تثلیث اسطوره‌ای مسیحیت مصداق شرک نیست / نگرش اصلاحی قرآن به باورهای مسیحی
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به نگاه اصلاحی قرآن به عقاید مسیحیت، گفت: قرآن کریم تلاش کرده تا با رویکرد اصلاحی برخی عقاید باطل مسیحی را تذکر دهد. به همین دلیل هم بسیاری از اندیشمندان آنها به خصوص در دوره معاصر معتقدند که تثلیث در مسیحیت، مجازی و اسطوره‌ای است که مصداق شرک و کفر نیست.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، محمدکاظم شاکر، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگویی ضمن تبریک و تهنیت به مناسبت میلاد حضرت مسیح(ع) به مسیحیان و مسلمین، گفت: قرآن کریم نگاه مثبت و اصلاحی به ادیان توحیدی دارد؛ قرآن کریم از اهل کتاب دعوت کرده تا بر سر مشترکات یعنی توحید با مسلمین به گفت وگو بنشینند؛ در آیه شریفه ۶۴ آل عمران فرمود: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَهٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ»؛ یعنی تاکید فرموده که محور گفت‌وگوهای میان‌دینی توحید و پرستش خدا باشد. در آیه ۱۱۳ آل عمران «لَیْسُوا سَوَاءً مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ أُمَّهٌ قَائِمَهٌ یَتْلُونَ آیَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّیْلِ وَ هُمْ یَسْجُدُونَ» هم مباحثی در مورد مسیحیت وجود دارد.
وی با بیان اینکه در سوره مائده هم چندین آیه درباره مسیحیت است، افزود: در آیه ۱۱۳ «آل عمران» هم به وصف برخی از پیروان این دین پرداخته شده است؛ جالب اینکه تصور برخی این است که مسیحیان کافر هستند، ولی از نگاه قرآن همه مسیحیان کافر نیستند؛ در آیه شریفه مورد بحث یعنی ۱۱۳ «آل عمران» و در سوره بینه «لَمْ یَکُنِ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَالْمُشْرِکِینَ مُنْفَکِّینَ حَتَّى تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَهُ» آمده است «من اهل الکتاب»؛ کسانی از مسیحیان، یعنی هر اهل کتابی کافر نیست؛ قرآن گروهی را جزء مؤمنان و گروهی را جزء کفار دانسته و فرموده که همه اهل کتاب یکسان نیستند؛ براساس بخشی از آیه ۱۱۳ آل عمران، برخی از مسیحیان در دل شب به عبادت می‌پردازند که خیلی بعید است کسی بگوید منظور از این افراد کسانی از مسیحیان هستند که مسلمان شده باشند؛ زیرا اگر مسلمان باشند اصطلاح اهل کتاب در مورد آنها به کار نمی‌رود.
همه مسیحیان کافر نیستند
شاکر با بیان اینکه قرآن نخواسته در این آیات تاریخ بیان کند لذا آیه منحصر به مسیحیان قبل از پیامبر(ص) نمی‌شود، تصریح کرد: فرموده من اهل الکتاب امه قائمه؛ درست همانند آیه من المؤمنین رجال صدقوا… یعنی از مؤمنان کسانی هستند که به عهد خدا عمل کرده‌اند؛ بنابراین اهل کتاب دوره پیامبر(ص) مدنظر است؛ آیه ۶۲ بقره هم «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ» تعدد شریعت‌ها و جمعیت‌های مؤمن دارای عمل صالح را به رسمیت می‌شناسد، البته بحثی در اینجا مطرح است و آن اینکه آیا اسلام پلورالیسم را به رسمیت شناخته است؛ باید بگوییم اسلام پلورالیسم حقانیت را به رسمیت نمی‌شناسد ولی پلورالیسم نجات را به رسمیت شناخته است. دین در نظر خدا اسلام است و بدن شک خالص‌ترین توحید در اسلام وجود دارد ولی دلیل نمی‌شود که پلورالیسم نجات را نپذیریم.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: بسیاری از پیروان ادیان به راحتی سخن ما را قبول نمی‌کنند و عقاید آنها ریشه در سنت و فرهنگ دینی خودشان دارد و این طور نیست که به راحتی دین ما را قبول کنند، ولی این دلیل نیست که همه پیروان ادیان دیگر را کافر بدانیم؛ در سوره بینه هم بخشی از اهل کتاب (من اهل …) را شر البریه نامیده است؛ بنابراین ما دو انتظار در این عرصه داریم یکی حداکثری و دیگری حداقلی؛ حداکثری این است که آنها اسلام را بپذیرند، ولی حداقلی این است که آنها بت پرست و مشرک نباشند و موحد به خدا باشند.
نگاه انحرافی انجیل به عیسی(ع)
شاکر با اشاره به تفاوت نگاه اناجیل و قرآن به حضرت مسیح(ع)، اظهار کرد: نگاه اناجیل به مسیح خیلی متفاوت از قرآن است؛ مسیحیان یک نفر را در عالم معصوم می‌دانند و آن عیسی است؛ معتقدند که آدم فریب شیطان را خورد و مرتکب گناه و از بهشت بیرون شد، لذا یک نفر باید کفاره گناه آدم می‌شد و خود بنی آدم نمی‌توانستند زیرا این میراث به بنی آدم هم رسیده است لذا فقط عیسی مسیح(ع) به عنوان آدم ثانی و مولود و پسر خدا می‌توانست این کفاره را بردوش بکشد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه تفکر مولود دانستن عیسی در تضاد با قرآن و سوره توحید است، اضافه کرد: مسیحیان عیسی را کلمه خدا می‌دانند و قرآن هم فرموده «وَکَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْیَمَ، یا وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ»؛ بنابراین تعبیر روح الله و کلمه الله در مورد عیسی مورد تأیید قرآن است، ولی در عین حال هشدار داده است که همه این تعابیر در پرتو توحید و خالقیت خدا مفهوم دارد و مورد قبول است؛ البته اینکه مسیحیان گفته‌اند عیسی آدم دوم است، قرآن همراهی کرده و در آیه ۵۹ «آل عمران» فرموده که «إِنَّ مَثَلَ عِیسَى عِنْدَ اللَّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ» ولی بر خلقت او از تراب هم تاکید فرموده که مبادا برخی تصور کنند عیسی مولود است؛ یعنی عیسی و آدم هر دو مخلوق هستند.
