پشت پرده یک ورزش/ آیا یوگا فقط یک ورزش است؟

به گزارش ردنا (ادیان نیوز) در این نوشتار سعی شده است با نگاهی بی طرفانه نظر هردو طیف از منتقدین و طرفداران یوگا و همچنین تحقیقات پزشکی مرتبط آورده شود و قضاوت اینکه آیا یوگا تنها یک ورزش آن هم از نوع مفید است و یا آنکه علاوه بر ظاهر پشت پرده‌ای هم دارد با شماست.

کارشناسان حوزه ی جنبش‌های معنوی نوپدید با توجه به آنکه یوگا از زمان‌های قدیم در هند مرسوم بوده و در بین مذاهب هند و بودایی جایگاه ویژه‌ای دارد نتیجه می‌گیرند که نمی‌توان آن را تنها به صورت یک ورزش در جهت کسب سلامت جسم و آرامش روح به حساب آورد، بلکه وجود جنبه‌های مذهبی و اعتقادی نشات گرفته از آیین‌های باستانی هند نیز در لایه‌های پیدا و پنهان این به اصطلاح ورزش غیر قابل انکار است.

در مقابل طرفداران یوگا با اشاره به رواج آن در کشورهای اروپایی به عنوان یک ورزش، ارتباطش را با مکاتب هند منتفی یا کم اهمیت می دانند.

یوگا در کشور ما در سال ۱۳۷۴ به‌عنوان یک ورزش از سازمان تربیت‌بدنی مجوز رسمی گرفت و به گفته‌ی مسئولین تنها در تهران حدود هجده الی بیست هزار نفر یوگا کار می‌کنند و هر استانی که هیئت ورزش های همگانی دارد مجاز به برپایی کمیته ی یوگاست.

گفتنی است بیست و یکم ژوئن مطابق با سی و یکم ماه جاری بود، به همین خاطر به سراغ رئیس موسسه پژوهشی بهداشت معنوی رفتیم که در همین راستا حجت الاسلام حمید رضا مظاهری سیف در گفت و گو با خبرنگار قرآن و عترت باشگاه خبرنگاران اظهار داشت: یوگا به عنوان یک ورزش ذهن – بدن معرفی می شود و معمولاً افکار عمومی آن را صرفا ورزش تصور می کنند، اما محققان آن را به عنوان یک راه معنوی و اسرار آمیز معرفی کرده و اساتید یوگا نیز آن را بسیار متفاوت از ورزش می دانند.

وی افزود : البته کسانی که با یوگا آشنا می شوند، در مراحل اولیه آن را به صورت حرکات جسمی می شناسند و ممکن است برای لاغری یا زیبایی اندام و حتی رسیدن به آرامش از آن استفاده کنند، اما به تدریج آن را به عنوان یک ورزش ذهنی و سپس به عنوان یک راه معنوی به کار گرفته و وارد مسیری می شوند که از ابتدا تصوری از آن نداشته اند.

مظاهری تاکید کرد: مفاهیمی نظیر، خدا، پرهیزکاری، بی آزاری، قناعت و پاکی در یوگا معنای خاص خود را دارند و کسی که این مفاهیم را در چارچوب فکری یک ایرانی مسلمان می فهمد، هنوز به درک درستی از یوگا نرسیده است. بسیاری از این معادل گذاری ها اساسا اشتباه است و هنگامی که به تعاریف آنها توجه کنیم، این اشتباهات آشکار می شود به طوریکه نتیجه آن ایجاد معانی مختلف برای یک واژه در ذهن مخاطب است.

ابوریحان هم یوگا کار می‌کرد

محمدرضا چشمی مسئول کمیته یوگای استان تهران اما در گفت و گو با خبرنگار ما در نظری متفاوت ‌ با رد منشاء هندی یوگا ریشه‌ی آن را به ایران نسبت داده و تصریح ‌کرد: ابوریحان یوگا کار می‌کرده و بعدها هندی‌ها و مشخصا “پاتانجلی” آن را تکمیل کرده‌اند.

