تأثیر روزه بر متابولیسم بدن/ کاهش ریسک ابتلا به سرطان با روزه‌داری اسلامی
به گزارش ادیان‌نیوز: محسن خوش‌نیت، مدیرگروه روزه‌داری اسلامی پژوهشکده غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفت‌وگو با ایکنا؛ با بیان اینکه این مرکز کار خود را از حدود ۹ سال پیش با هدف پژوهش در زمینه روزه‌داری اسلامی آغاز کرده است، اظهار کرد: تحقیقات در مورد روزه‌داری اسلامی در ایران و جهان بسیار کم بود و این مرکز با هدف پیگیری روزه‌داری و سلامت تشکیل شد و خوشبختانه در سال‌های اخیر توانست توجه محققان غربی و مسلمان را به این حوزه جلب کند.
وی با بیان اینکه روزه‌داری اسلامی یک دوره ناشتایی متناوب است، گفت: در این دوره ناشتایی فرد از سحر تا افطار هیچ‌گونه مواد غذایی، حتی مایعات را نباید دریافت کند، اما از افطار تا سحر مجازاست تا از خوراکی‌های حلال استفاده کند. این نوع روزه‌داری با روزه‌داری در مکاتب دیگر که ممکن است دوره طولانی‌تری ناشتا باشند یا در طول روزه مواد کم‌کالری مصرف کنند متفاوت است.
خوش‌نیت درباره دستاورد‌های مرکز روزه‌داری اسلامی گفت: تحقیقاتی که طی این سال‌ها در این پژوهشگاه انجام شده، مشتمل بر بیش از ۵۰ مقاله تحقیقی است که در نشریات و ژورنال‌های معتبر داخلی و خارجی منتشر شده و در سال ۱۳۹۰ کتابی تحت عنوان «بررسی شواهد علمی در روزه‌داری اسلامی» به زبان تخصصی برای پزشکان و به زبان علمی برای عموم مردم منتشر شد. کارگاهی نیز پیش از چاپ این کتاب برای استادان دانشگاه‌ها برگزار و موضوعات کتاب برای آنان ارائه و نظرات این پزشکان در کتاب لحاظ شد.
وی ادامه داد: حدود سه سال پیش کتاب دیگری به صورت اختصاصی برای پزشکان با عنوان «روزه‌داری در بیماران دیابتی و نحوه مراقبت از آنان» آماده و منتشر شد تا این کتاب به منزله یک راهنما برای پزشکان در سراسر کشور مورد استفاده قرار گیرد.
مدیرگروه روزه‌داری اسلامی پژوهشکده غدد و متابولیسم بیان کرد: خوشبختانه در سال ۱۳۹۷ با راهنمایی‌های دکتر فریدون عزیزی، کتاب دیگری با عنوان «راهنمای جامع روزه‌داری و سلامت» تدوین شده که زیر چاپ است و به زودی منتشر می‌شود. در این کتاب مباحث مختلف روزه‌داری و سلامت در بیماری‌های مختلف با آخرین شواهد بالینی روز مطرح شده است.
وی درباره اهداف کنونی این مرکز تصریح کرد: به دنبال این هستیم که ببینیم روزه‌داری چه تأثیر مثبت و منفی در بیماری‌های مختلف دارد و چه بیمارانی مجاز به روزه‌داری هستند. موضوع مهم در این زمینه آن است که آیا روزه‌داری برای هر فرد بیماری مضر است یا مفید؟ طبق مکتب فقه شیعه روزه‌داری در صورتی مجاز نیست که برای فرد احتمال ضرر معقول یا ضرر قطعی در پی داشته باشد، در این صورت بیمار طبق فقه شیعه مختار نیست که روزه بگیرد، در فقه اهل سنت خطرات روزه‌داری را به بیمار گوشزد کرده و او مختار است که روزه بگیرد یا خیر، اما در فقه شیعه در صورت احتمال آسیب، روزه بر او حرام می‌شود و اگر این احتمال نباشد روزه بر او واجب است.