تصحیح اعتقاد مسیحیان توسط قرآن
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه قرآن عقیده مسیحیان را در این آیات تصحیح کرده است، تصریح کرد: در سوره مائده از آیه «۱۱۴» به بعد «قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَیْنَا مَائِدَهً مِنَ السَّمَاءِ تَکُونُ لَنَا عِیدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآیَهً مِنْکَ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ» به ماجرای حواریون پرداخته که مفسران ما دقت لازم را در این آیات نداشته‌اند، ولی «بیل رابینسون» که از دوستان بنده است و مسلمان هم شده و مقالات متعدد از جمله «دستان باز» در مورد مسیح در قرآن دارد، برای اولین بار گفته که مائده‌ای که از آسمان نازل شده همان شام آخر است؛ حواریون در جایی از ترس حکومت روم و یهودیان پنهان شده بودند، گرسنه شدند و از عیسی خواستند که از خدا بخواه برای ما مائده بفرستد و عیسی دعا کرد و مائده نازل شد.
وی اضافه کرد: البته در آیه ۱۱۵ سوره مائده؛ «قَالَ اللَّهُ إِنِّی مُنَزِّلُهَا عَلَیْکُمْ فَمَنْ یَکْفُرْ بَعْدُ مِنْکُمْ فَإِنِّی أُعَذِّبُهُ عَذَابًا لَا أُعَذِّبُهُ أَحَدًا مِنَ الْعَالَمِینَ» دارد که اگر کسی با وجود این معجزه استنکاف کرده و کافر شود چنان او را عذاب خواهم کرد که هیچ کسی در عالم مجازات نشده است؛ این آیه جزء معجزات قرآن است؛ زیرا یهودا که خود را جزء حواریون می‌دانست حضرت عیسی(ع) را لو داد ولی به صورت معجزه‌وار یهودا برای سربازان رومی شبیه مسیح جلوه کرد و او را به جای عیسی مجازات کردند.
شاکر افزود: داستان سخن گفتن حضرت عیسی(ع) هم در اناجیل رسمی نیامده ولی در یک انجیلی که به طفولیت عربی معروف است بیان شده است؛ در این انجیل بیان شده که عیسی گفته من پسر خدا هستم، ولی قرآن در آیه ۳۰ «مریم» فرمود: «قَالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتَانِیَ الْکِتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیًّا»؛ من بنده خدا و رسول او هستم؛ خداوند در قرآن در این مورد هم به اصلاح دیدگاه مسیحیان پرداخته است. خوشبختانه در دوره جدید، برخی مسیحیان به این اصلاحات جواب مثبت داده‌اند؛ «جان هیک» از اندیشمندان مسیحی در کتاب «اسطوره تجسد خدا» سخن قرآن را تأیید کرده و با صراحت گفته که باید باور به پسر خدا بودن عیسی را زبان اسطوره، مجاز و نه حقیقی بدانیم، درست شبیه تعبیری که ما در مورد کعبه و ائمه(ع) به کار می‌بریم و می‌گوییم «بیت‌الله» و «آل‌الله» و … .
نگاه اسطوره‌ای مسیحیت به تثلیث
استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: ما وقتی سخن از بیت‌الله می‌گوییم نماد شرافت برای کعبه است نه اینکه واقعا خدا مانند ما خانه دارد؛ ابن‌الله مسیحیت هم مانند بیت الله و ناقه الله است؛ نه اینکه خداوند ناقه و خانه در مکه دارد و عیسی هم پسر اوست. مراد این است که عیسی انسان شریفی است. کسانی مانند جان هیک و وات مونتگمری عقیده تثلیث مسیحیت را تفسیر کرده و گفته است که این عقید مانند صفات خداوند در دید متکلمان مسلمان است؛ وقتی می‌گوییم خداوند عالم و قادر است؛ تثلیث هم صورت‌هایی از صور خداوند است. یا ما خطاب به امام زمان(عج) داریم که اَین وجه الله؛ او را وجه الله می‌نامیم نه اینکه مشرک هستیم، هیک هم می‌گوید تثلیث شبیه همین مسئله است و بحث سه نفر مطرح نیست.
وی افزود: هیک می‌گوید اشتباه از جایی شروع شده که برخی در ترجمه لاتین به زبان فارسی سه پرسنا، یعنی صورتک‌ها را به معنای سه شخص معنا کرده‌اند که درست نیست؛ این درست شبیه آن است که کسی دبیر باشد، دانشجوی ارشد و دکتری دانشگاه و خبرنگار هم باشد؛ خبرنگاری، دبیری و دانشجویی سه صفت برای یک فرد است؛ پرسنا هم در زبان لاتین به معنای شخص نیست بلکه صورتک است، ولی برخی در ترجمه آن به فارسی، تفسیر به شخص کرده‌اند که سبب شد تا این تصور ایجاد شود که معتقدان به تثلیث، قائل به سه‌خدایی هستند.