وی گفت: درحال حاضر بیش از دو و نیم الی سه‌هزار مربی داریم که در بخشهای مختلفی چون باشگاه‌های خصوصی، آموزش و پرورش و اکثر آنها بصورت تدریس خصوصی مشغول به کار شده‌اند.

چشمی در خصوص نحوه‌ی نظارت بر عملکرد این مربیان تصریح ‌کرد: علاوه ‌بر بازرسانی که به فعالیت باشگاه‌ها نظارت می‌کنند، بانک اطلاعاتی‌ای از فارغ‌التحصیلان داریم که این افراد باید در کارگاه‌های بازآموزی و دانش‌آموزی به طور مداوم شرکت کنند.

وی با بیان اینکه «تابه‌حال گزارشی مبنی‌ بر آسیب‌دیدگی ورزشکاران به‌خاطر فعالیت این مربی‌های یوگا مشاهده نشده» تاکید کرد: ما کمیته‌های فنی داریم که هرسه ماه یک‌بار تمام حرکاتی ‌که استاندارد است را نیز به چالش کشیده و مورد بررسی و آسیب‌شناسی مجدد قرار می‌دهد تا از صدمات احتمالی جلوگیری شود.

چشمی در حالی منشا یوگا را به ایران نسبت می دهد، که هنوز به خوبى روشن نیست فنون و آداب یوگا اولین بار به وسیله چه کسانى تدوین و بکار برده شده اما اتفاق رأى محققین بر این است که “پاتانجلی” حکیم و فیلسوف هندى مبانى آئین یوگا را در رساله خود به نام یوگا سوترا تدوین کرده و بعدها “ابوریحان بیرونی” کتاب پاتانجالی را به زبان عربی ترجمه کرده است.

استدلال ژیمناستیکی در دفاع از یوگا

سراغ رییس انجمن ورزش یوگای کشور نیز رفتیم و محمدرحیم جهانگیری اما در گفتگو با خبرنگار ما گفت: ۹۸ درصد یوگا شامل ورزش، آمادگی جسمانی و نرمش‌های کششی بوده ۲ الی ۳ درصد هم انعطاف‌پذیری حرفه‌ای برای کارهایی چون آکروبات و شعبده‌بازی است.
وی سایر مواردی‌که درباره‌ی یوگا مطرح می‌شود را حرف‌هایی می‌داند که هندی‌ها از خودشان بافته‌اند تا جیبشان را پرکنند.

جهانگیری تصریح کرد: در کشورهایی چون ایتالیا، انگلیس، فرانسه و آمریکا به یوگا «وارمر» میگویند که معنی این عبارت گرم کننده‌ی قبل از حرکات اصلی است بنابراین غیر از هندی‌ها دیگران هم آن حرفها را نپذیرفتند.

وی نیز خطرات معنوی ناشی از رواج یوگا را رد کرده و این‌گونه استدلال ‌کرد: همانطور که اگر مسلمانی کشتی بگیرد و یا یک مسیحی ژیمناستیک کار کند نمی‌توان نتیجه گرفت کشتی متعلق به مسلمانان و ژیمناستیک مختص مسیحیان است به‌همین ترتیب به‌خاطر آن‌که منشاء یوگا از هند بوده نمی‌توان آن را با هندوویسم مرتبط دانست.

جایگاه یوگا در هندوییسم

رئیس موسسه پژوهشی بهداشت معنوی اما در بخش دیگری از گفتگویش با ما در نظری کاملا متضاد با گفته های رییس انجمن ورزش یوگای کشور تاکید کرد: یوگا را نمی توان از هندوییسم جدا کرد. تعالیم یوگا بعد آیینی و شریعت هندوییسم بوده بطویکه ریشه آن در متون مقدس این دین آمده است.

