چالش‌های جدی وحدت اسلامی؛ تعصبات بی‌اساس، خرافات و عالمان خودفروخته
رئیس مرکز اسلامی مسکو بیان کرد:
اختلاف بین مسلمانان شامل دو بخش داخلی و القایی(بیرونی) است؛ تعصبات بی‌اساس، خرافات و وجود عالمان ناآگاه و خودفروخته از جمله چالش‌های جدی داخلی در راه رسیدن به وحدت اسلامی است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، وحدت بین مذاهب اسلامی از جمله مسائلی است که در دنیای امروز و در بین مسلمانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ارزش و اهمیت این موضوع از آنجایی بیشتر می‌شود که نگاه به تاریخ اسلام متوجه خواهیم شد که بیشترین ضربه به مسلمانان و حکومت‌های اسلامی از طریق اختلاف‌افکنی بین مسلمانان و بزرگنمایی کردن اختلافات تاریخی بوده است.
مسئله وحدت بین مسلمانان از این جهت حائز اهمیت است که به دلیل تبلیغات علیه مسلمانان، رفتارهای اسلام‌ستیزیانه در کشورهای غیر مسلمان شدت گرفته است.
به مناسبت هفته وحدت گفت‌‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین صابر اکبری جدی، رئیس مرکز اسلامی مسکو و نماینده مقام معظم رهبری در روسیه داشته ایم که شرح آن در ادامه می‌آید؛
وحدت میان مذاهب و فرق اسلامی چرا اولویت دارد و شاخص‌های وحدت در میان مسلمانان کدامند؟
وحدت بین مذاهب و فرقه‌های اسلامی یکی از عوامل استحکام و قوام امت اسلامی است و در عین حال قدرت اسلام و مسلمانان را نشان می‌دهد. هرکس به دنبال قدرت و توانمندی خود در دنیا است، باید ابزار آن را داشته باشد. اسلام هم از طریق وحدت بین مذاهب اسلامی می‌تواند به چنین قدرتی دست پیدا کند. تعداد جمعیت مسلمانان در سراسر جهان اهمیت سوق‌الجیشی دارد و اگر این جمعیت بسیار زیاد برای هدفی واحد جمع شوند، قدرت بسیار بزرگی را تشکیل می‌دهند.
از طرف دیگر، اختلافات و عدم وحدت باعث نزاع بین مسلمانان می‌شود و نتیجه آن تضعیف امت اسلامی است. به همین دلیل وحدت یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. در عین حال، عدم وجود وحدت بسیاری از مفاسد را به وجود می‌آورد و باعث سوء استفاده برخی از ظرفیت‌های جهان اسلام و تضعیف آن می‌شود.
به نظر من، شاخص‌های وحدت در بین مسلمانان همان اصولی است که همه بر روی آن اتفاق نظر دارند. یعنی همه بپذیرند که هر مسلمانی با هر عقیده و مذهبی در مسلمان بودن با دیگران مشترک است. یعنی یک خدا را می‌پرستیم، یک پیامبر، یک قرآن و یک قبله داریم و در عین حال شخصیت‌های بسیار بزرگی مانند مولای متقیان، علی(ع) که هم به عنوان خلیفه و هم به عنوان امام مورد اتفاق همه ما است.
در عین حال می‌توانیم اختلافاتی را که بین مسلمانان وجود دارد، بپذیریم. مانند آنچه که در موضوعات فقهی یا در مباحث کلامی وجود دارد. این‌ها به اصل اسلام و مسلمانی صدمه نمی‌زند. در حقیقت شاخص وحدت بین مسلمانان این است که بر مسائل اصلی که عبارتند از توحید، نبوت، قرآن، قبله و شخصیت‌های مورد اشتراک بین تمام مذاهب، نگاه خود را یک‌سو کنند.
اینکه وحدت به چه شکل اتفاق می‌افتد به این معنا نیست که همه یکی شوند. در واقع منظور این است که ما در منافع کلان جهان اسلام، یکدیگر را بفهمیم؛ چیزهایی که مصالح عامه مسلمانان است، رعایت و اسباب ضرر، زیان و ظلم را در بین مسلمانان خنثی کنیم، صرف نظر از اینکه عامل آن از چه مذهبی باشند.
از سوی دیگر باید از ارزش‌های اسلامی دفاع کرد. برای مثال، موضوع آزادیِ عبادت اسلامی از اصول اولیه اسلامی است و برای هر مسلمانی جدا از اینکه کجا و از چه مذهبی باشد یک وظیفه اسلامی است و ما را متحد می‌کند.
در نهایت برخی از آرمان‌های بزرگی که اسلام مطرح کرده مانند مسئله عدالت و حاکمیت عدل و قسط از جمله مسائلی است که هر مسلمانی به دنبال این مفهوم و معنا است و ما را در موضوع ظلم‌ستیزی، مشترک می‌کند.
در واقع می‌توان گفت که مسئله وحدت می‌تواند در منافع عمومی اسلام و دشمنان مشترک شکل بگیرد.
