نقش معنویت و آموزه‌های قرآنی در مواجهه با کرونا / نظام جامع سلامت طراحی شود
حجت‌الاسلام آذربایجانی تبیین کرد:
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه توجه به عوامل معنوی و روحی در کنار عوامل جسمی در بهداشت و درمان ضروری است، گفت: نظام سلامت کشور باید به سلامت جامع و یکپارچه اهتمام ورزد، زیرا ۵۰ درصد بیماران در کنار درد جسمانی رنج روحی، روانی و تعارضات ذهنی دارند.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، در نشست «معنویت خداجو در مواجهه با کرونا» که از سوی مؤسسه آل‌یاسین برگزار شد، گفت: عنوان معنویت خداجو به خاطر این است که امروزه معنویت‌های بدون خدا هم وجود دارند؛ یعنی معنویت را قبول دارند، ولی نه اینکه لزوماً جهت الهی داشته باشد.
وی با بیان اینکه در کنار درمان‌های لازم برای کرونا، ابعاد روحی و روانی هم مهم است، افزود: هم‌اکنون عمدتاً به ابعاد جسمانی در درمان کرونا توجه می‌شود، ولی مشکلات روان‌شناسی و روحی مانند فوبیا، اضطراب و افسردگی و … از شایعترین مشکلات گریبان‌گیر افراد مبتلاست و افزون بر این تعارضات کلامی هم برای آنان پیش می‌آید.
تعارض ذهنی مردم درباره بهداشت و دعا
آذربایجانی اظهار کرد: برحسب آخرین افکارسنجی وزارت ارشاد در مهرماه امسال، ۶۰ درصد پاسخگویان گفته‌اند کرونا خیلی بر زندگی آنها تأثیر گذاشته، ۴۳ درصد گفته‌اند که رضایت از زندگی آنها کاهش یافته، ترس از ابتلا به کرونا هم در صدر مطالب پاسخگویان است؛ همچنین استرس و نگرانی از ابتلا اصلی‌ترین نگرانی روحی پاسخ‌دهندگان و محدودیت در روابط و شرایط اقتصادی متأثر و مرگ‌ومیر مهمترین وجوه آزاردهنده برای آنان بوده است. ضمن اینکه ۴۱ درصد احساس امنیت ندارند و ۷۰ درصد نگران ابتلای خود و اعضای خانواده بوده‌اند.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه سازگاری بهداشت و درمان با دعاکردن یکی از تعارضات عمده در ذهن مردم در این ایام است، تصریح کرد: می‌گویند اگر دعا بخواهد اثر کند پس نقش درمان چیست؟ عدالت خدا کجاست که مرا مبتلا کرده، در حالی که به وظایف دینی خودم پایبندم و یکی از مهمترین سؤالات این است که چرا این بیماری در تقدیر من بوده است؛ آیا تنبیه خداست و چگونه می‌توانم در حال بیماری دعا کنم و …
برخی پیامدهای روحی کرونا
وی با ذکر اینکه زودرنجی، احساس گناه از گذشته و قهر با خدا در عین توجه به دعا، چالش مهربانی خدا، عاقبت بخیری، سرنوشت آینده فرزندان از مهمترین مطالب روحی و روانی است که بیماران و اطرافیانشان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اضافه کرد: خداوند به عنوان باطن جهان هستی، اسمای جلال و جمال را تجلی می‌دهد و باور به معنویت باعث دوری انسان از تفکر مادی و رسیدن به حیات طیبه است و در سایه تفکر حیات طیبه است که انسان می‌تواند به بسیاری از این پرسش‌ها پاسخ دهد.
آذربایجانی با اشاره اینکه معنویت خداجو، جست‌وجوی معنا و یا ایجاد معنا در روابط با خلقت است، گفت: خداجویی باعث می‌شود تا انسان به بیماری نگاه جدید کند و به حقیقت زندگی پی برده و بصیرت و حقیقت‌بینی ویژه‌ای پیدا کند و آن را امتحان خدا بداند؛ وقتی انسان بین مرگ و حیات قرار می‌گیرد قالب‌ها و ظواهر کنار می‌رود و مرگ خودش را عمیقاً نشان می‌دهد و معنای واقعی حیات تجربه می‌شود.
استقبال از مرگ با نگرش خداجویی
وی با گرامیداشت یاد و خاطره علیرضا فتحی‌پور، مجری قرآنی صدا، گفت: ایشان مصاحبه‌ای قبل از مرگ و در حین بیماری کرده بود؛ می‌گفت که مرگ برایش معنای متفاوتی دارد، از این رو به استقبال آن رفت؛ این نگرش ناشی از خداجویی زیاد در انسان است.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه امروزه بحث معنویت به صورت جدی وارد پزشکی و روان‌شناسی شده است؛ لذا توجه به ابعاد زیستی روانی، اجتماعی و معنوی در مباحث پزشکی به خوبی مشهود است، تصریح کرد: کوئینگ حدود ۵۰۰ مقاله و بیش از ۵۰ کتاب درباره سلامت و معنویت دارد و برخی آثارش را با همکاری استادان ایرانی نگاشته است.
