فرقه‌گرایی مهمترین عامل تفرقه مسلمانان است/ نگاه خاص آیت‌الله سیستانی به اهل سنت
مهمترین عامل تفرقه، مسئله شرک است. عده‌ای گمان می‌کنند مشرکان، کسانی هستند که پیامبر(ص) با آنها مقابله کرد و از بین رفتند اما واقعیت این است که شرک همواره در طول تاریخ وجود داشته است. قرآن تأکید داشته که شرک به معنای فرقه‌سازی در مقابل دین خداست.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، خدای متعال، دین مبین اسلام را دین وحدت و همبستگی معرفی کرده است اما از سوی دیگر دشمنان همواره در صدد ایجاد تفرقه در میان مسلمانان در راستای تضعیف آنها هستند اما مسلمانان نیز می‌توانند با تکیه بر وحدت، همزیستی مسالمت‌آمیزی داشته باشند.
به مناسبت هفته وحدت با حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و از مؤسسان دانشگاه مذاهب اسلامی به گفت‌وگو نشستیم؛
پیامبر اسلام(ص) با عنوان پیامبر رحمت و مهربانی معرفی شده است. آیا این مهربانی فقط شامل حال مسلمانان می‌شود یا سایر افراد را نیز در برمی‌گیرد؟
خدای متعال در قرآن کریم فرموده است: «وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَهً لِلْعَالَمِینَ؛ و (ای رسول) ما تو را نفرستادیم مگر آنکه رحمت برای اهل عالم باشی» (انبیاء/ ۱۰۷) در این آیه و سه آیه دیگر قرآن، راجع به جهانی بودن رسالت پیامبر عظیم الشأن اسلام اشاره شده است. این آیات بیانگر این است که پیامبر اسلام(ص)، تنها برای قوم و قبیله و منطقه خاص نیامده بلکه برای تمام جهانیان آمده‌اند. دانشمندان غربی هم در این‌باره کار فراوانی انجام داده و کتاب‌ها نوشته‌اند و بررسی کرده‌اند که آیا رسالت پیامبر، جهانی است و نشانه آن چیست؟ در اروپا، دانشمندی به نام مایکل هارت کتابی به نام «صد ابرمرد تاریخ» نوشته است و در رأس این صد شخصیت با عظمت تاریخ، پیغمبر اکرم(ص) را آورده است.
وی معتقد است مهمترین و عظیم‌ترین فرد اثرگذار در تاریخ بشر پیامبر اکرم است. وی در مقدمه این کتاب توضیح می‌دهد که چرا من پیغمبر اسلام(ص) را بر سایرین و حتی بر حضرت عیسی(ع) مقدم داشته‌ام. وی می‌گوید تمام شخصیت‌های تحول‌گرا در تاریخ، یا جنبه مادی و دنیوی و یا اخلاقی و معنوی داشته‌اند اما پیغمبر اسلام تنها کسی است که هم جنبه دنیوی و هم اخروی و هم جنبه مادی و هم معنوی و اخلاقی داشته است و واقعا هم با علم و اخلاق خود دنیا را متحول کرده است. برخلاف برخی از مذاهب و فِرَق که با علم مبارزه کردند اولین سوره‌ای که بر پیغمبر نازل شده راجع به خواندن است و دومین سوره نیز راجع به نویسندگی است.
در قرآن کریم آمده است: «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ؛ به نام پروردرگارت که خدای آفریننده عالم است (بر خلق) قرائت کن آن خدایی که آدمی را از خون بسته (که تحول نطفه است) بیافرید» (علق/ ۱و ۲) همچنین اولین آیات قرآن درباره خلقت انسان و خودشناسی است. دانشمندان جنین‌شناس راجع به این آیات که در قرآن در مورد جنین شناسی وجود دارد کار کرده و در لابراتوارها بررسی کرده‌اند و همین باعث شده عده زیادی از بزرگترین جنین‌شناسان دنیا مسلمان شوند. اقدامات پیامبر باعث شکل‌گیری تمدن هزار ساله اسلامی شده است و بسیاری از علوم هم از اسلام به اروپا منتقل شده است. خانمی به نام زیگرید هونکه، رساله دکترای خود را درباره «نور اسلام بر فراز اروپا» نوشته است. وی در این کتاب نشان داده که چگونه آن همه علومی که مسلمانان کشف کردند به اروپا منتقل شده است. لذا پیامبر اسلام(ص) برای کل جهان مایه «رحمت» بوده است.