مظاهری درخصوص اسناد و مدارک گفته هایش با اشاره به «ودا» از کهن ترین متون هندویی گفت: می توان بخش چهارم ودا یعنی اتهروه را به عنوان ریشه یوگا شناخت و گفته می شود که در این ودا لغت نامه ها و نفرین ها و ادعیۀ سحرانگیز زیادی وجود دارد.

مظاهری بیان کرد: شیوا یکی از خداییان هندویی است و مجسمه هایش معمولاً به صورت نشسته در حال انجام مراقبه های یوگا دیده می شود و تجسم مؤنث او به صورت الهۀ کالی برای انجام مراقبه های یوگا توصیه می شود.

وی گفت: در اسطوره های دیگر شکتی همسر شیوا نیروی خلاق است و به صورت نهفته در درون هر کس وجود دارد. تعالیم یوگا برای این است که شکتی از درون فعال شود.

مظاهری تاکید کرد: آیین ها و اعمال یوگا در میان هندوها عمل می شده و در حال حاضر یوگا با مذهب تانترا به شدت آمیخته شده و یوگای تانتریک است که امورزه در سراسر دنیا به شیوه های نوین آموزش داده می شود.

رئیس موسسه پژوهشی بهداشت معنوی گفت: عبادات در یوگای تانتریک به سوی پرستش نیروی زنان می رود و آمیزش جنسی به عنوان نیایشی در معبد تن محسوب می شود و به عنوان عبادت با تمرینات ذهنی و تمرکزی همراه است که فرد را کاملاً در یک مسیر جادویی و شیطانی قرار می دهد. به طوری که حتی از کاربرد جادوی سیاه هم پرهیز نمی شود.

یوگا مفید یا مضر برای سلامتی؟

گذشته از مشکلات اعتقادی در آموزه های یوگا اما تحقیقات اخیر محققان خارجی نشان می دهد یوگا از لحاظ پزشکی نیز مشکلاتی را برای سلامتی بوجود می آورد به عنوان مثال در ادامه بخشی از مقاله ی “چگونه یوگا می تواند به بدن شما آسیب بزند” از مجله نیویورک تایمز را آورده ایم، مطالبی که شاید با نظر رییس کمیته یوگای استان تهران که از تحقیقات کمیته های فنی در خصوص یوگا می‌گفت متفاوت باشد.

تیموتی مک کال، پزشکی که سردبیر مجله پزشکی یوگاست (مجله ای به نام هداستند بیش از حد خطرناک برای کلاس های یوگا). هشدار او تا حدی بر تجربه شخصیش استوار بود. او متوجه شد که انجام تمرین «هداستند» باعث سندرم خروجی قفسه سینه شده به طوریکه این بیماری باعث فشرده سازی اعصاب عبوری ازگردن به دستان ناشی شده و باعث سوزش و خارش در دست راست او و همچنین بی حسی موضعی شده است.

«مک کال» انجام تمرین را متوقف کرد. پس از آن، اشاره کرد که وضعیت وارونگی در این تمرین می تواند آسیب های دیگری از جمله “آرتریت دژنراتیو مهره های گردن” و “اشک شبکیه” تولید کند که مورد اخیر در نتیجه ی افزایش فشار چشم بخاطر انجام این تمرین ناشی می شود. متاسفانه، مک کال به این نتیجه رسید که تاثیرات منفی «هداستند» می تواند بسیار مضر باشد.

البته این تنها یک مورد از تحقیقات انجام شده در این زمینه است که به مضرات یکی از تمرینات یوگا می‌پردازد به طوریکه تحقیقات مشابه در رابطه با سایر تمرینات یوگا وجود دارد.

هر یک از ما می‌توانیم اصولا برای یوگا پشت پرده ای قایل شویم یا نشویم؟ اگرچه این قضاوت ها در بعد فردی مهم است اما با نگاهی کلان متوجه تاثیرات و خطرات احتمالی یوگا برای جامعه خواهیم شد. چرا که افراد مختلف جامعه در مواجهه با مسائل قضاوت‌های متفاوتی خواهند داشت به طوریکه در هر زمینه‌ای شاهد نظرات گوناگون درباره یک پدیده‌ی واحد هستیم.