مهمترین مؤلفه‌های تحقق وحدت میان مسلمانان در زمان حاضر چیست؟
به نظر من تبیین معنای وحدت اسلامی نقش بسیار مهمی در تحقق آن دارد. وحدت به معنای دست برداشتن از تفاوت بین مذاهب نیست، زیرا این تفاوت‌ها قرن‌ها در افکار و اندیشه مسلمانان نهادینه شده و ممکن نیست.
با پذیرش تمایز بین مذاهب اسلامی، تفاوت بین آنها و پذیرش آن در زیر چتر اسلام و مسلمانی می‌توانیم به این سمت حرکت کنیم. طبیعتاً، مهمترین مؤلفه این کار قراردادن معیارها و شاخص‌های مشترک(خدا، پیامبر، قرآن و قبله واحد) است.
موضوع وحدت در عرصه مناسبات بین‌الملل و هرجایی که مسلمانان هستند بیش از هر جای دیگر خود را نشان می‌دهد، زیرا حاکمیت‌ها ممکن است به دنبال منافع خاصی باشند و بخشی از منافع خود را در اختلاف‌افکنی بین مسلمانان می‌دانند. برخی از قدرت‌های بزرگ که نمی‌خواهند وحدت اسلامی را ببینند به دنبال ایجاد اختلاف هستند.
شناختن این مسائل و رفتن به سوی مسائلی مانند شناخت و فهم دشمن مشترک و اتحاد در برابر آن می‌تواند به مسلمانان کمک کند.
ارزیابی شما از جدی‌ترین چالش‌ها و عوامل خدشه یافتن وحدت میان مسلمانان چگونه است؟
چالش و اختلاف بین مسلمانان دو بخش است: یکی داخلی و بین مسلمانان و دیگری القایی و خارج از جامعه مسلمانان است.
در داخل امت اسلامی ناآگاهی نسبت به حقیقت اسلام و جهل در مورد آموزه‌های اسلامی، جهل در مورد اصول و فروع تعالیم اسلامی و خلط آنها، تعصبات بی‌اساس، خرافات و وجود عالمان ناآگاه و خودفروخته از جمله چالش‌های جدی داخلی در راه تحقق وحدت بین مسلمانان است.
در مورد عوامل خارجی هم می‌توان به دشمنی‌ها با اسلام اشاره کرد. این دشمنی از سوی فتنه‌گرانی که با نام ادیان دیگر این کار را می‌کنند و اسلام را رقیب خود می‌دانند، و از سوی افراد سلطه‌جویی که به دنبال تسلط بر مسلمانان هستند صورت می‌گیرد.
برای مقابله با این عوامل آگاهی مسلمانان، مقابله با این حرکت‌ها و بازگشت به هویت اسلامی، استقلال در فهم و درک عالم اسلامی می‌تواند چاره‌ساز باشد.
ارزیابی شما از نقش رسانه‌ها در تأمین وحدت میان مسلمانان (به ویژه رسانه‌های دینی وابسته به مذاهب مختلف) چیست؟
به دلیل اینکه اصلی‌ترین موضوع در ایجاد تفرقه (به دلیل جهل و تعصب) و ایجاد وحدت عوامل درونی هستند، رسانه‌ها نقشی بسیار مهمی در فهماندن حقایق به مخاطبان و یا برعکس، دامن‌زدن به تعصبات و اختلافات دارند. بنابراین نقش رسانه‌های دینی در این زمینه بسیار مهم است و بخش عمده وحدت بین امت اسلامی به نگاه مشترک در حوزه دین اسلام برمی‌گردد.
ممکن است در مناطق مسلمان‌نشین اشتراکات و اختلافاتی وجود داشته باشد ولی بحث اصلی وحدت بین مسلمانان به معارف، عقیده و شریعت اسلامی برمی‌گردد. مسائلی مانند پرهیز از اختلافات می‌تواند از سوی رسانه‌های دینی تأکید شود.
متفکران و اندیشمندان دینی، خود به عنوان رسانه دینی می‌توانند عمل کنند. بنابراین نقش این افراد بسیار بسیار کلیدی است زیرا اعتقاد و شریعت دینی را به مخاطب خود القا کرده و میلیون‌ها انسان از آنها تأثیر می‌گیرند.
پیشنهادات شما برای اجرای عملیات رسانه‌ای و یا طراحی رویدادهای فرهنگی (با اولویت فضای مجازی) برای سال جاری چیست؟
با بیشتر شدن فتنه‌ها و اختلاف‌افکنی دشمنان با استفاده از نقص‌های جامعه اسلامی باید صدها برابر کار کرده تا بتوان جلوی این اقدامات تخریبی گرفته شود. زمینه‌هایی برای اختلافات وجود دارد که برخی از آنها ریشه‌دار است. این اختلافات را نمی‌توان یک‌روزه از بین برد اما می‌توان آنها را در رده‌های دوم و سوم قرار داد که اولویت اصلی بین مسلمانان نباشد.
به نظر من رسانه‌های دینی و مذهبی اگر با دایره تقریب به دور هم جمع شوند، می‌توان ارتش بزرگ سایبری (اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی و ماهواره) را برای نگاه تقریبی تشکیل داد. شبکه‌سازی در کنار تأمین محتوا از مهمترین مسائل برای تأثیرگذاری در این زمینه هستند.