معتقدان به ظهور، نمی‌توانند دین را از سیاست جدا بدانند

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، در آستانه فرا رسیدن عید سعید غدیر و به منظور بررسی فرازهای مهدوی خطبه غدیر پیامبر اکرم(ص) با حجت الاسلام «سیدمجتبی فلاح»، کارشناس مهدوی و مولف کتاب «بر بلندای غدیر» گفتگویی پیرامون مهدویت و ظهور ترتیب داده ایم که در ادامه بخش نخست آن تقدیم حضورتان می شود:

آیا در خطبه غدیر پیامبر(ص) که در هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری در منطقه غدیر و در ابلاغ ولایت امیرالمومنین امام علی(ع) ایراد شد، به مهدویت و امام مهدی(عج) نیز اشاره شده است؟

حضرت رسول اکرم(ص) در خطبه شریف غدیر خم دو فراز را به طور ویژه به وجود نازنین امام دوازدهم(عج) اختصاص داده اند.

باید توجه داشت حدیث شریف (خطبه) غدیر را ۱۱۰ نفر از صحابه پیامبر(ص) و نیز ۸۴ نفر از تابعین نقل کرده اند و ۳۶۰ نفر از اندیشمندان اهل سنت آن را در کتب خود آورده اند.

اولین فراز مهدوی این خطبه عظیم‌الشان آن است که پیامبر(ص) به مردم خطاب کردند و فرمودند: «مَعاشِرَالنّاسِ، النُّورُ مِنَ الله عَزَّوَجَلَّ مَسْلوکٌ فِی ثُمَّ فی عَلِی بْنِ أَبی طالِبٍ، ثُمَّ فِی النَّسْلِ مِنْهُ إِلَی الْقائِمِ الْمَهْدِی» ای مردم نور خدای تبارک و تعالی از جانب خدا در وجود من قرار گرفته است و بعد از من در وجود علی(ع) و بعد از وجود ایشان، نور خدای تبارک و تعالی در نسل آن حضرت(ع) مستقر شده تا امام مهدی(عج).

از این فراز نخست چه آموزه های مهدوی و منتظرانه ای را می توان برداشت کرد؟

چند نکته در این فراز شریف باید مورد توجه قرار بگیرد؛ نخست آنکه نور خدای تبارک و تعالی چیست که در وجود حضرت امیر(ع) و فرزندان ایشان تا امام دوازدهم، حضرت مهدی(عج) قرار گرفته است؟

باید توجه داشت این مطلب پشتوانه ای قرآنی دارد چنان که در سوره مبارکه احزاب، آیات ۴۵ و ۴۶ خداوند به حضرت رسول(ص) خطاب می کند: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا* وَدَاعِیًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِیرًا؛ اى پیامبر ما تو را گواه و بشارتگر و هشداردهنده فرستادیم* و دعوت‏ کننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى تابناک »

همچنین در سوره مبارکه تغابن، آیه ۸ خداوند می فرماید: «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ؛ پس به خدا و پیامبر او و آن نورى که ما فرو فرستادیم ایمان آورید و خدا به آنچه مى ‏کنید آگاه است».

«اباخالد کابلی» می گوید: از امام باقر(ع) پرسیدم مراد از این آیه شریفه چیست؟ حضرت باقرالعلوم(ع) فرمودند: به خدا سوگند، مراد از آن نور که خدا نازل کرده،امامان معصوم(ع) از آل محمد(ص) تا روز قیامت هستند.

حضرت(ع) سپس ادامه دادند: نور امام در دل های مومنان فروزان تر است از نور خورشید در وسط روز … .

