تعنیت (روزه) هفدهم تموز و نهم آو

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، در تقویم عبری، ایامی به عنوان یادبود وقایع تلخ مذهبی تعیین شده اند که یهودیان در این مناسبت ها، موظف به گرفتن تعنیت (روزه) و انجام مراسم عبادی خاص هستند. هدف اصلی این روزه ها، تفکر درباره ریشه و علت وقوع این حوادث و در پی آن اصلاح اعمال و نزدیک شدن به خداوند می باشد.

واقعه ای که یرمیای ناوی در پاسوق های مذکور دربارهٔ آن بحث می کند، مربوط است به پایان مقاومت مردم اورشلیم در زمان آبادی معبد بیت همیقداش اول (حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد) که در نهایت به ویرانی آن معبد منجر شد.

هر چند که این واقعه در نهم ماه چهارم (تموز) رخ داد اما از آنجا که سال بعد، قبل از ویرانی معبد دوم، شهر اورشلیم در ۱۷ تموز سقوط کرد تعنیت (روزه) مربوط به این دو واقعه در هفدهم تموز برگزار می شود.

این تعنیت علاوه بر موضوع فوق به مناسبت چهار واقعه دیگر نیز برگزار می شود:
۱) شکسته شدن دو لوح اول ده فرمان: پس از آنکه خداوند در ششم ماه سیوان در کوه سینای آشکار شد و ده فرمان اساسی شریعت یهود را به طور شفاهی به بنی اسرائیل اعلام فرمود، مشه (حضرت موسی) فردای آن روز برای دریافت مجموعه تعالیم تورات بالای کوه سینا رفت. او پس از چهل شبانه روز در هفدهم ماه تموز در حالیکه دو لوح ده فرمان را در دست داشت از کوه فرود آمد اما عده ای از مردم را دید که به علت اشتباه در محاسبه زمان بازگشت حضرت موسی و نیز سستی ایمان، گوساله ای ساخته اند. او با دیدن این صحنه، آن دو لوح را بر زمین زد و شکست.

۲) در زمان آبادی بیت همیقداش (معبد خداوند)، از جمله مراسم عبادی یهود، تقدیم قربانی به درگاه خداوند بود، به این صورت که هر روزه در دو نوبت صبح (هنگام طلوع آفتاب) و بعد ازظهر هر نوبت یک بره را قربانی می کردند. زمانی، یونانیان شهر بیت همیقداش را محاصره کردند و کاهنان را مجبور نمودند برای انجام مراسم مذهبی، هم وزن دو بره برای هر روز، طلا و نقره به بالای حصارهای شهر بفرستند تا از طرف مقابل، دو بره برای قربانی دریافت نمایند. این وضعیت برای مدت کوتاهی ادامه داشت تا اینکه در روز هفدهم تموز، پس از آنکه طبق معمول، دو کفه طلا به بالای حصارها فرستادند، طرف مقابل برای تحقیر سنتهای دینی دو خوک را از حصار پایین فرستاد و از آن روز، تقدیم قربانی روزانه متوقف گشت.

۳) یکی از سرداران شریر به نام اَپوُسْتِموُس (به گفته ای در حدود ۲۰ سال قبل از خرابی معبد دوم) در یکی از روستاهای یهودی نشین سرزمین مقدس، یک جلد سِفِر تورات را مورد بی حرمتی قرار داد و آن را در آتش سوزاند که این امر با اعتراض و قیام مردم آن زمان مواجه شد.

۴) در چنین روزی، یک بت در محل مقدس بیت همیقداش (دوم) قرار داده شد که برخی مورخین این عمل را به یونانیان در دوره حشمونائیم نسبت می دهند و برخی آن را به منشه (یکی از پادشاهان کشور یهودا) منسوب می کنند.

روز نهم آو (سالروز ویرانی معابد اول و دوم بیت همیقداش) یکی دیگر از ایام سوگواری و روزهٔ یهودیان است و رسم است که یهودیان در فاصله سه هفته بین ۱۷ تموز تا ۹ آو، از برگزاری برخی مراسم با اعمال شادی آور خودداری می کنند.

در روز نهم ماه عبری آو، معابد اول و دوم بیت همیقداش (بیت المقدس) با فاصلهٔ زمانی حدود ۴۹۰ سال ویران گشتند. خرابی معبد اول در ایام پادشاهی صیدقیاهو در سال۳۳۳۸ عبری (حدود ۴۲۰ قبل از میلاد) و خرابی معبد دوم در ایام ربی یُوحنان بن زکای در سال ۳۸۲۸ عبری (۷۰ میلادی) صورت گرفت. این روز به عنوان تلخ ترین مناسبت تاریخ یهود ثبت شده است. و یهودیان جهان در چنین روزی تعنیت (روزه) می گیرند و ضمن آن که از هرگونه لذت و شادی دست می کشند، با اجرای مراسم خاص و خواندن مرثیه های مذهبی، وقایع این روز را یادآوری میکنند.

