کلام شیعه در پژوهش های غربی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، انجام پژوهش‌های فراگیر و نگارش صدها مقاله و کتاب در موضوعات مختلف مرتبط با شیعه، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی با موضوع تاریخ، عقاید و آموزه‌‌های تشیع و نیز هدایت پایان‌‌نامه‌‌ها و برنامه‌‌ریزی فرصت‌های مطالعاتی ویژه در حوزه شیعه، بخشی از فعالیت‌های صورت گرفته در چند دهه گذشته است.

بررسی و مطالعه چنین آثاری درباره تشیع از دو جهت برای جامعه شیعه دارای اهمیت است:

الف) آشنایی با آثار و منابعی که سهم مهمی در ارائه تصویری از قالب و محتوای فکری مردم، طبقه حاکم و نیز طبقه دانشگاهی و روشنفکر جامعه اروپایی و آمریکایی و به‌طور خاص غیراسلامی را برعهده دارد.

ب) تأثیری که این تحقیقات بر نگرش و به تبع آن افکار طبقه روشنفکر و تجدیدنظرطلب در کشورهای مختلف اسلامی و در میان مسلمانان داشته و یا خواهد داشت.

این مطالعات به دلایل مختلفی چون استفاده از روش‌های ناکارآمد در مطالعات اسلامی و شیعی، بهره‌‌گیری از منابع ناکافی یا نامناسب مانند آثار اهل سنت و نگاشته‌‌های غربیان در حوزه تفکرات شیعه، عدم مراجعه به منابع و آثار شیعه بخصوص منابع کهن و اولیه شیعه، بکارگیری پیش‌‌فرض‌های اثبات نشده، غرض‌‌ورزی و غیره، دارای نتایج ناقص و گاه نادرست هستند. لازم است که این مطالعات مورد بازخوانی و بررسی جدید از سوی پژوهشگران حوزه شیعه‌‌شناسی قرار گیرد تا اشکالات و کاستی‌های آن مشخص گردد.

به همین علت گروه مطالعات تطبیقی و استشراق در پژوهشکده کلام اهل‌‌بیت(ع) شکل گرفت تا با خوانش یا ترجمه آثار شیعه‌‌پژوهان غربی، دست به نقد روشی و محتوایی پژوهش‌های آنان زده، نکات مثبت و منفی آثار آنها را عریان ساخته و بر پایه مسلّمات تاریخی و منابع معرفتی اصیل و کهن شیعه، اشتباهات و نتایج نادرست احتمالی آثار غربیان را متذکر شود و به ریشه‌‌های این کاستی‌‌ها و فراز و فرودها بپردازد.

اثر حاضر اولین مرحله تحقیقات پژوهشگران گروه مطالعات تطبیقی و استشراق است که در قالب ترجمه و نقد مقالاتی از مجموعه «Shi’ism» انجام پذیرفته است. این مجموعه دایره‌المعارفی چهار جلدی در حوزه مطالعات شیعی است که در سال ۲۰۰۸ میلادی توسط انتشارات راتلج به چاپ رسیده است. این مجموعه مقالات در بخش‌های پیدایش و سیر تحول تشیع، کلام و فلسفه، فقه، مراسمات و آیین‌ها و دولت و حکومت توسط محققان معاصر غربی در حوزه شیعه‌شناسی نوشته شده است. در انجام این پروژه، مقالاتی انتخاب شده که دارای موضوعات کلامی و یا تاریخ اندیشه بودند.

عناوین مقالات

مکتب تشیع در دوران بنی‌امیّه؛ ویلیام مونتگمری وات؛ ترجمه سید رضا قائمی

نقدی بر دیدگاه شیعه‌شناسی؛ مونتگمری وات؛ سیدرضا قائمی و سید هادی سید وکیلی

مکتب تشیع در دوران مغول؛ میشل ام. مازاوی؛ ترجمه رسول احمدی

بررسی انتقادی دیدگاه میشل مازاوی در تاریخ تشیع؛ رسول احمدی و رسول رضوی

بحران ‌‌امامت و شکل‌گیری نهاد غیبت در مکتب تشیع دوازده‌‌‌امامی؛ دیدگاهی اجتماعی ـ ‌تاریخی؛ سعید امیرارجمند؛ ترجمه سید هادی سیدوکیلی و محمدحسین افراخته

جالش‌های تاریخی موضوع ‌‌امامت و نهاد غیبت؛ نقد و بررسی؛ رضا یارینیا

علامه حلّی و کلام شیعی ‌ـ معتزلی؛ زابینه اشمیتکه؛ ترجمه محمّد رکّعی

نقد انگاره ‌‌تأثیرپذیری علامه حلّی از ابوالحسین بصری؛ محمد رکعی و رسول رضوی

پیامبران و اجداد در احادیث نخستین شیعه؛ اوری روبین؛ ترجمه سید رسول هاشمی

اوری روبین و نظریه ‌‌امامت موروثی شیعه در بوته سنجش؛ سید رسول هاشمی و علی راد

مراسم عزاداری رایج شیعی؛ پیتر جی. چلکوفسکی؛ ترجمه سید رضا قائمی

نقد انگاره چلکوفسکی در عزاداری شیعه؛ سیدرضا قائمی و علی راد

تقیه در کلام و مذهب تشیع؛ اتان کلبرگ؛ ترجمه زهرا قنبرزاده

کلبرگ و آموزه تقیّه در کلام شیعه؛ سید رضا قائمی