بالاترین و مهم‌ترین اعمال «دحو الارض»
بیست و پنجم ماه ذی‌القعده، «دحوالارض» نام دارد؛ روزی که خداوند به کره زمین حیات بخشید به همین سبب اعمال خاصی برای این روز در نظر گرفته شده تا مؤمنان شکرگزار خداوند باشند.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، طبق بیان روایات شریف، بیست و پنجم ماه ذی‌القعده، «دحوالارض» نام دارد؛ روزی که خداوند با نظر به زمین، بخش‌هایی را که سراسر آب بود شروع به خشک شدن کرد تا کم کم به شکل یک چهارم خشکی‌های امروزی درآمد؛ مطابق روایات، اولین نقطه‌ای که از زیر آب سر برآورد، مکان کعبه شریف و بیت‌الله الحرام بود.
«دحوالارض» اصطلاحی است که هم در قرآن و هم در روایات و احادیث به آن اشاره شده است. دحو به معنای «پهن کردن و گسترانیدن» است و برخی بزرگان معتقدند دحو به معنای «جا به جا کردن چیزی و یا کندن» است و ارض به معنای همه زمین و یا مطلق خشکی نیز ثبت شده است؛ ترکیب «دحو الارض» به معنای «گستراندن زمین» و یا وسعت یافتن خشکی است. در سوره نازعات آیه ۳۰ به این موضوع تصریح شده است؛ «وَ الأرضَ بَعدَ ذَلِکَ دَحَیهَا»
مرحوم علامه مجلسی در بحارالانوار شبهات وارده در این موضوع را به تفصیل پاسخ داده‌اند(بحارالانوار جلد ۵۴ صفحه ۲۲ به بعد). مرحوم شعرانی در تبیین دحوالارض چنین می‌نویسند: کره زمین را از دو جانب قطب، اندکی مسطّح و فرورفتگی دارد(تطامن) و آفاق استوایی و قریب بدان‌ها را چون مکّه مکرّمه تَقَبُّب است یعنی برآمدگی دارند و آب همه زمین را فراگرفته بود و چون فرو نشست، قهراً جای برآمده زمین که قُبّه آن است و تقبّب آن بیش از جاهای دیگر است، در نخستین بار نمودار شده است و آن مکّه مکرّمه است و چون آب کم کم فرو نشست و تقلیل یافت، قسم پدید آمده زمین به تدریج گسترش یافت که از آن تعبیر به «دحو الأرض» شده است؛ مراد از آن کره زمین نیست، بلکه سطح خشکی است مقابل دریا و کوه، کوه و آب از زمین نیستند و به مقتضای این آیه، خشکی زمین که (آن را) رُبع مسکون می‌نامند پس از خلقت اوّلین، پدید آمد چون سطح کره خاک را آب از همه جانب فرا گرفته بود و این خشکی که برجسته و از آب بیرون آمده، مانند جزیره است که از قعر دریا برجهد و بالا آید و به تدریج پهن و گسترده و بزرگ شود.
رویدادهای دیگری نیز در این روز وقوع داشته که از برخی از آن‌ها عبارت است از: نخستین رحمتی که بر حضرت آدم(ع) نازل شد به فرموده حضرت علی(ع) در این روز بوده، نشستن کشتی نوح(ع) بر کوه جودی، میلاد حضرت ابراهیم(ع)، میلاد حضرت عیسی مسیح(ع) و خروج رسول اکرم(ص) از مدینه(حجه‌الوداع)؛ در این سفر وجود مقدسه حضرت زهرا(س) و نیز تمامی همسران پیامبر(ص) حضرت را همراهی می‌کردند.
در روایتی نیز آمده است که حضرت صاحب الزمان(عج) در همین روز قیام خواهد کرد؛ از امیرالمومنین(ع) روایت شده است که فرمودند: «کسی که در این روز، روزه بگیرد و شب را به عبادت بایستد، ثواب عبادت صد سال را که روزش را روزه و شب را عبادت کرده است خواهد داشت». از حسن بن على وشّاء روایت شده حضرت رضا(ع) فرمودند: در ۲۵ ذی القعده حضرت ابراهیم(ع) و حضرت عیسى (ع) متولّد شدهاند و زمین از زیر کعبه پهن شده، پس هر که روزش را روزه بدارد، چنان است که شصت ماه روزه داشته باشد و در روایتى دیگر نیز آمده است، براى روزهدار این روز که هرچه در میان زمین و آسمان است استغفار می‌کند.