روزه‌داری و درمان بیماری
وی ادامه داد: این آسیب ممکن است موجب تشدید بیماری، ابتلا به بیماری جدید و یا سخت شدن روند درمان شود. لذا در این افراد توصیه می‌شود که روزه نگیرند، اما بیماران دیگری نیز وجود دارند که به آن‌ها توصیه می‌شود که روزه بگیرند چرا که برای آن‌ها مفید بوده و موجب بهبود فعالیت بدن می‌شود، مثلاً در بیماری‌هایی که با سیستم ایمنی بدن در ارتباط هستند و در اصطلاح با نام بیماری‌های خود ایمن شناخته می‌شوند روزه‌داری اسلامی، سیستم ایمنی را تعدیل می‌کند و فاکتور‌های التهابی را کاهش و فاکتور‌های ضدالتهابی را افزایش می‌دهد و موجب سرعت بهبود بیماری می‌شود. همچنین در بیماری رماتیسم مفصلی روزه‌داری سرعت بهبود را افزایش می‌دهد.
خوش‌نیت تأکید کرد: ما نمی‌توانیم به همه بیماران بگوییم شما مجاز به روزه‌داری نیستید باید ببینیم روزه‌داری در افرادی که بیماری خاصی دارند، موجب تشدید زیان می‌شوند یا خیر؟ در کبد چرب که بیماری شایعی است و با شیوه زندگی افراد در ارتباط است روزه‌داری در صورتی که با رژیم غذایی مناسب و تحرک بدنی همراه باشد، می‌تواند به بهبود وضعیت آن بیانجامد. این موضوع به خوانش لازم پزشکان در مورد روزه‌داری اسلامی در بیماری‌های مختلف نیازمند است. باید از آخرین نتایج تحقیقات علمی در این زمینه آگاهی داشته باشند.
نتایج تحقیقات علمی جدید در مورد روزه‌داری
وی در مورد آخرین نتایج تحقیقات علمی در زمینه روزه‌داری گفت: آخرین تحقیقات علمی در مورد رژیم غذایی ماه مبارک رمضان در افراد سالم و افراد دارای بیماری دیابت، تغییرات هورمون‌ها در ماه مبارک رمضان است. نگاه جدید در دنیا به روزه‌داری اسلامی منجر به این شد که یک رژیم غذایی با عنوان ناشتایی متناوب تعریف شود؛ ما هم در این زمینه در حال تدوین کتابی با این عنوان هستیم و امیدواریم به زودی آماده انتشار شود.
خوش‌نیت ادامه داد: به صورت عادی در طول شبانه روز حدود ۱۶ ساعت در حال خوردن و آشامیدن هستیم و شاید در حدود هشت ساعت که در حال خواب هستیم چیزی نخوریم، بدن وقتی در حالت ناشتایی قرار می‌گیرد. برای تأمین گلوکز مغز و انرژی آن، کبد به تولید گلوکز پرداخته و سعی دارد قند خون را در حد ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر نگه دارد و گرنه باعث افت گلوکز خون و آسیب به سلول‌های مغزی در حالت ناشتایی می‌شود. کبد در این زمان از ذخایر گلیکوژنی خود استفاده کرده و شروع به تولید گلوکز می‌کند، گلیکوژن نوعی ذخیره‌سازی قند در کبد است و چنانچه این ناشتایی طولانی‌تر شود و به حول و حوش ۱۶ ساعت برسد، این ذخایر تمام می‌شود و کبد برای اینکه گلوکز تولید کند و در اختیار مغز قرار دهد مجبور است از چربی کمک بگیرد. بافت‌های چربی شروع به سوختن کرده و انرژی خود را آزاد می‌کنند و کبد از این ذخایر چربی، تولید گلوکز می‌کند.
