مشکل گفتوگوی ادیان با «نگاه فرهنگی به دین» مرتفع می شود
مهراب صادق نیا گفت: گفتوگوی ادیان اگر دین متغیر ایدئولوژیک باشد مانع از یک گفتوگوی صمیمانه می‌شود، بنابراین باید به دین نه به مثابه یک ایدئولوژی بلکه به مثابه یک فرهنگ نگاه کنیم.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، حجت الاسلام مهراب صادق نیا در نشست مجازی «آسیب‌شناسی گفتوگوی ادیان در ایران» که از سوی دانشگاه ادیان و مذاهب با همکاری دانشکده الهیات دانشگاه سیستان و بلوچستان برگزار شد، اظهار کرد: گفتوگوی بین ادیان برای غرب بر انباشتی از تجربه‌های ناخوشایندی استوار است؛ سده‌های زیادی جنگ و خونریزی بین پیروان ادیان مختلف در جهان غرب آنها به گفتگو از جمله ادیان کشاند اما جهانی که ما زندگی می کنیم این تجربه را ندارد و قابل درک نیست اما برای غرب این ضرورت قابل فهم است. به طور مثال مردم غرب می توانند نژادپرستی را درک کنند چون جامعه به یک آگاهی عمومی رسیده است ولی در جامعه ما ضرورتی برای صحبت درباره ممنوعیت نژادپرستی احساس نمی‌شودچون پیشینه ذهنی ما خالی از این بحث است.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: در غرب درباره ماهیت و چرایی گفتوگوی ادیان پژوهش و مطالعاتی انجام و تئوری هایی داده می شود ولی ما در خصوص گفتوگوی ادیان مبانی تئوری و نظریم نداریم بنابراین لازم است در دانشگاه درباره گفتوگوی ادیان، ماهیت آن، اخلاق گفتوگوی ادیان و الگوریتم این پدیده پژوهش هایی انجام شود.
صادق نیا خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی این مهارت را نداریم و از مبانی تئوریک آن دور هستیم و این مهم‌ترین چالش گفتوگوی ادیان در جامعه شیعی ایرانی است.
بی‌سامانی در هدف
وی با بیان اینکه بی‌سامانی در هدف چالش بزرگی در گفتوگوی ادیان است زیرا هدف تعیین کننده ماهیت و روش گفت‌وگوست، عنوان کرد: به دلیل فقدان مطالعات تئوریک نوعی بی سروسامانی هدف در این زمینه دیده می‌شود افراد مختلفی که وارد گفتوگوی ادیان می شوند اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند که ماهیت گفت‌وگو را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ ما به اهداف واحدی نرسیده ایم بعضأ گفت‌وگو می‌کنیم تا حقانیت خود را ثابت می کنیم، گفت‌وگو می‌کنیم تا بگوییم باورهای دیگری درست نیست، گفت‌وگو می‌کنیم تا دیگری را مسلمان و شیعه کنیم، گفت‌وگو می‌کنیم تا حضور موثرتری در جهان ادیان پیدا کنیم.
بدگمانی میان پیروان ادیان
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: نوعی بدگمانی در میان پیروان ادیان نسبت هم وجود دارد که سدبزرگی برای گفتوگوی ادیان به شمار می‌رود و این بدگمانی برای ما مسلمانان و شیعیان با پیشینه ای که از غرب سراغ داریم، بیشتر است و همیشه فکر می‌کنیم طرف مقابل در پشت این گفتوگوی رسمی اهداف دیگری دنبال می کند، دسیسه های استعماری دارد، جاسوسی می‌کند و در خوشبینانه ترین حالت در حال تبشیر هستند البته این بدبینی‌ها با توجه به پیشینه‌ای که غرب از خود نشان داده طبیعی است و به خاطر نگاه‌های این چنینی گفت‌وگوها منتج به نتایج موثر نمی‌شود.
وی تصریح کرد: حال وقتی گفت‌وگو بر محور دین باشد آنجا که من به عنوان نماینده دین و سنت با دیگری که او هم نماینده دین یا مذهبی است سخن می‌گویم، گفت‌وگو خیلی سخت‌تر می‌شود به طور مثال چون یک مسلمانم زمانی که با یک مسیحی صحبت می‌کنم در تمام مدت غصه می‌خورم که او ولایت ندارد، ایمان ندارد و وسط جهنم است در نتیجه از روی ترحم صحبت می‌کنم، او نیز درباره ما چنین تصوری دارد که از نجات عیسی بی‌نصیب است فیض الهی را دریافت نمی‌کند و….
نگاه فرهنگی به دین
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: وقتی به عنوان فرد دیندار صحبت می‌کنیم متغیر دین به ویژه اگر ایدئولوژیک باشد، گفت‌وگو را تحث تأثیر قرار می‌دهد و مانع از یک گفتوگوی صمیمانه می‌شود، مگر اینکه به دین نه به مثابه یک ایدئولوژی بلکه به مثابه یک فرهنگ نگاه کنیم شاید این تنش کمتر شود.
صادق نیا افزود: حال باید دید تبدیل دین به زیست فرهنگی، به مزاق نهاد خوش می‌آید؟ آیا نهاد دین به ما اجازه می‌دهد دین را به مثابه یک فرهنگ با خود حمل کنیم و وارد یک گفت‌وگو شویم، اگر مهارت گفت‌وگو داشته باشیم در امور فرهنگی می‌تواند موثر باشد اما وقتی درباره شیعه و کاتولیک گفت‌وگو می‌کنیم، سخت می‌شود از این رو تبدیل دین به امر فرهنگی برای سامان دادن گفتوگوی ادیان امری لازم است.
وی با بیان اینکه دین سکه معلقی در آسمان و جدا از اطراف نیست، متذکر شد: در گفتوگوی ادیان نباید تصور شود دین هیچ ارتباطی با مولفه های فرهنگی مردمانی که دارای این هستند ندارد، تجربه شخصی من نشان می‌دهد با یک هندو گفتوگوی دینی آسانتر از یک سیک، مسلمان اهل سنت و یا پروتستان آلمانی است چون هندوها براساس خصلت فرهنگی‌شان دگرپذیری بیشتری دارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تأکید کرد: در گفتوگوی ادیان تنها دین‌ها وارد گفت‌وگو نمی شوند بلکه مولفه های فرهنگی، اجتماعی و قومی در جهت دادن گفت‌وگو، به نتیجه رساندن یا ناکام گذاشتن گفت‌وگو خیلی تأثیر دارد، نباید تصور کنیم دین مقوله پیراسته ای است که با محیط اطرافش هیچ ارتباطی ندارد باید بدانیم وقتی وارد یک گفت‌وگو می شویم با همه ابعاد اجتماعی و فرهنگی وارد شده‌ایم.
پرهیز از سازمانی شدن
صادق نیا از سازمانی شدن گفتوگوی ادیان به عنوان چالش دیگری یاد کرد و گفت: وقتی گفت‌وگو تبدیل به سازمان می شود از خصلت عمومیت خارج می شود؛ چون سازمان درگیر مدیریت امور اداری و رسیدگی به پرسنل می‌شود و از پرداختن به موضوع اصلی باز می‌ماند، گفت‌وگو باید تبدیل به امری عمومی شود و شوق گفتوگوی ادیان در تک تک شهروندان به وجود آید.