بالاترین و مهم‌ترین اعمال این روز
مرحوم میرداماد زیارت امام رضا(ع) را در این روز نه تنها وارد دانسته است، بلکه فرموده‌اند: افضل و بالاترین و مهم‌ترین اعمال این روز زیارت حضرت ثامن‌الحجج(ع) است. همچنین در بلد‌الامین در این روز زیارت امام حسین(ع) مثبوت است که هنگام زیارت امام حسین(ع) در روز بیست و پنجم ذی‌القعده بگوییم:
السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَلِیَّ اللَّهِ وَ ابْنَ وَلِیِّهِ وَ أَبَا أَوْلِیَائِهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّهَ اللَّهِ وَ ابْنَ حُجَّتِهِ وَ أَبَا حُجَجِهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ خَاتِمِ النَّبِیِّینَ وَ ابْنَ سَیِّدِ الْوَصِیِّینَ وَ ابْنَ إِمَامِ الْمُتَّقِینَ وَ ابْنَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِیمِ وَ کَیْفَ لَا تَکُونُ کَذَلِکَ وَ أَنْتَ بَابُ الْهُدَى وَ إِمَامُ التُّقَى وَ الْعُرْوَهُ الْوُثْقَى وَ الْحُجَّهُ عَلَى أَهْلِ الدُّنْیَا وَ خَامِسُ أَصْحَابِ الْکِسَاءِ غَذَّتْکَ یَدُ الرَّحْمَهِ وَ رَضَعْتَ مِنْ ثَدْیِ الْإِیمَانِ وَ رُبِّیتَ فِی حَجْرِ الْإِسْلَامِ وَ النَّفْسُ غَیْرُ رَاضِیَهٍ بِفِرَاقِکَ وَ لَا شَاکَّهٍ فِی حَیَاتِکَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَى آبَائِکَ وَ أَبْنَائِکَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا صَرِیعَ الْعَبْرَهِ السَّاکِبَهِ وَ قَرِینَ الْمُصِیبَهِ الرَّاتِبَهِ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّهً اسْتَحَلَّتْ مِنْکَ الْمَحَارِمَ فَقُتِلْتَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ مَقْهُوراًوَ أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِکَ مَوْتُوراً وَ أَصْبَحَ کِتَابُ اللَّهِ بِفَقْدِکَ مَهْجُوراًالسَّلَامُ عَلَیْکَ وَ عَلَى جَدِّکَ وَ أَبِیکَ وَ أُمِّکَ وَ أَخِیکَ وَ عَلَى الْأَئِمَّهِ مِنْ بَنِیکَوَ عَلَى الْمُسْتَشْهَدِینَ مَعَکَ وَ عَلَى الْمَلَائِکَهِ الْحَافِّینَ بِقَبْرِکَ وَ الشَّاهِدِینَ لِزُوَّارِکَ الْمُؤْمِنِین بِالْقَبُولِ عَلَى دُعَاءِ شِیعَتِکَ وَ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِیَّهُ وَ جَلَّتِ الْمُصِیبَهُ بِکَ عَلَیْنَا وَ عَلَى جَمِیعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَلَعَنَ اللَّهُ أُمَّهً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَهَیَّأَتْ لِقِتَالِکَ یَا مَوْلَایَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ قَصَدْتُ حَرَمَکَ وَ أَتَیْتُ مَشْهَدَکَ أَسْأَلُ اللَّهَ بِالشَّأْنِ الَّذِی لَکَ عِنْدَهُ وَ بِالْمَحِلِّ الَّذِی لَکَ لَدَیْهِ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ یَجْعَلَنِی مَعَکُمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ بِمَنِّهِ وَ رَحْمَتِه
لازم به تأکید است: عبادت و ذکر خدا در این روز اجر بسیارى دارد و براى این روز جز روزه و عبادت و ذکر خدا، غسل و نماز نیز روایت شده است.
