زیارت و گردشگری نزد اهل سنت ایران، شبه‌قاره و افغانستان ‌

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، دکتر حسین جهان‌تیغ، عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در پنجمین نشست مدرسه تابستانه دین و گردشگری که به میزبانی دانشکده ادیان به صورت مجازی برگزار شد به مبحث گردشگری و زیارت نزد اهل سنت شبه‌قاره، ایران و افغانستان پرداخت.

استاد دانشگاه در مقدمه بحث خود بیان کرد:‌ برای طرح موضوع او بحث‌هایی پیرامون مردمان سیستان و بلوچستان، روحیات و فرهنگ آنان، اقلیم و جغرافیای فرهنگی طرح و با نقل قولی از گزنفون مورخ مشهور یونانی بحث خود را آغاز کرد: اگر مردم دنیا علم را از یونان و فضیلت را از سیستان داشته باشند، انسان‌های موفق و کامیابی خواهند بود. سپس ادامه داد: ‌فضیلت در سیستان چیست؟ پرسش از فضیلت نزد سیستانی‌ها را باید در کلام منسوب به رسول جست که فرمودند:‌ اگر علم در ثریا باشد مردانی از سرزمین پارس به آن دست پیدا خواهند کرد». این پرسش جنبه‌های مختلفی را از جمله فرهنگ، مردم، جغرافیای فرهنگی، آداب، مناسک و زیارت آنان را در بر می‌گیرد.

او بیان کرد:‌ در کلام شافعی آمده است: برای کسب بلند مرتبگی از وطن خود دور شو و سفر کن که در مسافرت پنج فایده است: برطرف شدن اندوه، بدست آوردن روزی و دانش و آداب زندگی، هم نشینی با بزرگواران. در واقع مسافرت، مدرسه‌ای برای تربیت نفوس و درس‌گرفتن از گذشتگان و کسب فضیلت‌های جدید شمرده شده است. اما آیا می‌توان سفرهای امروزی هم چنین فایده‌هایی برشمرد؟

وی تصریح کرد:‌ کار تقریب به شکل پروژه‌ای راه به جایی نمی‌برد. بلکه باید به شکل نهادی انجام شود. اگر کار پروژه‌ای باشد، تبدیل می‌شود به یک سری کار اداری. افراد هم برای آن انگیزه کافی ندارند. اما وقتی کار به صورت نهادی و در میدان انجام شود، کم‌کم بذر اتفاقات خوبی در این فضا پراکنده می‌‌شود. در زمینه تقریب افراد کم‌نظیری را می‌شناسم که به جدّ در این فضا کار کرده‌اند. از جمله این افراد می‌توان از دکتر نواب (رییس دانشگاه ادیان و مذاهب)، آیت‌الله تسخیری(رئیس مؤسسه گفتگوی ادیان- سازمان فرهنگ و ارتباطات) و مرحوم آیت‌الله واعظ‌زاده خراسانی نام برد که هر یک به سهم خود اقدامات شایسته‌ای را انجام داده‌اند.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب افزود:‌ حوزه‌هایی که مشغول به انجام فعالیت در زمینه اهل سنّت هستند، احصاء کردم و در نهایت متوجه شدم چیزی در حدود سیزده مرکز این مباحث را دنبال می‌کند. در زمان اوایل انقلاب محدود به چهار- پنج مؤسسه بود. با این‌ حال چیزی که باید از آن حیرت کرد تعداد بی‌شمار مؤسساتی است که روز به روز هم بیش‌تر می‌شوند. اما نتیجه عینی و ملموس از آن‌ها دیده نمی‌شود.

او تصریح کر‌د: برای درک شرایط تقریب مذاهب باید نگاهی به مؤسسه‌ها و نهادهای تقریبی انداخت. در اوایل انقلاب تعداد این مراکز به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید. اما امروزه بحث تقریب مذاهب و گفتگوی ادیان در کشور ما بسیار پررنگ شده است. با این‌حال باید به کیفیت و نتایج بیرونی آن هم نگاهی انداخت.

جهان‌تیغ افزود: در اسلام تأکید فراوانی به سفر شده است و یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های مسافرت در اسلام، عبرت گرفتن از سرنوشت اقوام و ملل دیگر است. افزون بر این لزوم پرداختن به استراحت و تفریح هم در نصوص دینی دیده می‌شود. انگیزه‌های مختلفی برای رفتن به سفر وجود دارد که می‌توان از مواردی همچون تاریخی، علمی، دینی و پزشکی نام برد. به هر اندازه که انگیزه‌ها متفاوت باشد، اشکال و اسباب جدیدی هم برای آن شکل خواهد گرفت.

این‌که سفر فضای ویژه‌ای را برای تسهیل تقریب ادیان پدید می‌آور‌د و این‌که مدرسه تابستانه دین و‌ گردشگری آغاز خیلی خوبی است که باید با پشتکار زیاد دنبال شود تا نتیجه‌بخش باشد، از بحث‌های دیگری بودند که در این نشست مطرح شدند.

آداب زیارت نزد حنفی‌ها، ضوابط زنان اهل سنت برای خروج از خانه، روابط فرهنگی اروپا و آسیا در دوران استعمار از دیگر مواردی بود که در این نشست مطرح شد.

گفتنی است، دکتر حسین جهان‌تیغ بیش از سه‌ دهه در زمینه جنبش‌های تبلیغی حوزه شبه قاره و حرکت‌های اسلامی کار کرده و از سال گذشته به عضویت گروه مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم در آمده است. اما وی پیش از آن کارهای بسیاری را به صورت پژوهش میدانی و کتابخانه‌ای انجام داده و به سبب اصالت سیستانی خود، تجربه همزیستی با برادران دینی اهل سنّت و‌ کار پژوهشی برون‌مرزی را بسیار داشته است.