نزدیکی آموزه‌های آیین سیکه با اصول اعتقادی و اخلاقی اسلامی

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان‌نیوز)- نشست علمی «زیارت در آئین هندو و سیکه» با حضور دکتر سید محمد روحانی، پژوهشگر ادیان شرق و عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، شنبه ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در تالار شیخ طوسی بنیاد برگزار شد.

این پژوهشگر و استاد ادیان شرق در دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: در حال حاضر می‌توان ادعا کرد که آیین هندو یک سنت در حال رشد و تکامل است، زیرا آیین هندو بر خلاف اغلب ادیان و آیین‌های حاضر -که دارای بنیان‌گذار مشخصی است مانند آیین بودا و یا کنفسیوس و…- هیچ بانی مشخصی ندارد.

مناسک و سفرهای زیارتی در آیین سیک اهمیت بالایی دارد

وی با اشاره به بررسی تاریخ آیین هندو مطرح کرد: اکنون شاهد تغییر و دگرگون شدن فوق‌العاده این آیین در طول تاریخ هستیم در واقع می‌توان گفت ساختار آیین هندو بنا بر چند دلیل در حال تکامل است، یکی به سبب نوآوری‌ها و تحولاتی که در سنت‌های رایج این آیین رخ می‌داده و دیگری به خاطر تعامل و سازگاری با دیگر فرهنگ‌ها و مذاهبی که خود در آیین هندو جذب می‌شدند. در نتیجه می‌توان مدعی شد که آیین هندو مجموعه‌ای از سنت‌ها را درون خود دارا می‌باشد.

روحانی خاطر نشان کرد: با توجه به دامنه گسترده‌ای از تنوعات فرقه‌ها و مذاهب در آیین سیک و همچنین طبقات مختلف اجتماعی، دارای معابد و زیارتگاه‌های بسیار مختلفی است، که نقش بسیار مهمی را در مناسک دینی ایفا می‌کنند. زیارت اماکن مقدس (با نام بومی: دئرشنه) و رفتن به سفرهای زیارتی که تیرتْهه‌یاترا نامیده می‌شود نیز، اهمیت بسیاری نزد هندوها دارد.

این پژوهشگر ادامه داد: این نام از دو واژه تیرتْهه، به معنایِ محل عبور، و یاترا به معنایِ سفر تشکیل شده است. اصطلاح تیرتْهه برای بخش کم عمق و بی‌خطر سواحل رودها که برای عبور مناسب است استفاده می‌شود و در اینجا این واژه به عبور از زندگی مادی و دنیوی به سوی زندگی معنوی و مقدس، که در حقیقت عبور از حیات ناپایدار و گذرا و رسیدن به زندگی سرشار از سعادت و نجات (مُکشه) است، اشاره دارد.

وی با بیان اینکه اهمیت مناسک زیارتِ اماکن مقدس در هندو به متون باستانی و مقدس این آیین باز می‌گردد، گفت: نخستین متونی که به صراحت به اهمیت زیارت اماکن یا رودخانه‌های خاص و دریافت پاداش برای بازدید از آن مکان یا غسل در آب آنجا اشاره کرده است، متون اسطوره‌ای مهابهارته و پورانه‌ها هستند.

وی ادامه داد: در این دسته از متون به پاداشی که برای زیارت این مکان مقدس کسب می‌شود تیرتْهه‌پهل ، به معنایِ ثمره تیرتهه یا زیارت گفته شده است. در این متون افزون بر پاداش‌های مادی و این جهانی مانند سلامت، ثروت و داشتن فرزندان پسر، پاداش‌های معنوی مانند پاک شدن روح برای آمادگی حیات پس از مرگ نیز وعده داده است.

یگانه پرستی جزو اصول اساسی آیین سیک محسوب می‌شود

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به قدمت و تبار ۵۰۰ سال آیین سیک بیان کرد: آیین سیک یکی از مهمترین ادیان نوظهور به‌شمار می‌آید. این آیین هیچگاه ادیان و متون مقدس پیشین را باطل و کذب معرفی نمی‌کند، و تنها پیروان آنان را به تدبر در حقیقت تعالیم دین خود ترغیب می‌کند. می‌توان گفت مبنا و اساس تعالیم «گورو نانک مرشدی» از دیار پنجاب در شمال غربی هند، شکل گرفت و در ظرف حدود ۲۳۹ سال، توسط نه تن از جانشینان وی، به‌صورت دینی مجزا و مستقل پدیدار شد.

وی خاطر نشان کرد: مجموعه باور و آموزه‌های متون مقدس این آیین در سه اصل اعتقادی تأکید بر یگانه‌پرستی، اطاعت محض از مرشد معنوی و روحانی گورو که نقشی شبیه به معلمی آسمانی دارد و باور به تناسخ ارواح پس از مرگ سمساره و در نهایت فنای روح در خدا خلاصه می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطر نشان کرد: متون مقدس و مجموعه باورها و اعتقادات در  این آیین بر آموزه‌های اخلاقی و اجتماعی همچون نفی نظام طبقاتی، برابری زن و مرد، خدمت به خلق، بدون توجه به نژاد و دین و عقیده آنها، کار و کوشش، نفی هرگونه انزوا و ریاضت جسمانی ، داشتن زندگی اجتماعی تاکید دارد.

نزدیکی آموزه‌های آیین سیکه با اصول اعتقادی و اخلاقی اسلامی

وی اظهار کرد: اگر با دقت به این اعتقادات بنگریم، درمی‌یابیم که آموزه‌های آیین سیکه با اصول اعتقادی و اخلاقی اسلامی و هندویی همسو و هم‌مشرب است، به همین دلیل از منظر جامعه‌شناسی دین به‌نظر می‌رسد آموزه‌های این آیین تلفیق و هم‌آویزی از باورهای اسلامی و اعتقادات هندویی است، که بنیان‌گذاران این آیین جهت آشتی و تفاهم میان دو دین بزرگِ هند، آن را تدوین کرده‌اند. البته دنبال کنندگان آیین سیکه از دید جامعه‌شناسی دینی خود با این نظرات موافق نیستند و مرام و مسلک و دین خود را مجزا و کاملا منبع آن را از فیض خداوند متعال می‌دانند.

روحانی در پایان اضهار کرد: اساسا آیین سیکه، دینی یگانه‌پرست محسوب می‌شود، مولفه و مصادیق همچون؛ اعتقاد به خدای یگانه، به‌عنوان قادر مطلق و خالق هستی، به مثابه اصول اولیه اعتقادی این آیین محسوب می‌شود. در دیدگاه یگانه‌پرستی سیکه جهان هستی به‌عنوان جلوه‌گاه خداوند و حقیقت وجود تنها مختص خداوند دانسته شده است.

گزارش و خبر از محمد پناه زاده