نسبت متن دینی با فلسفه و حقیقت در کتاب «رویا، استعاره و زبان دین»

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، چهارمین نشست از فصل دوم نشست‌های نقد کتاب سوره با محوریت نقد کتاب رویا، استعاره و زبان دین (کرگدن، ۱۴۰۰)، نوشته امیر مازیار به کوشش دانشکده هنر دانشگاه سوره و با همکاری معاونت پژوهشی، با حضور نویسنده کتاب، محسن کرمی به عنوان منتقد و مهدی محمدی در جایگاه دبیر نشست، دیروز (دوشنبه، ۲۲ آذر) در سامانه آموزش مجازی دانشگاه سوره برگزار شد.

مهدی محمدی به معرفی مختصری از کتاب رویا، استعاره و زبان دین پرداخت و مقدمه‌ای در باب موضوع و محتوای کتاب ارائه داد. سپس، محسن کرمی با اشاره به ویژگی‌های کتاب گفت: این کتاب دارای زبان روشن‌تر و منظم‌تری نسبت به دیگر نوشته‌هاست. وضوح، نکته‌سنجی، نظم و نظام منطقی در متن آن دیده می‌شود. همچنین، ویژگی دیگر این است که ریشه‌های این نظریه را در تاریخ ردیابی کرده، ضمن اینکه بستری برای بازاندیشی ما در سنت ایجاد کرده است.

مازیار در این نشست در خصوص فرآیند تهیه و نگارش کتاب نکاتی را مطرح کرد و گفت: نظریه بحث فیلسوفان مسلمان است. شنیدن الفاظ وحی و دیدن مکاشفات، در یک عمل ذیل عمل محاکات انجام می‌پذیرد. با به کارگیری قوه متخیله و به واسطه محاکات، آثار هنری تولید می‌شود و حاصلی دارد که اثری خیالی را ایجاد می‌کند.

وی اظهار داشت: آن‌چه محل بحث دارد این است که فایده وحی و نسبت آن با فلسفه و حقیقت چیست؟ متن دینی و کارکردهای آن، به‌طور مفصل در کتاب نوشته شده است. همچنین، متن دینی یک متن محاکات است.

کرمی هم در این نشست عنوان کرد: در چهار بند می‌توان توضیح داد که تجربه دینی از سنخ رویاست. آن چیزی که در رویا تجربه شده، در یک زبان خیالی ترجمه شده است. مثال این امر قرآن است. علاوه بر آن، به جهت فهم این متن، به تفسیر و تعبیر نیاز داریم. اما نکته چهارم که به نظر می‌رسد باید به آن توجه می‌شد این است که این نظریه مسائلی را حل می‌کند یا خیر.

وی تأکید کرد: با پذیرفتن این‌که رویا قدرت کاشفیت دارد باید گفت که کاشفیت از روان بشر دارد و نه بیشتر از آن. در کتاب (رویا، استعاره و زبان دین) آمده قرآن یک متن هنری است. باید بررسی شود مراد از خیالی بودن قرآن چه بوده و دیگر این که ناشی از خیال است یا ناشی از صورت محاکاتی است. نمی‌توان قبول کرد هر شخصی که رویا دید، نگارش آن متن هنری شود. همچنین، قابل قبول نیست اگر تمام قرآن را استعاره در نظر بگیریم و بگوییم صورت خیالین دارد.

کرمی ضمن اشاره به این نکته که قرآن سخن خداست و رویای پیامبر نیست، گفت: قرآن دارای قداست بی چون و چرا بوده و اسوه است و حجیت دارد. مضاف بر آن، خطاناپذیر است که این موارد ویژگی‌های قداست متن هستند.

وی اضافه کرد: باید به مفهوم رویا بیشتر پرداخته می‌شد. زیرا فیلسوفان تعبیری از رویا داشتند و شأن بالاتری برای رویا قائل بودند. متن هنری دانستن قرآن؛ پیش فرضی دارد. خیال و تخیل در دنیای قدیم به معنای عالم خیال بود و در دوران حال، خیال متصله است و قوه خیال وجود دارد.

کرمی در وجه مطلوبیت خاطر نشان کرد: نظریه می‌گوید، مسئله سخن با خداوند را می‌توان حل کرد. البته مسئله اصلی سخن با خداوند نیست. در تمام طول تاریخ پرسش‌هایی مطرح بوده که آیا واقعاً وحی صورت گرفته و این متن منتسب به پیامبر است یا خیر.

مازیار تصریح کرد: این متون سرشت استعاری دارند که این هسته اصلی رویاست. رویاها سرشت استعاری دارند. همچنین، متن است که به اعتبار خودش می‌تواند معتبر شود و متن دینی امری هنری، خیالی، استعاری و محاکاتی است.

در انتهای جلسه نیز، به تمامی پرسش‌های دانشجویان و علاقه‌مندان در این حوزه پاسخ داده شد.