وی افزود: برای بیماران باید اعتماد توأم با همدلی و صداقت ایجاد کنیم؛ مباحث کلامی و فلسفی صرف جواب نمی‌دهد و ارتباط عاطفی باید باشد؛ به او گوش دهیم و ارتباط برقرار کنیم و نه اینکه تصنّعی مطلبی را به بیمار تحمیل کنیم، بلکه این کار باصداقت انجام شود. بیماران به این می‌اندیشند که نگاه توحیدی با کوشش‌های علمی چگونه سازگار است؛ معتقدیم که هر چه در عالم رخ دهد، اثر خداست و چیزی از قدرت الهی بیرون نیست.
عوامل معنوی؛ جزئی از اسباب و علل
آذربایجانی اضافه کرد: متأسفانه هر جا رخنه‌ای رخ دهد و می‌خواهیم آن را بپوشانیم، خدا را به میان می‌آوریم. به تعبیر بزرگان خدای رخنه‌پوش را می‌آوریم. قرآن معتقد است که توحید در همه جای آفرینش و عالم موج می‌زند؛ «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لَآیَاتٍ لِأُولِی الْأَلْبَابِ» پس نه تنها دعا و درمان سازگار است، بلکه معتقدیم هر قدر قانونمندی عالم از طریق کشف درمان بیماری‌ها بیشتر روشن شود، توحید هم بیشتر روشن خواهد شد، نه اینکه فکر کنیم رشد علمی خدا را به حاشیه می‌راند. امام صادق(ع) فرمودند: «ابی الله ان یجری الاشیاء الا باسباب – فجعل لکل شی‌ء سببا و لکل سبب شرحاً و جعل لکل شرح علماً»؛ یعنی عوامل معنوی جزئی از این عالم است و اسباب و علل دارد.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: دعا کردن و اقدامات بهداشتی و درمانی مکمل هم هستند، علامه طباطبایی در ذیل تعبیر «أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ» با آوردن آیاتی که واژه «امر» دارد، عالم خلق و تدریج را استنباط می‌کند؛ عالم امر عالمی است که «کن فیکون» و دفعی و ناگهانی است، مانند نزول مائده و طعام و ظهور میوه بهشتی برای مریم و حواریون عیسی؛ این نشان می‌دهد معنویات بدون اسباب نیستند، فقط اسباب آن از روی حساب و کتاب عادی و مادی نیست. گاهی ممکن است همه عوامل طبیعی فراهم باشد، ولی اراده خدا بر امری تعلق نگیرد؛ لذا باید این دو را در کنار هم ببینیم، پس فقط به عقل ناقص خود اکتفا نکنیم، بلکه باید تعقل کرده و توکل کنیم. توکل مکمل تلاش مادی ماست و دعا هم این نقش را دارد.
دعا سیستم بدن را تقویت می‌کند
آذربایجانی با ذکر اینکه برخی می‌گویند چرا هر چه دعا می‌کنند، مستجاب نمی‌شود، افزود: یکی از کارکردهای دعا، شفاست؛ ارتباط معنوی با خدا و چنگ زدن به دامان خدای «حیّ» و «قیّوم» که «لا تاخذه سنه و لا نوم» است، از دیگر کارکردهای دعاست؛ دعا امیدبخشی دارد و باعث کاهش ترس و اضطراب و تقویت تاب‌آوری می شود. دعا به انسان استواری می‌دهد و سیستم بدن را تقویت می‌کند؛ انسان با دعا، نومید و مأیوس نمی‌شود. همچنین عقده‌گشایی و برون‌ریزی عقده‌های آزاردهنده روح و روان در قالب دعا رخ می‌دهد.
وی با بیان اینکه یکی از سؤالات زیاد پرسیده شده در ایام کرونا بحث عدالت خداست، تصریح کرد: قطعاً خداوند عادل است و به کسی ظلم نمی‌کند: «إِنَّ اللَّهَ لَا یَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ»(نساء/۴۰) و «وَلَا یُظْلَمُونَ فَتِیلًا»(اسراء/۷۱)؛ اگر از بالای بام بیفتیم نمی‌گوییم خدا به ما ظلم کرد؛ بیماری‌ها هم حتماً عوامل طبیعی دارد که از آن خبر نداریم؛ بنابراین ظلم خدا به بشر نیست. بیماری آزمایش و ابتلاست که یکی از عواملش گناهان فردی و اجتماعی است؛ «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ»(روم/۴۱)؛ یعنی تغییرات زیست‌محیطی که ایجاد کرده‌ایم، خودش عاملی برای بیماری‌ها و افزایش آن است.
لزوم توجه به نظام جامع سلامت
آذربایجانی با اشاره به زمان و مکان دعا اظهار کرد: ما در هر حالی که هستیم می‌توانیم دعا کنیم: «وَإِذَا مَسَّ الْإِنْسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنْبِهِ أَوْ قَاعِدًا أَوْ قَائِمًا فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَنْ لَمْ یَدْعُنَا إِلَى ضُرٍّ مَسَّهُ کَذَلِکَ زُیِّنَ لِلْمُسْرِفِینَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ(یونس/۱۲)؛ همچنین در روایت آمده «آه» اسم خداست.
به گزارش ایکنا، وی در پایان تأکید کرد: نظام سلامت کشور باید به سلامت جامع و یکپارچه اهتمام ورزد، زیرا ۵۰ درصد بیماران در کنار درد جسمانی، رنج روحی، روانی و تعارضات ذهنی دارند. متخصصان اختلالات روانی و روحی باید به این امر بیشتر توجه کنند و در کنار نظام سلامت حضور یابند. قرآن و حدیث آموزه‌های بسیار مفیدی در این باره دارند.