مراد از تفسیر سیاسی قرآن در ایران معاصر، چه نوع تفسیری است؟

ردنا(ادیان نیوز)- تفسیر سیاسی قرآن در ایران معاصر اندیشه ای نص محور و درون گراست که با اعتقاد به جامعیت و خودکفایی قرآن، راه حل سیاست امروزین را در بازگشت بازفهمانه قرآن می داند و از همین دیدگاه به نقد دوگانه( تحجرگرایی دینی) و تجدد (ایدئولوژی سکولار) می پردازد.

اتخاذ روش درون قرآنی (تفسیر قرآن به قرآن) و گسست گرایی از مفسران گذشته، توجه به واقعیت های سیاسی-اجتماعی، پرهیز از اسرائیلیات و احادیث ضعیف، تاکید بر تاریخ صدر اسلام و عقل گرایی از شاخصه های مهم تفسیر سیاسی قرآن محسوب می گردد.

تفسیر سیاسی قرآن، جزو تفسیر موضوعی می باشد و از تفسیر جزء‌به‌جزء یا ترتیبی قرآن متمایز و متفاوت است. تفسیر موضوعی کار خود را با واقعیت موجود در خارج و با محصول تجربه بشر آغاز می کند و خود را به هرچه از رهگذر این تجربه حاصل شده است مجهز می سازد و از افکار و مفاهیم آن بهره می گیرد و سپس به قرآن مراجعه می کند تا از او داوری بخواهد و در پیشگاه قرآن به تعبیر علی علیه‌السلام به “استنطاق” پردازد. چنین نقشی در واقع نقش “بازپرس” و یک نقش مثبت است.

مفسر در این روش تفسیری ، گفتگوگری فعال است که در صدد عرضه مشکلات، سوال و موارد استفهامی_ که در پرتو محصول تجارب انسانی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی حاصل شده است_ به قرآن است و در خلال گفتگو و مناظره با شریف ترین و والاترین کتاب، پاسخ های خود را که در قرآن پراکنده است دریافت می کند؛

بنابراین تفسیر سیاسی قرآن، تفسیری است معطوف به قدرت و حکومت و اصلاح اجتماعی و به دنبال سامان بخشی به نظام سیاسی و اجتماعی جهت دستیابی به حق، عدل و آزادی در جامعه.

برخی نیز تفسیر سیاسی قرآن را به عنوان روش و منهج معرفی می کنند؛ یکی از مناهج تفسیری قرآن کریم، تفسیر سیاسی-اجتماعی است. منهج تفسیر سیاسی-اجتماعی از شاخه های تفسیر اجتهادی است که به اندیشه های سیاسی و حکومتی اسلام توجه دارد و از این دیدگاه به آیات قرآن کریم می نگرد.به این وسیله به ارشاد و هدایت امت اسلامی می پردازد.

اهمیت این روش تفسیری آن است که نتایج حاصل از این نگاه ما را به روش های حکومت داری ، روش برخورد با همسایگان و دیگر جوامع اسلامی و غیر اسلامی و نوع تعاملات اجتماعی و روابط فرد با خود و جامعه و خدای خود رهنمون می شود.

مفسران این روش معتقدند که با وجود تحولات جدید و مشکلات اجتماعی و سیاسی مراجعه به تفسیر قرآن بهترین راه حل است؛ تفسیر قرآن را نه با دیدگاه کلامی ، فلسفی و ادبی و عرفانی بلکه، با نگرش اجتماعی باید مورد مطالعه قرار داد.

به طور خلاصه از نتایج و پیامدهای چنین نگاهی به قرآن می توان گفت ، وقتی اندیشه تولید شد به مرور زمان در عرصه عمل ظاهر می گردد. چون قرآن محبوب ترین کتاب در بین مسلمانان به ویژه مردم ایران است، تفسیر هایی که با رویکرد اجتماعی-سیاسی شکل گرفت خیلی سریع در جامعه تاثرگذار شد و موجب شکل گیری ایدئولوژی اسلامی گردید و می توان ادعا کرد انقلاب اسلامی، وحدت و همگرایی، دموکراسی اسلامی و شکل گیری روشنفکری مذهبی و ورود آموزه های قرآن به دانشگاه ها از نتایج عملی چنین رویکردی به قرآن است.

یادداشتی از یوسف خان محمدی