ماهیت این نور الهی چیست؟

در سوره مبارکه نور، آیه ۳۵ ماهیت این نور برای ما نمایان شده که می فرماید: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاهٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَهٍ الزُّجَاجَهُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبَارَکَهٍ زَیْتُونَهٍ لَا شَرْقِیَّهٍ وَلَا غَرْبِیَّهٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشَاءُ وَیَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ؛ خدا نور آسمانها و زمین است مثل نور او چون چراغدانى است که در آن چراغى و آن چراغ در شیشه‏ اى است آن شیشه گویى اخترى درخشان است که از درخت‏ خجسته زیتونى که نه شرقى است و نه غربى افروخته مى ‏شود نزدیک است که روغنش هر چند بدان آتشى نرسیده باشد روشنى بخشد روشنى بر روى روشنى است‏ خدا هر که را بخواهد با نور خویش هدایت مى ‏کند و این مثلها را خدا براى مردم مى‏ زند و خدا به هر چیزى داناست».

این یعنی خاستگاه و منشا اصلی نور در هستی خدای تبارک و تعالی است چنان که خدای متعال در آیه ۴۰ سوره مبارکه نور می فرماید: «أَوْ کَظُلُمَاتٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ یَغْشَاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ یَدَهُ لَمْ یَکَدْ یَرَاهَا وَمَنْ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِنْ نُورٍ؛ یا [کارهایشان] مانند تاریکیهایى است که در دریایى ژرف است که موجى آن را مى ‏پوشاند [و] روى آن موجى [دیگر] است [و] بالاى آن ابرى است تاریکیهایى است که بعضى بر روى بعضى قرار گرفته است هر گاه [غرقه] دستش را بیرون آورد به زحمت آن را مى ‏بیند و خدا به هر کس نورى نداده باشد او را هیچ نورى نخواهد بود».

طبق این فراز از خطبه شریف غدیر، پیامبر اکرم(ص) نور خدا را فقط در وجود خودشان و در ادامه در وجود امیرمومنان(ع) و تک تک ائمه(ع) بعد از ایشان تا حضرت مهدی(عج) دانسته اند.

این نور الهی چه ویژگی هایی دارد و آیا همین نور حلقه وصل بعثت، غدیر و ظهور است؟

این نور الهی در وجود همه اوصیای نبوی(ص) قرار گرفته است و با توجه به این ویژگی ها می توان ماهیت پیوند بین بعثت، غدیر و ظهور امام زمان(عج) را دریافت.

ویژگی نخست این نور آن است که نور خدا خاموش شدنی نیست، در دو موضع از قرآن خدا به این نکته تصریح دارد، یکی آیه ۳۲ سوره مبارکه توبه که خدا می فرماید: «یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَیَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ».

و نیز آیه هشت سوره مبارکه صف که می فرماید: «یُرِیدُونَ لِیُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ».

ویژگی دوم آنکه نور خدای تبارک و تعالی بر اساس آیات شریف قرآن سبب هدایت می شود در آیات ۱۵ و ۱۶ سوره مبارکه مائده این نکته تصریح شده است: «یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءَکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ کَثِیرًا مِمَّا کُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتَابِ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ قَدْ جَاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُبِینٌ* یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَیُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ»؛ «اى اهل کتاب پیامبر ما به سوى شما آمده است که بسیارى از چیزهایى از کتاب [آسمانى خود] را که پوشیده مى‏ داشتید براى شما بیان مى ‏کند و از بسیارى [خطاهاى شما] درمى‏ گذرد قطعا براى شما از جانب خدا روشنایى و کتابى روشنگر آمده است* خدا هر که را از خشنودى او پیروى کند به وسیله آن [کتاب] به راه ‏هاى سلامت رهنمون مى ‏شود و به توفیق خویش آنان را از تاریکیها به سوى روشنایى بیرون مى ‏برد و به راهى راست هدایتشان مى ‏کند».

چه ویژگی های دیگری در این نور وجود دارد که حتی در عصر غیبت امام مهدی(عج) نیز می تواند روشنی‌بخش باشد؟

از ویژگی های دیگر نور خدا هدایتگری است، چنان که خداوند در آیه ۴۰ سوره مبارکه مائده می فرماید: «أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یُعَذِّبُ مَنْ یَشَاءُ وَیَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ مگر ندانسته‏ اى که فرمانروایى آسمانها و زمین از آن خداست هر که را بخواهد عذاب مى ‏کند و هر که را بخواهد مى ‏بخشد و خدا بر هر چیزى تواناست».