نماز این روز دو رکعت است در وقت بالا آمدن آفتاب تا پیش از گذشتن از وقت ظهر و در هر رکعت پس از سوره «حمد» پنج مرتبه سوره «والشّمس» خوانده شود و پس از سلام بگوید «لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»، سپس دعا کند و بخواند:
«یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیِّئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ» .
همچنین خواندن این دعا که مرحوم شیخ در «مصباح» نقل فرموده، مستحب است:
«اللَّهُمَّ دَاحِیَ الْکَعْبَهِ وَ فَالِقَ الْحَبَّهِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَهِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَهٍ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِکَ الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ وَدِیعَهً وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَهً وَ بِرَحْمَتِکَ الْوَسِیعَهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثَاقِ الْقَرِیبِ یَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَی کُلِّ حَقٍّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَطْهَارِ الْهُدَاهِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاهِ الْجَنَّهِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا مِنْ عَطَائِکَ الْمَخْزُونِ غَیْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ [مَمْنُونٍ] تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَهَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَهِ یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَکْرَمَ مَرْجُوٍّ یَا کَفِیُّ یَا وَفِیُّ یَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ الْطُفْ لِی بِلُطْفِکَ وَ أَسْعِدْنِی بِعَفْوِکَ وَ أَیِّدْنِی بِنَصْرِکَ وَ لا تُنْسِنِی کَرِیمَ ذِکْرِکَ بِوُلاهِ أَمْرِکَ وَ حَفَظَهِ سِرِّکَ وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَی یَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِی أَوْلِیَاءَکَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی وَ حُلُولِ رَمْسِی وَ انْقِطَاعِ عَمَلِی وَ انْقِضَاءِ أَجَلِی اللَّهُمَّ وَ اذْکُرْنِی عَلَی طُولِ الْبِلَی إِذَا حَلَلْتُ بَیْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَی وَ نَسِیَنِیَ النَّاسُونَ مِنَ الْوَرَی وَ أَحْلِلْنِی دَارَ الْمُقَامَهِ وَ بَوِّئْنِی مَنْزِلَ الْکَرَامَهِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ مُرَافِقِی أَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ اجْتِبَائِکَ وَ اصْطِفَائِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی لِقَائِکَ وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِیئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِی حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِی مِنْهُ مَشْرَبا رَوِیّا سَائِغا هَنِیئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِی خَیْرَ زَادٍ وَ أَوْفَی مِیعَادٍ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ الْعَنْ جَبَابِرَهَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ] أَوْلِیَائِکَ الْمُسْتَأْثِرِینَ اللَّهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِکْ أَشْیَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِکَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِکَهُمْ وَ ضَیِّقْ عَلَیْهِمْ مَسَالِکَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِکَهُمْ اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیَائِکَ وَ ارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِینِکَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِکَ فِی أَعْدَائِکَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَهِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَیْتَ إِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ مُنْتَقِما لَکَ حَتَّی تَرْضَی وَ یَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَ عَلَی یَدَیْهِ جَدِیدا غَضّا وَ یَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا وَ یَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَی جَمِیعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِی کَرَّتِهِ حَتَّی نَکُونَ فِی زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِکْ بِنَا قِیَامَهُ وَ أَشْهِدْنَا أَیَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَیْهِ [عَلَی مُحَمَّدٍ] وَ ارْدُدْ إِلَیْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ] وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ»
سایر آداب و اعمال ویژه‌ای این روز شامل روزه داشتن است که ثواب ۷۰ سال عبادت را دارد. انجام غسل به نیت روزِ دحوالارض و احیا و شب‌زنده داری شب دحوالارض که برابر با یک سال عبادت است.