کرونا و عزاداری، مس‍ئ‍له‌‌ای بس ساده

ردنا (ادیان نیوز) –  متاسفم که مطلبی که سال پیش فرستادم هنوز، و بلکه بیشتر، به شرایط امروز مربوط است. همان را با یک مقدمه‌ی کوتاه می‌آورم:

در شرایط یک بیماری فراگیر، عدم رعایت آن چه عقل و علم توصیه می‌کند تنها ضرر به خود نیست، بلکه ضرر به دیگران از طریق کمک به نشر و تداوم بیماری و نیز در فشار بیشتر قرار دادن نظام درمانی کشور است. آنها که رعایت نمی‌کنند از موجبات رنج و مرگ آنها که بعداً مبتلا می‌شوند هستند.‌ در شرایط یک بیماری فراگیر، افراد تنها موثر در سلامت یا بیماری خود نیستند، بلکه سلامت و بیماری دیگران نیز در گروی رفتار آنهاست.

گاه یک مس‍ئ‍له‌ی ساده و واضح در مقام بحث و جدل پیچیده می‌شود، آنقدر که پاسخ‌های روشن نیز به نظر مبهم و ناقص می‌نمایند. این نوشتار کوتاه تلاشی است برای نشان دادن وضوح مس‍ئ‍له‌ی ساده‌ی کرونا و عزاداری:

در مواجهه با بیماریهای عفونی، بر اساس روایات تاریخی موجود در کتب شیعی و سنّی، توصیه‌ی پیشوایان دین در خانه ماندن، از شهر بیرون نرفتن، و بر حذر بودن بوده است. بر اساس روایات، پیامبر با مردی که برای بیعت نزد او آمده بود و مبتلا به جذام بود دست نداد و با رعایت فاصله بیعت او را پذیرفت، توصیه‌ی امام باقر (ع) درباره‌ی مواجهه با وبا، کناره‌گرفتن (اعتزال) بود.

در منش اسلام چیزی به عنوان فدا کردن خود یا قهرمانی کردن در عمل به تکالیف دینی (غیر از جهاد) نداریم. بر اساس نصّ صریح قرآن، سلامتی و جان انسان چنان ارزشی دارد که در صورت لزوم، حرام موقّتاً مباح می‌گردد (مانند مصرف گوشت حرام در حالت اضطرار) و واجب، عجالتاً برداشته می‌شود (مانند ترک روزه در سفر و بیماری).

بر اساس سیره‌ی پیامبر، و هم‌گام با قرآن، عمل به شعائر دینی نباید به گونه‌ای باشد که انسان را به دشواری بسیار بیندازد. در روایات آمده است که گاه به علّت ریزش شدید باران و گل و لای حاصل از آن، در زمان پیامبر نماز جمعه برگزار نمی‌شد. ندای “صلّوا فی بیوتکم” (نماز را در خانه‌هایتان بخوانید) که در این ایّام از برخی مساجد دنیا شنیده شد بر همین مبناست. دسته‌بندی عذرهای پذیرفته شده برای معاف شدن از تکالیف دینی از مباحث مشهور فقه در مذاهب اسلامی است.

عزاداری آگاهانه و عبرت آموز برای واقعه‌ی کربلا گوهری است پرارزش و هم‌گام با دین، امّا از واجبات دین نیست. ضرر رساندن به دیگران امّا حرام قطعی است.

آن چه توصیه شده است، زنده نگاه داشتن یاد و پیام حسین (ع) است، هیچ توصیه‌ای امّا درباره‌ی شکل و چگونگی این یادآوری نیامده است. شرکت در مراسم و سینه‌زنی جمعی و روضه‌خوانی و هیأت، علم و سنج و زنجیر و سفره، یکی از اشکال متنوّع فرهنگی برای این کار است که در طول تاریخ به‌تدریج شکل گرفته است. تغییر موقّت این شکل از عزاداری به شکلی که با شرایط زمانه، مانند دوره‌ی عالم‌گیری یک بیماری خطرناک، تناسب داشته باشد امری فرهنگی است نه دینی. تغییر شکل عزاداری به معنی تعطیل عزاداری نیست.

کرونا و عزاداری مس‍ئ‍له‌‌ای است بس ساده، در دینی که تعقّل را ارج می‌نهد و اهل تسامح و تسهیل است.