انتخابات آمریکا و مثلث «ترامپ، بایدن، واتیکان» / وقتی دینداری پررنگ می‌شود
ایالات متحده آمریکا مذهبی‌ترین کشور در میان کشورهای پیشرفته غربی به شمار می‌رود. طبق تحقیق مؤسسه نظرسنجی «گالوپ» در سال ۲۰۱۶، بیش از ۸۰ درصد آمریکایی‌ها خود را «مذهبی» معرفی کردند؛ اگرچه روند سیاسی در آمریکا مبتنی بر جدایی کامل دین از سیاست است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)؛ نوید رسولی کارشناس، مسائل فرهنگی ایتالیا در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، به واکاوی روابط واتیکان با دونالد ترامپ و جو بایدن و نقش دین در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا پرداخته و آورده است: کاتولیک‌ها یکی از مهمترین گروهها را از میان رأی‌دهندگان آمریکایی تشکیل میدهند، بنابراین جای تعجب نیست که آنها به طور خاص از سوی جو بایدن و دونالد ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری ایالات متحده، مورد خطاب قرار گرفته باشند.
چهار سال پیش، طبق مرکز تحقیقات «پیو» در آمریکا، ۵۲ درصد کاتولیک‌های مقیم آمریکا به دونالد ترامپ و ۴۴ درصد به هیلاری کلینتون رأی دادند و نقش مؤثری در پیروزی ترامپ ایفا کردند. تأثیر آرای کاتولیک‌ها در طول انتخابات آمریکا همواره همه کاندیداهای ریاست‌جمهوری آمریکا همچون بایدن و ترامپ را بر آن داشت که به دنبال کسب رأی کاتولیک‌ها باشند.
این بدان معناست که عامل مذهب میتواند به میزان قابل توجهی در تعیین نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا تأثیرگذار بوده باشد. بر همین اساس این مطلب در جستجوی پاسخ به این پرسش است که به چه میزان کاتولیک بودن بایدن و موضع‌گیری پاپ فرانسیس مقابل ترامپ و هشدار وی علیه پوپولیسم و ملیگرایی، در نتیجه انتخابات آمریکا تأثیر داشته است؟ برای پاسخ به این سؤال لازم است ابتدا به روابط آمریکا و واتیکان در زمان ترامپ اشاره شود.
روابط آمریکا و واتیکان در دوره ترامپ
نخستین تنش‌ها میان واتیکان و ترامپ قبل از انتخاب ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا رخ داد. در سال ۲۰۱۶ وقتی که ترامپ برنامه ساخت دیوار در مرز مکزیک (کشوری با اکثریت کاتولیک) را به عنوان شعار انتخاباتیاش اعلام کرد، پاپ فرانسیس در جملهای ضد ترامپ گفت: «مردی که به جای ساخت پل به فکر ساخت دیوار است، مسیحی نیست.» این جمله برای ترامپ بسیار گران آمد به طوری که همان روز در پاسخ به پاپ گفت: «من مفتخرم که یک مسیحی هستم و به عنوان رئیس‌جمهوری آینده نخواهم گذاشت که مسیحیت مورد تضعیف قرار گیرد. هیچ کس به خصوص یک رهبر مذهبی نباید ایمان دیگری را زیر سؤال ببرد.»
اختلافات واتیکان و دولت ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری او به ویژه درباره تصمیمات ضد مهاجرتی ترامپ و خروج وی از معاهدات آب و هوایی تشدید شد. در سال ۲۰۱۵، پاپ در نامهای به اسقف‌های کاتولیک به حمایت از محیط زیست پرداخت و تمام وجهه اخلاقی خود را پشت سر کسانی قرار داد که می‌خواستند علیه بحران آب و هوایی اقدام کنند. البته ترامپ در سال ۲۰۱۷ و در جریان ملاقاتش با پاپ فرانسیس تلاش کرد خود را به واتیکان نزدیک کند، اما موفق نشد. پاپ در اقدامی نمادین در جریان این ملاقات یک نسخه از رساله‌اش درباره وجوب حفظ محیط زیست را به رئیس‌جمهوری آمریکا هدیه داد تا اعتراضش را نسبت به خروج ترامپ از معاهده آب و هوایی پاریس نشان دهد.