خدا در آیه دیگری فرموده است: «قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعًا الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ یُحْیِی وَیُمِیتُ ۖ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الَّذِی یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَکَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ؛ ای رسول ما به خلق بگو که من بر همه شما جنس بشر رسول خدایم، آن خدایی که فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آن اوست، هیچ خدایی جز او نیست که زنده می‌کند و می‌میراند، پس باید ایمان به خدا آرید و هم به رسول او پیغمبر امّی که از هیچ کس جز خدا تعلیم نگرفته، آن پیغمبری که بس به خدا و سخنان او ایمان دارد، و پیرو او شوید، باشد که هدایت یابید» (اعراف/۱۵۸) خداوند به پیامبر اسلام فرموده است به تمام انسان‌ها بگو که من برای همه شما و نه برای عده‌ای معدود فرستاده شده‌ام لذا باید میلاد چنین پیامبری را گرامی بداریم.
رابطه و رفتار پیامبر اسلام(ص) با غیرمسلمانان در صدر اسلام همانند یهودیان و مسیحیان چگونه بود و چه مواقعی به جنگ متوصل می‌شدند؟
پیامبر از آغازی که به مدینه آمدند و تشکیل حکومت دادند، بر اساس دستور قرآن، تمام پیروان ادیان الهی را در ذیل یک قانون اساسی جمع کردند. خداوند در قرآن فرموده است: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ کَلِمَهٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ ۚ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛ بگو: ای اهل کتاب، بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است پیروی کنیم که به جز خدای یکتا را نپرستیم، و چیزی را با او شریک قرار ندهیم، و برخی برخی را به جای خدا به ربوبیّت تعظیم نکنیم. پس اگر از حق روی گردانند بگویید: شما گواه باشید که ما تسلیم فرمان خداوندیم» (آل عمران/ ۶۴) پیامبر بر اساس این آیه فرمودند که همگی بیائید از آئین حضرت ابراهیم که اسلام ناب و حنیف است پیروی کنیم و قانون اساسی را بر اساس قرآن تنظیم کردند که گفته می‌شود اولین قانون اساسی دنیاست و دانشمندان غربی همانند ولهوزن در این‌باره کتاب نوشتند. مبنای قانون اساسی مدینه، امت واحده است و پیامبر توانستند از مذاهب و فرقه‌هایی که متفرق بودند یک امت واحده تشکیل دهند.
پیامبر گرامی اسلام، ابتدا این افراد را از قوم‌گرایی، فرقه‌گرایی و ملی‌گرایی به سوی اسلام و از اسلام به ایمان، از ایمان به تقوا و از تقوا به امت واحده ارتقاء داده است لذا آن جامعه تبدیل به نیروی عظیمی شدند که علی‌رغم تعداد اندک نفرات توانستند دو امپراتوری عظیم آن زمان را شکست دهند. پیامبر هیچگاه آغازگر جنگ نبودند بلکه به دستور خدا صرفا به دفاع مشغول بودند. تا قبل از اینکه یهودیان مدینه به مشرکان بپیوندند جزیی از امت واحده‌ای بودند که پیامبر در قانون اساسی به آن اشاره کرده بودند.
شما مهمترین موانع وحدت شیعه و سنی را چه می‌دانید؟ به نظر شما نقش عوامل داخلی پررنگ‌تر است یا خارجی؟
ابتدا باید گفت نباید انتظار داشته باشیم روزی بیاید که همه انسان‌ها، یکی شوند و قرآن نیز تصریح دارد که انسان‌ها همواره در زمینه فرهنگ، زبان و قومیت با یکدیگر در اختلاف هستند و این امری طبیعی است اما یک استثنا وجود دارد مگر آنکه کسی روحیه رحمانی داشته باشد. آن کسانی‌که به اخلاق الهی متخلق شدند با هم متحد می‌شوند و در واقع خوبان می‌توانند در برابر بدان، ظالمان و مستکبران متحد شوند. برخی فکر می‌کنند اگر بحث تقریب مطرح است منظور این است که همه باید یکی شوند اما منظور این نیست و اختلاف نظر از صدر اسلام بوده است.
امام خمینی(ره) هم تأکید می‌کردند که وحدت از رحمان و تفرقه از شیطان است. یکی از بزرگترین موانع تقریب، شیطان است و اگر این شیطان، تهذیب نشود همواره مانند یک آتش فشان عمل کرده و آتش حسادت، تکبر و خودبرتر بینی از درون آدم فوران می‌کند و دائما می‌خواهد با دیگران بجنگد اما اگر این روحیه شیطانی ما خاموش شود می‌تواند ما را با رحمت الهی، با یکدیگر متحد کند همانگونه که پیامبر گرامی اسلام(ص) اینکار را انجام دادند.