یعنی وقتی نور الهی در وجود پیامبر(ص) و بعد در وجود اوصیای آن حضرت(ص) قرار می گیرد آن حضرات علیهم السلام هم هدایتگر و هم حکمران خواهند بود؛ از اینجا روشن می شود آنها که می گویند دین از سیاست جدا است، مطابق با قرآن سخن نمی گویند چراکه حضرت رسول اکرم(ص) به عنوان رکن اساسی دین، حکمرانی کردند و حکومت تشکیل دادند و در ادامه حضرت امیرمومنان(ع) چنین کردند و در ادامه امام مهدی(عج) هم حکومت جهانی تشکیل می دهند.

این یعنی معتقدان به ظهور امام عصر(عج) نمی توانند دین را از سیاست جدا بدانند.

چه آموزه های مهدوی و منتظرانه دیگری می توان از نخستین فراز مهدوی خطبه غدیر پیامبر(ص) برای امروز منتظران در عصر غیبت امام زمان(عج) برداشت کرد؟

نکته بعدی درباره این فراز از خطبه غدیر آن است که اگر مردم از کسی که نور الهی در وجودش قرار گرفته، تبعیت کنند، به سعادت و هدایت می رسند. آیه ۱۲۲ سوره مبارکه انعام به این مسئله اشاره دارد: «أَوَمَنْ کَانَ مَیْتًا فَأَحْیَیْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا یَمْشِی بِهِ فِی النَّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُمَاتِ لَیْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا کَذَلِکَ زُیِّنَ لِلْکَافِرِینَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ؛ آیا کسى که مرده[دل] بود و زنده‏ اش گردانیدیم و براى او نورى پدید آوردیم تا در پرتو آن در میان مردم راه برود چون کسى است که گویى گرفتار در تاریکیهاست و از آن بیرون‏ آمدنى نیست این گونه براى کافران آنچه انجام مى‏ دادند زینت داده شده است».

در روایت است که امام باقر(ع) در تفسیر این آیه شریفه فرمودند: مراد از میت کسی است که چیزی را نمی شناسد و مراد از «نُورًا یَمْشِی» امامی است که به او اقتدا کنند و راه و رسم زندگی را بیابند.

از امام باقر(ع) روایتی دیگر است که مراد از این نور وجود نازنین امیرمومنان امام علی(ع) است.

ویژگی دیگر نور الهی آن است که سبب شرح صدر می شود در سوره مبارکه زمر آیه ۲۲ می فرماید: «أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَیْلٌ لِلْقَاسِیَهِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ أُولَئِکَ فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ؛ پس آیا کسى که خدا سینه‏ اش را براى [پذیرش] اسلام گشاده و [در نتیجه] برخوردار از نورى از جانب پروردگارش مى‏ باشد [همانند فرد تاریکدل است] پس واى بر آنان که از سخت‏ دلى یاد خدا نمى کنند اینانند که در گمراهى آشکارند».

«علی بن ابراهیم» در تفسیر قمی نقل کرده این آیه درباره علی بن ابیطالب(ع) است.

در جمع بندی از آموزه های نخستین فراز مهدوی خطبه غدیر به چه نتایجی دست می یابیم؟

از این فراز از خطبه شریف غدیر این نکته به دست می آید که نور خدای متعال در وجود رسول خدا(ص) و در ادامه در همه ائمه هدی(ع) وجود دارد و ویژگی بارز آن نور، هدایتگری، شرح صدر و حکمرانی در جامعه است. پیامبر اکرم(ص)، در ادامه همین فراز نخست مهدوی خطبه غدیر می فرمایند: ویژگی بارز امام مهدی(عج) آن است که ایشان حق خدای متعال و هر حقی را که برای پیامبر(ص) و اولیای خدا است به آنها باز می گرداند.