همچنین اظهارات افراط‌گرایانه ترامپ و برخی نزدیکان وی چون «استیو بنن» مشاور سابق رئیس‌جمهوری آمریکا نیز در تیرگی روابط ترامپ و رهبر کاتولیک های جهان بی‌تأثیر نبود. واتیکان کاخ‌سفید را به رویکردهای آخرالزمانی متهم کرده بود. از جمله نشریه «لاچیویلتا کاتولیکا»( laciviltacattolica) وابسته به واتیکان در مقاله‌ای، سیاست‌های دولت ترامپ را بر پایه «بنیادگرایی انجیلی» دانسته که با خوانشی غلط از کتاب مقدس به دنبال گسترش جنگ و درگیری بود.
این مقاله درست فردای آن روزی منتشر شد که در اتاق بیضی کاخ سفید ملاقاتی میان ترامپ و گروهی از رهبران افراطی آمریکا با موضوع حمایت از صهیونیسم رخ داده بود. عکسی که از مراسم دعای این جلسه در رسانه‌ها مخابره شد به خوبی تفکر آخرالزمانی در مجموعه ترامپ را منعکس میکرد.
امضای قرارداد همکاری بین چین و واتیکان هم بر شدت این اختلافات افزود. برخی گروه‌های حقوق بشری می‌گویند پیروان کلیسای کاتولیک در چین چندان آزادی عمل ندارند و به بهانه‌های مختلف تحت پیگرد قرار می‌گیرند. با این حال و با وجود مخالفت آمریکا، واتیکان سال ۲۰۱۸ قرارداد همکاری با پکن را امضا کرد و در آن متعهد شد اسقف‌های کلیسای کاتولیک چین را معرفی و منصوب کند. پاپ فرانسیس در آن زمان ابراز امیدواری کرد این قرارداد زخم‌های گذشته را التیام بخشد و عاملی برای اتحاد بیشتر کاتولیک‌های چین باشد.
از سوی دیگر واتیکان ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۰(۹ مهر) درخواست مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا برای ملاقات با پاپ فرانسیس را رد کرد. رهبر کاتولیک‌های جهان گفته بود که با توجه به رقابت‌های انتخاباتی در آمریکا حاضر به دیدار با وزیر خارجه آن کشور نیست که در ایتالیا به سر میبرد. در مقابل؛ مایک پمپئو در جریان کنفرانسی درباره آزادی مذهب که به میزبانی سفارت آمریکا در واتیکان برگزار شد، از پاپ خواست تا در محکومیت «نقض آزادی مذهب» در چین به ایالات متحده بپیوندد. وزیر امور خارجه آمریکا ضمن انتقاد از واتیکان به دلیل نزدیکی با پکن گفت که چین آزادی مذهب را بیش از هر کشور دیگر در جهان نقض می‌کند. او در این کنفرانس همچنین افزود که کلیسای کاتولیک باید در صف اول مبارزه برای مطالبه حقوق اساسی بشر بایستد. پمپئو ضمن انتقاد از توافق واتیکان با چین گفت: «این توافق مرجعیت اخلاقی کلیسای کاتولیک را زیر سؤال می برد.»
این اقدام پاپ فرانسیس از نظر برخی کارشناسان بیش از پیش به روابط شکننده و نه چندان دوستانه واتیکان با واشنگتن خدشه وارد کرد؛ اما به نظر می‌رسد اظهارات مداخله‌جویانه وزیر خارجه آمریکا در امور واتیکان در تیرگی روابط دو کشور نقش به سزایی داشته است.