در این روز، سه واقعهٔ دیگر نیز رخ داده اند:
۱) هنگامی که بنی اسرائیل در بیابان ساکن بودند، حضرت موسی گروهی را برای بازدید از سرزمین مقدس اعزام نمود و اکثر آنها پس از بازگشت، شروع به بدگویی از آن سرزمین کردند و اغلب مردم را از عزیمت به آن مکان مأیوس نمودند. بنی اسرائیل در شب نهم آو به خاطر این موضوع گریستند.

۲) پنجاه و دو سال پس از ویرانی معبد دوم بیت همیقداش، شهر مذهبی بیتار که بزرگترین مرکز تجمع روحانیون یهودی و آموزش مذهبی بود، مورد حملهٔ دشمنان قرار گرفت و قتل عام فجیعی روی داد، به گونهای که میگویند پای اسبان مهاجمین تا زانو در خون ریخته شدهٔ مردم فرو می رفت.

۳) پس از ویرانی شهر بیتار، قیصر وقت روم که زمانی وعدهٔ بازسازی اورشلیم را داده بود، تصمیم گرفت آن شهر را به شکلی جدید و مطابق فرهنگ رومیان تجدید بنا کند به طوری که معابدی برای پرستش بت ها نیز در آن شهر مقدس در نظر گرفته شده بود. به همین منظور او کل شهر را اصطلاحاً شخم زد و خاک های آن را طبق رسم آن زمان به صورت توده هایی برهم انباشت که نشانهٔ بنا کردن شهری جدید بود. این موضوع که اماکن مقذس به تلی از خاک مبدل شوند، خشم یهودیان را برانگیخت و زمینه ساز قیام معروف بَرکُخبا علیه حاکمان روم شد. طبق گفتهٔ مورخین یهود، این واقعه در نهم آو صورت گرفت.

مرثیهٔ «اِخا»
مرثیهٔ اخا جزء مجموعه کتب مقدس یهود است و اصطلاحاً «مِگیلا» به معنای طومار نامیده میشود. متن آن، مضمونی حزن انگیز دربارهٔ ویرانی بیت همیقداش اول و مصائب وارده به شهر اورشلیم دارد. سرایندهٔ آن یرمیای نبی است که وضعیت اورشلیم و اسرای بابل را پس از ویرانی معبد به تصویر می کشد. این مرثیه معروف ترین متنی است که در شب و روز نهم آو قرائت و تفسیر می شود به گونه ای که در بین عامهٔ مردم این شب به شب اِخا نیز معروف است.

این کتاب شامل پنج فصل است ونام اِخا بر اساس کلمهٔ آغازین این مجموعه به آن اطلاق می شود.
فصل ۱: اِخا (اولین مرثیه) به شرح کلی وضعیت اورشلیم و ساکنین آن پس از ویرانی می پردازد.

مرثیه ۲: دربارهٔ چگونگی ویرانی معبد صحبت می کند و اراده خداوند را در این واقعه، آشکار می داند.

مرثیهٔ ۳ : یرمیای نبی به طور عمده به ذکر درد و رنج شخصی در اثر مصیبت ها می پردازد و خطاهای افراد را دلیل وقوع این مشکلات می داند و راه حل را، توبه و بازگشت به سوی خداوند اعلام می نماید.

مرثیه ۴ : به وضعیت مردمان شهر در اثر قحطی و گرسنگی پس از حمله و غارت دشمنان پرداخته شده است.

مرثیه ۵ و آخرین: بخش از مراثی یرمیا، وضعیت مردم باقیمانده در سرزمین مقدس و نیز آنانی که به اسارت رفتند را بیان کرده و در پایان، صدای توبه و استغاثهٔ آنها را برای جلب توجه خداوند ذکر می کند.

در ماه پنجم (ماه آو) در هفتم آن ماه نوزدهمین سال سلطنت نِبوخَدْنِصَر پادشاه بابِل، نِووزَرئْدان رئیس جلادان، از کارگزاران پادشاه بابل به اورشلیم آمد. او خانهٔ خدا (بیت هَمیقداش) و کاخ پادشاه و تمام خانه های اورشلیم و بخصوص خانه های بزرگ و مجلل آن را در آتش سوزاند. سربازان کَسیدیم که در اختیار رئیس جلادان بودند، حصارهای اورشلیم را ویران نمودند. (ماخیم ب ۱۰ – ۲۵:۸)

منبع: انجمن کلیمیان تهران