ممکن است ما هرگز حتی وجود آموزه‌های سری را برای یوگا نپذیریم چه رسد به آنکه بخواهیم به این آموزه ها معتقد شده و به آنها عمل کنیم.

اما به دلیل همان «تفاوت نظرات» مسلما همواره عده‌ای هم پیدا می شوند که برخلاف ما فکر می‌کنند و نه تنها به دنبال آگاهی از این آموزه‌های سری می‌روند بلکه عده‌ای از آنان پیرو این آموزه‌ها خواهند شد.خصوصا اینکه این آموزه‌ها وعده‌هایی چنان چرب و شیرین می دهند که شاید کمتر کسی در برخورد با آنها وسوسه نشود.

دستیابی به حقیقت و مراتب عالی شناخت بدون تحمل هرگونه سختی تهذیب نفس و پرهیز از لذت رانی و شهوت طلبی تنها بخشی از جذابیت های کاذب یوگاست.

آموزه‌هایی که نه تنها مریدان خود را از کسب لذت‌های غیر اخلاقی باز نداشته بلکه حتی آنان را به انجام چنین اعمالی برای طی مراتب عالی و رسیدن به کمال مطلوب یوگا وا می‌دارد.

به طور حتم مسئولین ورزشی کشورمان هرگز چنین آموزه‌هایی را در اختیار افراد جامعه یوگای کشور قرار نمی‌دهند اما همیشه عده‌ای هستند که به دنبال منابع اصلی می‌روند.

خصوصا اینکه با تعیین روزی تحت عنوان روز جهانی یوگا موج گسترده‌ای از تبلیغات رسانه‌ای حتی در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان آغاز شده است به طوری که این شبکه‌ها با توجه به جهت گیری‌های خاصشان برنامه‌هایی را در راستای ترویج این آموزه‌های غیر اخلاقی در اختیار مخاطبین قرار می دهند.

با توجه به گفته‌ی مسئولین یوگای کشور مبنی بر اینکه عده‌ای از مربیان یوگا به صورت خصوصی به آموزش یوگا به شاگردانشان می پردازند، نظارت بر عملکرد این مربیان چندان عملی نیست چرا که این کلاس‌های خصوصی در منازل شخصی برگزار می‌شود، جایی که خارج از دسترس بازرسان است.

چنانچه افرادی بخواهند بر اساس آموزه‌های یوگا دست به فرقه‌سازی بزنند چه؟ چگونه می‌توان از این مسئله آگاه شد تا در مرحله‌ی بعد بتوان با چنین مواردی برخورد کرد؟

با توجه به مجوزهای قانونی صادر شده و به رسمیت شناخته شدن یوگا به عنوان یک ورزش در کشورمان هرگونه برخورد با متخلفین بسیار دشوار و در بسیاری مواقع غیر ممکن خواهد بود.

به طوریکه برای برخورد با یک مسئله در مرحله‌ی اول باید قانونی بر علیه آن مسئله وجود داشته باشد و به اصطلاح حقوقدانان باید در خصوص آن مسئله »جرم انگاری» صورت گرفته باشد تا پس از آن بتوان ارتکاب جرم را اثبات و مجازات مناسب را اعمال کرد.

در شرایطی که در کشورمان یوگا جرم انگاشته نشده و بلکه کاملا قانونی در نظر گرفته می‌شود، چگونه می توان در مواجهه با متخلفین «اثبات جرم» کرد؟ جرایمی که به ویرانی بنای اخلاقی جامعه منجر می‌شود اما از آنجا که این اعمال جزوی از یوگاست و باتوجه به آنکه یوگا قانونی تلقی می‌شود، در واقعیت این جرایم از نظر قانون جرم تلقی نمی‌شود.