کاتولیک‌ها در آمریکا
نخستین کلیسای کاتولیک در سرزمینی که امروزه آمریکا خوانده می‌شود، «هیسپانیک»( Hispanic) نام دارد. اولین کلیسا در سال ۱۵۲۳م. در «سن خوان» پورتوریکو بنا و نخستین گروه مُبلغ کاتولیک در سال ۱۵۶۶ در «سنت آگوستین» فلوریدا مستقر شد. بر همین اساس، کلیساهای هیسپانیک از همان آغاز بخشی از سنت کاتولیک در ایالات متحده بوده‌اند.
طبق آمارها بیش از ۲۳ درصد جمعیت ایالات متحده آمریکا از آئین کاتولیک پیروی می‌کنند. در بین کشورهای انگلیسی‌زبان، آمریکا با بیش از ۷۰ میلیون مسیحی کاتولیک از بیشترین جمعیت کاتولیک در جهان برخوردار است.
«جو بایدن» نیز معتقد به آئین کاتولیک است. همچنین در بین مخالفان ترامپ چهره‌های کاتولیک زیادی به چشم می‌خورند، از جمله خانم «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا که از منتقدان سرسخت سیاست‌های افراطی ترامپ است. دونالد ترامپ به فرقه کوچکی از آیین پروتستان به نام «پرسبیتریانیسم»(Presbyterian) یا مسیحیت مشایخی تعلق دارد که در قرن ۱۶ میلادی در اسکاتلند ظهور کرد.
جو بایدن، نامزد حزب دموکرات برای انتخابات ۲۰۲۰، تنها سیاستمدار کاتولیک آمریکایی است که سمت معاون ریاست جمهوری را در دوران ریاست باراک اوباما عهده‌دار شد. وی همچنین چهارمین نامزد کاتولیک در تاریخ انتخابات آمریکا است که همگی آنها عضو حزب دموکرات بوده‌اند؛ نفر اول «آل سمیت» فرماندار نیویورک بود که در سال ۱۹۲۸ کاندیدا شد، نفر دوم جان اف کندی که در سال۱۹۶۰ کاندیدا و سپس با ریاست‌جمهوری رسید؛ اما در سال ۱۹۶۳ ترور شد و نفر سوم «جان کری» وزیر خارجه اسبق آمریکا که در سال ۲۰۰۴ کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری شده بود.
پس از جان اف کندی، جو بایدن دومین رئیس‌جمهور کاتولیک و دموکرات تاریخ آمریکاست که به کاخ سفید پا می‌گذارد، اما برخلاف کندی که اصراری نداشت کاتولیک بودن خود را برجسته کند بایدن در نخستین سخنرانی خود به صورت هدفمند به این موضوع اشاره کرد.
ایالات متحده آمریکا مذهبی‌ترین کشور در میان کشورهای پیشرفته غربی به شمار می‌رود. طبق تحقیق مؤسسه نظرسنجی «گالوپ» در سال ۲۰۱۶، بیش از ۸۰ درصد آمریکایی‌ها خود را «مذهبی» معرفی می‌کنند. اگر چه روند سیاسی در آمریکا مبتنی بر جدایی کامل دین از سیاست است اما همواره افراد مذهبی تأثیر زیادی بر انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور می‌گذارند. همچنین طبق نظرسنجی مرکز تحقیقات «پیو» که در سال ۲۰۱۹ انجام شد، ۸۸ درصد از اعضای کنگره خود را مسیحی معرفی می‌کنند. طبق این نظرسنجی ۵۱ درصد از رأی‌دهندگان آمریکایی معتقدند که رئیس‌جمهوری منتخب باید «اعتقادات مذهبی راسخ» داشته باشد. افزون بر آن، یک سوم شهروندان آمریکا بر این باورند که سیاست‌های دولت باید به ارزش‌های دینی احترام بگذارد و مغایرتی با آن ارزش‌ها نداشته باشد.
