حرف زدن از اخلاق، حرف زدن درباره بستنی طعم‌دار نیست
اگر حرف زدن در باره مسائل اخلاقی، امری شخصی و فردی بود، چه چیزی بحث اخلاق را از بحث در باره‌ی «انتخاب بستنی طعم‌دار» ارزشمندتر می‌کرد؟
ردنا (ادیان نیوز) – آقای پیتر سینگر، فیلسوف اخلاق و استاد دانشگاه پرینستون، در کتاب “اخلاق در دنیای واقعی” حکایت می‌کند که در دهه‌ی ۶۰ و ۷۰ چگونه فشار جنبش دانشجویی سبب شده است تا او شیوه‌ی تدریس خود را کاملا تغییر داده و به خواست دانشجویان به موضوعات معطوف به مسائل اجتماعی بپردازد. مسائلی چون: مبارزه با نژادپرستی، تبعیض جنسیتی، و فرسایش محیط زیست. او مستند به این تجربه و دیگر یافته‌های خود می‌گوید که “اخلاق اساساً امری غیرشخصی است و به فرهنگ و جامعه‌ای بستگی دارد که فرد در آن زندگی می‌کند.” و داوری‌های اخلاقی می‌توانند واقعی و مستند به اموری بیرونی باشند.
به راستی اگر حرف زدن در باره‌ی مسائل اخلاقی و پاسخ دادن به این سؤال که “چه چیزی خوب است و الان چه کاری باید انجام داد” امری شخصی و فردی بود، و ما می‌توانستیم بدون توجّه به واقعیّت‌های اجتماعی و فرهنگی به آن پاسخ دهیم، چه چیزی بحث از اخلاق را از بحث در باره‌ی “انتخاب بستنی طعم‌دار” ارزشمندتر می‌کرد؟
دِرِک پارفیت (Derek Parfit) فیلسوف اخلاق انگلیسی‌تبار، در کتاب ارزش‌مند خود با عنوان «در باره‌ی آن‌چه اهمیّت دارد» (On What Matters)می‌گوید خواسته‌ها و تمایلات بنیادین ما از دامنه‌ی استدلال‌های فلسفی فراتر می‌روند. به همین دلیل است که ما عمیقا با یکدیگر بر سرِ درست و نادرست مخالفیم و این مخالفت‌ها همواره از سرِ گیجی و یا بی‌دانشی نیست؛ زیرا که این اختلاف به فیلسوفان نیز کشیده شده است؛ برای نمونه اختلاف امانوئل کانت با جرمی بنتام. به همین دلیل او از این پرسش که چه چیزی خوب است گذر کرده و این سؤال را پیش می‌اندازد که چه چیزی مهم است.
و البته پاسخ پارفیت به این پرسش که الان چه چیزی اهمیت دارد، تا اندازه‌ی زیادی ساده و غافل‌گیرکننده است: ما مردم ثروتمند از برخی جنبه‌های لوکس و تجملی زندگی زندگی چشم بپوشیم، گرمای بیش از اندازه جوّ زمین را کاهش بدهیم، از سیّاره‌مان به روش‌های دیگری مراقبت کنیم، و … .
حالا ما هم اگر بخواهیم منطق پیتر سینگر و دِرِک پارفیت را پیش بگیریم، بهتر از خودمان و فیلسوفانی که گاه و بی‌گاه در نقش معلمان اخلاق ظاهر می‌شوند، و نیز از معلمان سنتّی خودمان بپرسیم که برای ما که الان در سال ۱۳۹۹ و با دلار بالای بیست هزارتومان، گرانی، بی‌کاری، بیماری فراگیر، تهدید، تحریم، و … زندگی می‌کنیم چیزی اهیمت دارد؟