نحوه تأثیر روزه‌داری بر متابولیسم بدن
وی با بیان اینکه محققان غربی از روزه‌داری اسلامی برای تجویز رژیم‌های غذایی الگوبرداری کرده‌اند، گفت: محققان غربی و برخی کشور‌های مسلمان به این فکر افتاده‌اند که اگر مدت زمان ناشتایی را از هشت ساعت شب به مدت طولانی‌تری مثلاً بعد از زمان صبحانه به تأخیر بیندازیم، ذخایر چربی شروع به سوختن می‌کنند و این باعث می‌شود که فرد لاغرتر شود و مقاومت به انسولین از بین برود و موجب شود انسولین در بدن تأثیر بهتری داشته باشد که این امر موجب کاهش ریسک بسیاری از بیماری‌ها مانند کبد چرب و دیابت می‌شود.
خوش‌نیت ادامه داد: روزه‌داری در چند روز اول سخت است و بدن فرد هنوز با شرایط جدید تطابق پیدا نکرده است، اما پس از چند روز روزه‌داری آنزیم‌هایی که مسئول آزادسازی چربی‌ها در بافت‌های بدن هستند فعال می‌شود و چربی‌ها را می‌سوزاند و آن را برای تولید گلوکز در اختیار کبد قرار می‌دهد. برای همین روزه‌داری اسلامی باعث بهبود سوخت و ساز بدن می‌شود.
وی تأکید کرد: مشاهده شده به خاطر کاهش رشد فاکتور شبه انسولینی در ناشتایی ریسک برخی سرطان‌ها و بیماری‌های متابولیک مانند دیابت کاهش پیدا می‌کند، ما در حال انجام این تحقیقات برای رسیدن به شواهد بالینی هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: غربی‌های غیرمسلمان در این چند سال توجه بسیاری بر روی روزه‌داری اسلامی کرده و براساس آن رژیم‌های غذایی ناشتای متناوب ارائه می‌دهند که طی آن فرد در حدود ۱۶ ساعت به جز آب هیچ ماده کالری‌زایی دریافت نمی‌کند و هشت ساعت بعد فرد مجاز است هر چیزی بخورد، در رژیم‌های غذایی که از روزه‌داری اسلامی اقتباس شده‌اند، بدن شروع به آزاد کردن چربی‌ها کرده و موجب می‌شود فرد کاهش وزن پیدا کند.
این فوق تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم داخلی با بیان اینکه آزادکردن چربی‌ها در بدن از سوی روزه‌داری اسلامی دستاورد بسیار مهمی است که غربی‌ها به آن توجه می‌کنند، گفت: این محققان به افراد توصیه می‌کنند دو روز در هفته ناشتایی متناوب مشابه روزه‌داری اسلامی داشته باشند. این همان توصیه‌ای است که اسلام به مسلمانان می‌گوید دو روز در هفته غیر از ماه مبارک رمضان روزه بگیرند، تا بدن به چربی‌سوزی عادت کند.
وی افزود: در مورد روزه‌داری اسلامی افراد به صورت منفرد و شخصی کار می‌کنند، به غیر از این مرکز، مرکزی که در ایران به صورت اختصاصی در مورد روزه‌داری اسلامی کار کند وجود ندارد. در کشور‌های مسلمان محققانی از مصر با همکاری امارات متحده عربی و پاکستان نیز فعالیت زیادی را بر روی روزه‌داری اسلامی آغاز کرده‌اند.
این پژوهشگر حوزه سلامت و روزه‌داری درباره کاربردی کردن نتایج تحقیقات مرکز روزه‌داری اسلامی گفت: فعالیت‌هایی آغاز شده تا وزارت بهداشت کتاب روزه‌داری و سلامت را به عنوان یک گایدلاین و منبعی درسی برای پزشکان در دوره آموزش پزشکی قرار دهد، در حال حاضر دانشجویان پزشکی در طول تحصیل رشته پزشکی هیچ منبع علمی برای روزه‌داری ندارند، که دلیل عمده آن گردآوری نکردن شواهد علمی یا کافی نبودن این شواهد بوده است.
