توحید و خداشناسی بر روی زمین و نماد وحدت در پرستش و آفرینش است که از آدم(ع) تا خاتم(ص) به سوی یک خدا گرویدند و تأکیدی بر این است که اسلام، یگانه آیین برگزیده پس از ارسال آخرین فرستاده و نیز سمبل بازگشت همه انسان‌ها در هر جا و مکانی به سوی خداست.
نمازی که رو به سوی کعبه اقامه می‌شود، باعث تجدید خاطره ایثارگری و شرک‌ستیزی حضرت ابراهیم خلیل(ع) است، تا بدین وسیله تنفر از کفر و شرک پیوسته در دل‌ها زنده بماند و مسلمانان لحظهای از ابراز نفرت و برائت از کافران و مشرکان غافل نباشند.
۳. تعیین مرزهای اعتقادی مسلمانان: پیروان همه ادیان الهی به بیت‌المقدس توجه داشتند و رسالت پیامبر(ص) که همسو با رسالت انبیای پیشین بود، متمایز شدن از مشرکان را ـ که کعبه، مکان مقدسِ بت‌هایشان بود ـ ایجاب می‌کرد؛ اما لجاجت و خرده‌گیری‌های آزار دهنده یهود و انکار شدید رسالت آن حضرت، رسول اکرم(ص) را بر آن داشت تا علاوه بر تفاوت‌های آیین دین اسلام با یهودیت و مسیحیت، چه در قلمرو جهان‌شناسی و چه احکام عملی، مسلمانان را به عنوان امتی مستقل از یهودیان، معرفی کند و روی خود را از قبله آنان ـ که نشانه سوء استفاده‌های تبلیغاتیشان بود ـ بگرداند؛ همچنان‌که خداوند می‌فرماید: «ما به هر سو گردانیدن رویت در آسمان را می‌بینیم و … .»
گروه‌های مخالف تغییر قبله
۱. یهودیان: چون آنان «نسخ» در احکام را جایز نمی‌دانستند و برای احکام، ابدیت قائل بودند، فکر می‌کردند بیت‌المقدس، قبله همیشگی مسلمانان خواهد بود و پیامبر نمی‌تواند از آن منصرف شود؛ اما خداوند به آنان پاسخ داد: «دست خدا در تکوین و تشریع باز است»و «شرق و غرب عالم از آنِ خداست.» هنگامی که نماز گزاردن به سوی کعبه، همسویی با مشرکان محسوب می‌شود، خاتم انبیا(ص) را به گزاردنِ نماز به سوی بیت‌المقدس(جایگاه ادیان توحیدی) مکلف کرد و زمانی که صفوف مسلمانان از مشرکان باز شناخته شد، به غرور یهودیان خاتمه داد.
۲. مشرکان مدینه: مشرکان مدینه پس از تغییر قبله گفتند که محمد، به زادگاه و آیین پدران خویش مشتاق است و سر‌انجام روزی به آیین آنان باز می‌گردد.
۳. منافقان مدینه: این گروه در هر شرایطی با تحلیل‌های نادرست و مغرضانه و مطالب بی‌اساس و دور از واقع تلاش می‌کردند، اتحاد و ایمان مسلمانان را متزلزل و آنان را به پراکندگی و تشتت آرا بکشانند.
گزارش از زهره نوری
انتهای پیام