امام صادق(ع) فرمودند بروید و پشت سر سایر مسلمانان نماز بخوانید، در مجالس آنها شرکت کرده و مریض‌های آنها را عیادت کنید، این همان روحیه رحمانی است. دو سال قبل در سمیناری که در مشهد با عنوان مناظره بین علمای ادیان در تداوم مناظرات امام رضا(ع) با علمای ادیان و مذاهب، برگزار شد عده‌ای از کشیش‌های واتیکان در این سمینار شرکت کردند. یکی از آنها بیان کرد که وقتی ماجرای داعش فروکش کرد تصمیم گرفتیم برویم و به داد مسیحیان عراق برسیم که تحت ظلم و ستم داعش قرار گرفته‌اند لذا به منطقه‌ای رسیدیم که مسیحیان در آنجا بودند و برخلاف انتظار، دیدیم که قبل از ما، شیعیان آمده‌اند و از مسیحیان دلجویی کرده و به آنها رسیدگی کرده‌اند بنابراین همه به اتفاق گفتیم که باید در مراسم راهپیمایی اربعین آنها شرکت کنیم تا تشکر و قدردانی از آنها باشد. لذا اسلام بین ادیان مختلف باعث رحمت و مهربانی شده و خود پاپ هم به دیدار حضرت آیت‌الله سیستانی رفت چراکه آیت‌الله سیستانی روحیه تقریبی دارد و می‌گوید به جای اینکه بگویید اهل سنت برادر ما هستند، بگوئید آنها جان ما هستند. اینها نمونه‌هایی از وحدت و همبستگی است که در اثر روحیه رحمانی پدید می‌آید.
مهمترین عامل تفرقه، مسئله شرک است. عده‌ای گمان می‌کنند مشرکان، کسانی هستند که پیامبر(ص) با آنها مقابله کرد و از بین رفتند اما واقعیت این است که شرک همواره در طول تاریخ وجود داشته است. قرآن تأکید داشته که شرک به معنای فرقه‌سازی در مقابل دین خداست. خداوند فرموده است: «وَأَنْ أَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا وَلَا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِکِینَ؛ و خدا مرا امر کرده به این که روی به جانب دین حنیف، اسلام و آیین پاک توحید، آور و هرگز هم آیین مشرکان مباش(یونس/ ۱۰۵) مشرکین دچار تحزب شده‌اند و هر جزبی به آنچه دارد شادمان و از دیگران متنفر است، این همان شرک است.
لطفاً با ذکر مثال توضیح دهید که چه کسانی هستند که شِرک می‌ورزند و باعث تفرقه در میان مسلمانان می‌شوند؟
در برابر دین آسمانی که برای وحدت آمده است ادیان و فرقه‌های زمینی و بدلی هستند که شرک می‌ورزند. وقتی در بازار یک جنس اصیل می‌آید بلافاصله انواع و اقسام بدلی آن نیز البته با قیمت بسیار ارزان وارد بازار می‌شود و مشتریان زیادی هم پیدا می‌کند و طوری می‌شود که آن جنس اصیل کنار می‌رود. اسلام حنیف یک دین اصلی و واقعی است و بعد از پیامبر(ص) انواع و اقسام دین‌های بدلی با قیمت ارزان وارد شده و از جمله گفته شده که اگر این را بخوانید ثواب هزار حج یا ثواب شهادت در جنگ بدر را به تو می‌دهم و متاسفانه اکثر مردم به سمت این ادیان و فرقه‌های بدلی کشیده می‌شوند که قرآن می‌گوید شرک است.
قرآن اسم این را فتنه گذاشته و تمام جنگ‌ها و فتنه‌های دینی از سوی این ادیان بدلی است. قرآن فرموده است: «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ ۚ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ؛ و ای مؤمنان با کافران بجنگید تا دیگر فتنه و فسادی نماند و آیین همه دین خدا گردد، و چنانچه دست از کفر کشیدند خدا به اعمالشان بیناست» (انفال/ ۳۹) یعنی با مشرکین مبارزه کنید تا فتنه از میان برود و دین خالص الهی حفظ شود. تمام گرفتاری بشر این است که سراغ این ادیان و فرقه‌های ارزان قیمت می‌رود اما دین آسمانی می‌گوید مانند مست‌ها نماز نخوان بلکه قرآن را بفهمید که چه می‌گوید اما ادیان زمینه عامل اصلی تفرقه هستند و حتی خودشان هم با هم دعوا دارند و می‌گویند ما اصیل‌تر هستیم لذا چون هرکدام می‌خواهند با نفی دیگران خود را اثبات کنند، بنابراین جنگ پیش می‌آید اما اگر حول اسلام واقعی جمع شوند از این تفرقه دوری خواهند کرد.