استقبال حوزه‌های علمیه و لزوم تأمین بودجه‌های مستمر
خوش‌نیت در ادامه با بیان اینکه سال ۱۳۹۰ حدود ۲۰ جلد کتابچه کوچک با زبان عامه فهم منتشر و در سطح کشور پخش شد تا به دست مردم و مراکز درمانی برسد، گفت: این کتابچه‌ها کافی نبوده و لازم است به صورت مستمر بودجه این تحقیات تأمین شود تا این کتابچه‌ها به دست تمامی مردم برسد. در جلسه‌ای که با کارشناسان حوزه علمیه در زمینه فقه موضوعی داشتیم، آنان بسیار علاقه‌مند بودند تا در این زمینه کار بسیار زیادی شود.
غرض‌ورزی با روزه‌داری در شبکه‌های اجتماعی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با انتقاد از تبلیغات منفی بر علیه روزه‌داری از طریق اطلاعات نادرست پزشکی، گفت: در شبکه‌های مختلف اجتماعی تبلیغات نادرست و غرض ورزانه‌ای در مورد روزه‌داری اسلامی و بیماری‌ها وجود دارد، مثلا می‌گویند در بهار و تابستان که افراد در ساعت‌های طولانی‌تری روزه‌دار هستند ممکن است مشکلاتی برای دستگاه گوارش، روح و روان و کلیه‌ها به وجود بیاید، عمده دلایل آن‌ها غیر علمی بوده و مخاطب هم که این‌ها را می‌بینند دچار شک و شبهه می‌شود، در حالیکه براساس تحقیقات علمی و شواهد متقن روزه‌داری اسلامی برای فرد سالم هیچ ضرری ندارد.
وی ادامه داد: روزه در افراد سالم نه باعث افزایش اوره و کراتین در کلیه‌ها می‌شود و نه عملکرد دستگاه گوارش فرد را دچار اختلال می‌کند. ضمن اینکه افرادی که به روزه‌داری اسلامی اعتقاد دارند به دلیل ارتباطات معنوی در این ماه، درجه اضطراب و افسردگی آنان کاهش پیدا می‌کند. همچنین روزه‌داری بر روی سلامت سیستم عصبی، دستگاه خون‌ساز، کلیه‌ها، دستگاه گوارش، سیستم ایمنی و هورمون‌ها نه تنها تأثیر منفی نمی‌گذارد بلکه عملکرد آن‌ها را ارتقا می‌دهد.
عضو پژوهشکده غدد و متابولیسم با بیان اینکه در مورد بیماری‌های مختلف و روزه‌داری، سود و زیان آن باید براساس شواهد علمی اظهارنظر کرد، گفت: روزه‌داری اسلامی زمانی برای بدن ما مفید است که بدانیم از زمان افطار تا سحر چه بخوریم؟ مواد پرکالری و چرب مورد استفاده قرار نداده تا دوره ناشتایی که برای فرد ایجاد شده باعث شود ذخایر چربی آزاد شوند و دوباره جایگزین نشود، همچنین از غذا‌های پرادویه و سرخ‌شده پرهیز کرده تا موجب نفخ و سوء هاضمه برای فرد نشود.
نبود رژیم غذایی مناسب رمضان در ایران
مدیر گروه روزه‌داری اسلامی با بیان اینکه آشنایی با رژیم غذایی مناسب برای فرد روزه‌دار بسیار مهم است، تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر رژیم غذایی نامناسبی طی ماه مبارک رمضان در جریان است. آش رشته، کله‌پاچه، زولبیا و بامیه، حلوا و موارد مشابه به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ این موجب می‌شود چربی خون، قند خون در پایان ماه رمضان افزایش پیدا کند و دستگاه گوارش نیز آسیب ببیند. در ماه مبارک رمضان بسیار مهم است که فرد از یک وعده افطار سبک استفاده کرده و پس از آن شام بخورد، بدون سحری روزه نگرفته و در وعده سحر از حداقل ۵۰۰ گرم میوه و سبزیجات استفاده کند تا هم فیبر بدن تأمین شود و هم اینکه بدن دچار کم‌آبی نشود.
انتهای پیام/