شهود و عرفان از مقوله دانش‌های نظری و مادی نیست
عضو هیئت علمی بنیاد دایره المعارف اسلامی گفت: شهود و عرفان نه از مقوله دانش‌های نظری مانند ریاضیات و نه از مقوله دانش‌های با موضوع مادی نیست که بتوان دسترسی داشت بلکه تجربیات مشایخ در قرون نشان داده که از مسائل و راهکارهایی استفاده کردند که جواب داده است.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، شهرام صحرایی، عضو هیئت علمی بنیاد دایره المعارف اسلامی در بیست و پنجمین نشست دوره عرفان و معنویت با عنوان «مبانی عرفان» اظهار کرد: اصطلاح «مبانی» جمع مبنا است و به معنی اصول، پایه‌ها و بنیان‌ها است و عرفان بدون اینکه بخواهم از تعاریف در کتاب‌های عرفانی و فلسفی مدد بگیرم یک نوع علم حضوری و شهود نسبت به حضرت حق تعالی است.
وی خاطرنشان کرد: مقصود از مبانی عرفان این است که چه چیزهایی سالک باید رعایت کند و در حیطه آنچه در اختیار اوست، به جا آورد و چه اموری باید ثابت باشد تا بستر مناسبی فراهم شود و شهود اتفاق افتد و حجاب‌ها برطرف شود.
عضو هیئت علمی بنیاد دایره المعارف اسلامی با بیان اینکه باید دو امر رعایت شود تا بستر مناسب و آمادگی و لوازم قطعی کار به وجود آید و شهود قلبی روی دهد، گفت: عامل مورد قبول همه اهل الله و اولیاء الله این است که احکام شریعت باید رعایت شود که سهل انگاری در این مسئله پذیرفته نیست زیرا سبب می‌شود مانع و حجابی بر سر تحقق شهود قلبی و علم حضوری به وجود آید.
وی عنوان کرد: احکام شریعت به معنای انجام واجبات و ترک محرمات در قدم اول است و مورد دوم که باید ملتزم باشیم به جا آوردن احکام شریعت و آداب طریقت است. آداب طریقت بر دو قسم است بخشی آداب طریقت مأثور هستند یعنی از طریق روایات و احادیث به ما رسیده و دسته‌ای آداب طریقت غیر مأثور هستند.
صحرایی افزود: بخش مأثور انواع روزه، زیارت‌ها و غسل‌ها را در برمی‌گیرد و عباداتی است که از طریق شارع به ما رسیده ولی بر خلاف احکام شریعت که درباره همه از مبتدی تا متوسط و منتهی باید به یک شکل به جا آورده شود؛ بخشی از آداب طریقت مأثور است ولی بنابر تجویزی است که شیخ، پیر، راهنما و مرشد برای شاگرد خود لازم بداند و بسته به حالات سالک بنا بر مرحله‌ای که در آن قرار دارد تفاوت دارد.
وی یادآور شد: نماز شب و اعتکاف هر دو از مأثورات هستند ولی چنین نیست که هر چیزی که برای فردی تجویز شد برای فرد دیگر نیز تجویز کنیم بلکه بستگی دارد عیب کار فرد کجاست و مانع حرکت او چیست؟
عضو هیئت علمی بنیاد دایره المعارف اسلامی با بیان اینکه دسته‌ای دیگر از آداب طریقت آدابی هستند که مأثور نیستند، گفت: شهود و عرفان نه از مقوله دانش‌های نظری مانند ریاضیات و نه از مقوله دانش‌های با موضوع مادی نیست که بتوان دسترسی داشت بلکه تجربیات مشایخ در قرون نشان داده که از مسائل و راهکارهایی استفاده کردند که جواب داده است.
وی خاطرنشان کرد: برخی از امور تأثیر بسیار قابل توجهی در رسیدن سالک به مقام بالای عرفان ناشی از شهود قلبی و علم حضوری دارد. برخی از مشایخ مرید خود را به سفر امر می‌کردند و سفرهایی با توکل بر خدا بدون زاد و توشه انجام می‌دادند که برای ریاضت سخت و تمرین توکل بود.
صحرایی عنوان کرد: حدیثی درباره چله نشینی با آن اطفار و ترتیبات و آدابی که مربوط به مشایخ است، وجود ندارد ولی تجربه نشان داده که منتج به نتیجه می‌شود. برای سالک عبادت کردن و توجه به حق متعال لازم است در جایی که موانع و مشغله‌ها او را باز ندارند و حواسش را پرت نکنند. به عنوان مثال حضرت محمد(ص) از سکوت غار حرا و امیر مؤمنان(ع) از مکان خلوت نخلستان‌ها استفاده می‌کردند.
عضو هیئت علمی بنیاد دایره المعارف اسلامی افزود: هر ملک و ساختمانی را نمی‌توانید به عنوان خانقاه در نظر بگیرید بلکه باید از چهار طرف به هیچ ساختمانی نرسد تا صدای آنها مزاحم خلق الله و سر و صدای مردم مزاحم سکوت نشود.
وی با اشاره به تقسیم‌بندی دیگر مبانی گفت: برخی از چیزها در حیطه اختیارات سالک است و برخی در حیطه اختیارات سالک نیست و یکی از موارد در اختیار سالک تحصیل علم است. باید فرد دارای علم نسبت به مبدأ و معاد باشد و اینکه خیر انسان در گرو تقرب به خدا است و خدا پیامبرانی فرستاده بنابراین باید به خاتمیت قائل باشند که قرآن از جانب او نازل شده و برنامه‌ها از او دریافت شود.
صحرایی عنوان کرد: در این تقسیم بندی اموری هستند که در موفقیت سالک مؤثر هستند ولی در حیطه انتخاب و اراده سالک نیستند اینکه فردی خانواده و پدر و مادر صالح داشته و دارای معلم خوب باشد و تربیت خوب داشته باشند در حوزه انتخاب و اختیار نبوده است.
یادآور می‌شود، دوره تخصصی «عرفان و معنویت» از سوی مؤسسه بین المللی حکمت، ویژه ماه مبارک رمضان هرشب ساعت ۹:۳۰ به صورت آنلاین برگزار می‌شود.
خبرنگار: ایمن سادات موسوی نژاد