بایدن پیش از انتخابات تلاش کرد حمایت جامعه کاتولیک مذهب را به نفع خویش جلب کند. لذا کمپین انتخاباتی وی به وجود شکاف‌های مذهبی و استفاده از برخی شعارهای دینی توجه کرد. این رویکرد که در فعالیت‌های انتخاباتی حزب دموکرات بی‌سابقه بود افزایش فزاینده نقش دین در رفتارهای انتخاباتی این حزب را نمایان ساخت. اصرار کمپین انتخاباتی بایدن در به تصویر کشیدن وی به عنوان مردی مؤمن و باتقوا که سرسختانه با مرگ همسر و دو فرزندش روبرو شده است، نشانگر توجه جدید به دین در مبارزات انتخاباتی حزب دموکرات بود.
بایدن همچنین با بیش از یک پاپ دیدار داشته که آخرین آنها پاپ فرانسیس بوده است. وی دائماً درباره راهبه‌هایی سخن می‌گفته است که زندگی او را تحت تأثیر قرار داده‌اند. از سوی دیگر، رابطه واتیکان و دونالد ترامپ در ۴ سال گذشته به تیرگی شدید گراییده بود. پیش‌تر، پاپ در سند جدید خود که منتشر کرد، یک جهان پس از همه‌گیری را توصیف کرد که بیش از گذشته نیاز به برادری و همبستگی دارد. پیام پاپ به این معنا بود که او به برخی از موضوعات اصلی حاکم بر انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا وارد شده است. انتقادات واتیکان نسبت به سیاست‌ها و رفتارهای افراطی دولت ترامپ، ریزش آرای جمهوری خواهان را داشت. خانم کارولین و از نزدیکان جو بایدن و مسئول مجموعه «کاتولیک‌ها برای بایدن» در کارزار انتخاباتی کاندیدای دموکرات در این زمینه به آسوشیتدپرس گفته بود: «اولویت بی‌قید و شرطی که پاپ نسبت به فضیلت انسان‌ها قائل است در سیاست میانه چپ دموکرات‌ها بازتاب می‌یابد.» همچنین از آن جا که کاتولیک‌های ایالات متحده با بیش از ۲۳ درصد جمعیت کشور برای زمانی طولانی، شهروندانی به شمار می‌آمدند که در بزنگاه‌های دشوار بیشتر به پاپ اقتدا می‌کنند تا به دولت آمریکا، به نظر می‌رسد که این رابطه تیره در ریزش آرای ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا، نقش داشته است.
نقش پر رنگ دین در انتخابات با وجود رشد سکولاریسم
بر کسی پوشیده نیست که ارزش‌های سکولار در جامعه آمریکا در حال گسترش است؛ اما بی‌‌تردید عامل دین در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نقش عمده‌ای بازی می‌کند و دینداران توانسته‌اند تأثیر قابل توجهی بر نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری بگذارند.
مطالعات صورت گرفته در جامعه ایالات متحده آمریکا نیز بیانگر این مهم است که دین و مذهب نه در نظام سیاسی و دستگاه اجرایی که در سیاست این کشور نقش پررنگی ایفا می‌کند. رفتار انتخاباتی هر دو نامزد جمهوری‌خواه و دموکرات به ویژه در رابطه با حساسیت گروه‌های مذهبی نیز بیانگر اهمیت روزافزون چنین عاملی است هر چند برخی از کارشناسان با توجه به تغییرات ساختاری در جهت‌گیری‌های اجتماعی و فرهنگی اغلب شهروندان آمریکایی به سوی سکولاریسم، از دین در حوزه سیاست به ویژه در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به عنوان عامل تعیین‌کننده نام نمی‌برند اما به نظر می‌رسد جهت‌گیری‌های پاپ فرانسیس نسبت به عملکرد ترامپ و کاتولیک بودن بایدن در پیروزی انتخاباتی او نقش بسزایی داشته است.
منبع: ایکنا