تعطیلی نمازهای جمعه پس از ۱۴ قرن؛ جهان اسلام چگونه با شرایط کرونا مواجه می شود؟

به گزارش ردنا (ادیان‌نیوز)، موج تعطیلی اجتماعات مذهبی اعم از نمازهای جمعه و جماعات در مصلی ها و مساجد کشورهای اسلامی اکنون شرق و غرب جهان اسلام را فرا گرفته است و مراکز فقهی جهان اسلام حکم و فتوا به ضرورت تعطیلی موقت این گردهمآیی هایی دینی داده اند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای در بیانات نوروزی خود در روز سوم فرودین که از تلویزیون پخش شد گفتند اقدام به تعطیلی حرم ها و مراسمات دینی به این شکل در تاریخ ما بی سابقه بوده است اما مصلحت چنین ایجاب می کند.

اتحادیه جهانی علمای مسلمین که مورد حمایت کشورهای قطر و ترکیه است روز ۱۵ مارس در بیانیه ای خواستار تعطیلی هر گونه اجتماع برای نماز جمعه یا جماعت در هر کشوری از جهان که در آن احتمال شیوع ویروس وجود دارد شد.

هیأت کبار العلماء الأزهر مصر نیز در بیانیه جداگانه ای خواستار توقف نمازهای جمعه و جماعت در سراسر مساجد مصر شد. الأزهر در بیانیه خود خواست تا اذان از مأذنه مساجد پخش شود و در هر اذان عبارت «صلوا فی بیوتکم»(در خانه های خود نماز بخوانید) هم ذکر شود تا لزوم در خانه ماندن برای مردم یادآوری شود.

در منطقه خلیج فارس تمامی کشورهای عربستان، کویت، امارات، قطر، بحرین و عمان نمازهای جمعه و جماعات را در مساجد متوقف ساخته اند.

بارزترین اقدام قبل از فرمان تعطیلی نمازها در میان این کشورها تعطیلی حج عمره توسط عربستان سعودی بود که انعکاس و بازتاب زیادی در جهان اسلام یافت و سؤالات زیادی را پدید آورد. ابتدا مراکز فقهی سعودی این اقدام را از لحاظ شرعی جایز و ضروری شمردند و سپس برخی محافل فقهی در کشورهای همسو با سعودی مانند الأزهر از این اقدام حمایت کردند و آن را از دیدگاه فقهی تحسین کردند و حتی برخی نویسندگان الأزهر از «فقه ضرورت» برای مقابله با کرونا سخن به میان آوردند.

علاوه بر کشورهای خلیجی دیگر کشورهای عربی از سوریه و عراق و اردن و لبنان و فلسطین اشغالی گرفته تا سوریه و لیبی و مغرب و موریتانی و حتی جزایر قمر نیز دستور به تعطیلی اجتماعات دینی دادند. تقریبا می توان گفت برخلاف شیعیان در کشورهای عربی و اهل سنت گردهمآیی های دینی به نمازهای جمعه و جماعت و در موارد معدودی نماز باران منحصر می شود اما در میان شیعیان علاوه بر جمعه و جماعت، حضور برای زیارت و برگزاری ادعیه عمده ترین گردهمآیی های آیینی را شکل می دهد.

به نظر می رسد جهان اسلام پس از قرن ها با شرایط تازه و غیرقابل پیش بینی مواجه است. یکی از کاربران مسلمان جمعه گذشته در توئیتر نوشت: “این اولین جمعه پس از ۱۴ قرن است که نماز جمعه در هیچ کجای جهان اسلام برگزار نمی شود؛ أستغفر الله العظیم من کل ذنبٍ عظیم”.
دارالإفتای رسمی مصر نیز از مردم خواست تا با قرائت دعایی منسوب به امام شافعی برای دفع بلاء دعا کنند.
همزمان مخالفت هایی با تعطیلی نمازهای جمعه و جماعت در کشورهای اسلامی به چشم می خورد.

«مصطفی العدوی» یکی از مفتی های سلفی مصر در فتوایی از مصری ها خواست در اعتراض به تصمیم وزارت اوقاف این کشور مبنی بر توقف نمازهای جماعت و جمعه در مساجد به دلیل ویروس کرونا، در خیابانها به جماعت نماز بخوانند.

العدوی که از چهره های جریان سلفی(وهابی) در مصر به شمار می رود، در تازه ترین فتوای خود ضمن مخالفت با اقدام وزارت اوقاف این کشور که به منظور تدابیر پیشگیرانه جهت مبارزه با کرونا، ممنوعیت برگزاری نماز جماعت و جمعه را در مساجد صادر کرده، از مصری ها خواست در خیابان ها جمع شوند و به جماعت نماز بخوانند.

العدوی در این ویدیو می گوید: «حکام و وزراء و سکولارها اصلا دین را دوست ندارند و از هر فرصتی برای اقناع سخنان باطل خود استفاده می کنند. در هر نقطه روی زمین نماز جماعت بخوان حتی اگر در جاده باشد. زمین برای من مسجد و پاکیزه قرار داده شده است. شبهات را می گیرند و به خاطر یک احتمال نماز را ممنوع می کنند».

ابعاد واکنش ها در سطوح مختلف جهان اسلام به تعطیلی برنامه های دینی بخاطر جلوگیری از انتشار بیشتر ویروس کرونا متنوع است و سؤالات زیادی را پدید آورده است و به تأملات درباره مفروضات شرعی دامن زده است. تلقی بلاء یا امتحان بودن شیوع و ابتلاء به کرونا بسیار در جوامع اسلامی رواج یافته است و تلاش ها و دعوت های زیادی برای ارتقای معنوی جهت دفع بلاء و سربلندی در این ازمون الهی صورت می پذیرد.

الأزهر مردم را به صدقه دادن ماسک و دستکش دعوت کرده است. برخی کشورهای اسلامی به ارسال کمک های انسان دوستانه به دیگر کشورهای اسلامی پرداخته اند. قطر، آذربایجان و امارات کمک هایی را در اختیار ایران قرار داده اند. مراجع تقلید در نجف و قم صرف بخشی از وجوهات شرعی را برای مقابله با کرونا و جبران خسارت های آن جایز شمرده اند و به شدت بر التزام به دستورات متخصصان پزشکی در این رابطه تأکید می کنند.

با این وجود جریانی از شبهات و سؤالات نسبت به مناسبات امر دین و کرونا همچنان در غالب کشورهای اسلامی جریان دارد که می تواند بر دیدگاه مسلمانان نسبت به مسائل شریعت و سبک دینداری و کیفیت باورها تأثیر گذارد.