راز جاذبه فرقه‌های انحرافی برای انسان معاصر

راز جاذبه فرقه‌های انحرافی برای انسان معاصربه گزارش ادیان‌نیوز؛ حجت‌الاسلام یحیی جهانگیری، مدیرکل دفتر همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه مذاهب اسلامی و مبلغ بین‌المللی، در گفت‌وگو با ایکنا به بررسی عوامل توفیق ظاهری فرقه‌های جدید و گرایش جوانان به آن‌ها پرداخت و اظهار کرد: بشر معاصر نیازهایی دارد که فرقه‌های جدیدی توانسته‌اند آن نیازها را تأمین کنند و از این طریق در میان مردم جاذبه پیدا کرده‌اند؛ مثلاً معنویت یکی از نیازهای دوره معاصر است. باید در درجه نخست فرق معنویت و عرفان را بدانیم. معنویت در دوره جدید کاملاً رنگ سکولاریته گرفته است و گاه با معنویت‌های بدون خدا مواجهیم.

وی با بیان اینکه معنویت در دوره معاصر با معنویت در دوران گذشته متفاوت است، تصریح کرد: در معنویت دوره معاصر بیش از آنکه ما آرامش را در لاهوت ببینیم، آرامش را در عالم ناسوت جست‌وجو می‌کنیم؛ لذا برخی فرقه‌ها به پیروان خود پیشنهادهای جنسی می‌کنند یا پیشنهاداتی می‌کنند که سر از اعتیادهای شدید درمی‌آورد. سنخ معنویت پیشنهادشده از سوی فرقه‌های جدید به گونه‌ای است که معنویت در آن‌ها به‌عنوان طریقی نیست که از طریق آن به تعالی برسی، بلکه معنویت موضوعیت دارد.

جهانگیری در ادامه تصریح کرد: این نگرش مثلاً به تو می‌گوید که به شمع نگاه کن و کلماتی را تکرار کن که معنایش را نمی‌دانی. از این طریق شما به یک خلسه‌ای می‌روی و این خلسه موجب آرامش می‌شود. در معنویت پیشامدرن این آرامش و معنویت موضوعیت ندارد، بلکه طریقیت دارد؛ یعنی واسطه است تا شما به یک تعالی برسی. در معنویت قدیم رسیدن به تعالی محور اصلی بوده است، اما در معنویت جدید، تعالی گم شده است. بلکه خود آرامش به‌عنوان یک مسئله مطرح است. دلیلش عوامل تاریخی و معرفتی است. یکی از عوامل این است که مدرنیته آرامش بشر را نابود کرده است؛ لذا فرقه‌های جدید می‌گویند به دست آوردن همین آرامش کفایت می‌کند.

مدرس حوزه و دانشگاه در ادامه گفت: فرقه‌های جدید و نومعنویت‌ها نگاه کاریکاتوری به آموزه‌های ادیان دارند. در واقع این فرقه‌ها آموزه‌هایی را که جاذبه دارند بزرگ‌نمایی می‌کنند، اما آموزه‌های دیگری را که جذابیت ندارد محو می‌کنند تا از این طریق بازار خود را حفظ کنند؛ مثلاً این فرقه‌ها همواره به دنبال آرامش هستند و بر مفهوم صلح تأکید می‌کنند. ببینید چقدر مسئله صلح را پیگیری می‌کنند و حتی در صورت‌های افراطی آن نظام‌های قضایی را زیر سؤال می‌برند. فرقه‌های جدید جذابیتشان این است که به نیازهای بشر امروز توجه جدی دارند.

وی در تبیین توجه فرقه‌های جدید به نیازهای بشر امروز به محیط زیست اشاره کرد و گفت: گاهی اوقات چونان به بحث محیط زیست می‌پردازند که انسان را فراموش می‌کنند. اگر انسانی در جایی بمیرد به آن توجه نمی‌کنند، اما اگر یک درخت از بین برود می‌گویند دنیا نابود شده است. چرا؟ چون می‌بینند دنیای امروز به کشته شدن یک مسلمان در یمن حساس نیست، اما به از بین رفتن یک گونه جانوری حساس است؛ لذا فرقه‌ها این موضوعات را برجسته کرده‌اند. توجه به مارکت و نگاه کاریکاتوری به آموزه‌های دینی، ویژگی اصلی جریان‌های جدید معنویت در جهان است.

جهانگیری ادامه داد: بعضی اوقات این فرقه‌ها مناسک را بازتولید می‌کنند و توجه‌شان معطوف به مناسکی است که به آن نیاز دارند؛ مثلاً برخی از فرقه‌ها مراسمی دارند به‌عنوان مراسم خون‌آشامی که الآن خیلی جدی شده است. در ادیان سنتی یک‌سری کنترل‌ها برای لذات انسان اعمال می‌شود؛ مثلاً گفته می‌شود مجازید تعداد محدودی همسر داشته باشید یا برخی غذاها را نباید بخورید. در مجموع یکسری حلال و حرام‌هایی را تعیین کرده است. یکی از سؤالات این است که چرا ادیان این محدودیت‌ها را گذاشته‌اند؟ فلسفه پشت این محدودیت‌ها ایجاد مانع برای کنترل لذات‌هاست. باید زمانی جلوی نفستان را بگیرید. لذات انسان باید کنترل شوند. فرقه‌های جدید لذات را رها کرده‌اند و انسان با پیروی از آن‌ها به اوج لذت می‌رسد. به همین دلیل سراغ لذت‌های جدید می‌رود. یکی از این لذت‌ها لذت خودکشی است. یکی از لذت‌ها لذت خون آشامیدن است. یکی از لذت‌ها توجه به همجنس است. این لذت‌ها از نظر ادیان سنتی کاملاً ناهنجارند، اما از نگاه فرقه‌های جدید هنجار قلمداد می‌شوند.

وی در پایان اظهار کرد: این فرقه‌ها برای بشر غربی که لذت بی‌پایان را انتخاب کرده است به‌عنوان جایگزین، لذت‌های کثیف را پیشنهاد کرده‌اند، ولی ادیان دیگر می‌گویند که می‌خواهیم لذات تو را محدود کنیم تا دنبال لذت بی‌انتها نباشی، چراکه لذت بی‌نهایت را در این دنیا نمی‌توانی پیدا کنی. به همین خاطر ادیان جدید برای تعریف لذت بی‌انتها مناسکی تعریف می‌کنند که شاید برای بشر امروز که لذت بی‌پایان را انتخاب کرده است معنابخش باشد. این است که نهادهای امنیتی ادیان جدید را به‌منزله تهدید قلمداد می‌کنند. ادیان قدیمی حداقل برای بشر امروز مضر نبودند، اما فرقه‌های جدید برای بشر امروز تهدید جدی قلمداد می‌شوند. معتقدم ادیان سنتی باید به نیاز بشر امروز توجه جدی کنند. ادیان سنتی اگر هنوز درون‌گرا باشند و نیازهای دنیای امروز را نبینند و به بازسازی ساختارمند خودشان توجه نکنند، مطمئناً فرقه‌های جدید جای آن‌ها را خواهند گرفت و ادیان سنتی عرصه را خالی خواهند کرد.

انتهای پیام