ابتکاری جدید در تولید بازی های قرآنی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، این مسئله نشان می دهد که باید روش های آموزش قرآن را تغییر داد در همین زمینه با فخرالدین علیزاده اولین مبتکر بازی های قرآنی و روخوانی قرآن کریم در کشور به گفت و گو پرداخته ایم.

در خصوص اهمیت بازی از منظر قرآن و ویژگی های منحصر به فرد بازی های روخوانی توضیح دهید؟

درباره ویژگی این بازی ها باید گفت از جایی الگو برداری نشده‌اند، متناسب با اهداف کتاب های درسی هستند، و امکان آموزش روخوانی با سه رسم الاملاء عربی فارسی و کم علامت را فراهم می کنند.

بازی اینقدر اهمیت دارد که در قرآن هم به این موضوع اشاره شده در داستان یوسف پیامبر(ع) از قول برادرانشان چنین می خوانیم که از پدرشان خواستند که یوسف را با ما برای بازی در صحرا بفرست که مورد مخالفت یعقوب پیامبر هم قرار نگرفت.

فکر طراحی بازی‌های روخوانی قرآن از چه زمانی در ذهن شما ایجاد شد و در واقع با چه هدف به دنبال این کار رفتید؟

از سال ۱۳۹۱ با توجه به ارزیابی هایی که از مدارس مختلف نه فقط در شهر قم بلکه در بسیاری از مدارس در شهرستان ها داشتم متوجه شدم از بین ده نفر که به صورت رندومی از پایه های مختلف به ویژه چهارم و پنجم و ششم تست روخوانی انجام می شد متاسفانه بین پنج تا ده نفر قادر به روخوانی قرآن نبودند.

همچنین گلایه های والدین مبنی بر این که چرا فرزندان ما بعد چند سال آموزش توانایی روخوانی درست قرآن را ندارند تلنگری برای ریشه یابی این مشکل شد و به دنبال روشی بودم که بتواند کودکان را در کمترین زمان و با سه رسم الاملاء فارسی و عربی و کم علامت آشنا کند بنابراین روش های تدریس قرآن قبل و بعد از انقلاب را بررسی کردم و با توجه به وجوه مشترکی که بین زبان الفبای قرآنی و فارسی وجود دارد متوجه شدم که کتاب های روخوانی منتشر شده بیشتر مختص قواعد بوده لذا در راستای آشنایی با انواع کلمات قرآنی دسته بندی هایی انجام دادم.

با توجه به این که هنوز کتاب یا نرم افزاری با موضوع بازی رو خوانی تولید نشده و از آن جایی که بازی دنیای کودکان است، طراحی بازی های روخوانی را دنبال کردم.

تفاوت آموزش بازی های روخوانی قرآن با آموزش های فعلی چیست؟

روش های فعلی قاعده محور است در حالی که این روش مبتنی بر کلمه و کلمه محور است چرا که اعتقاد دارم دانش آموزان بایستی با انواع کلمات قرآنی آشنا شوند.

با توجه به این که دانش آموزان حروف الفبا و علامت و صداهای قرآنی را در مدارس آموختند، بنابراین آنچه دانش آموزان در خواندن قرآن با آن مواجه هستند چهار مرحله است که اتفاق نمی افتد، مرحله اول چشم شکل کلمه را ببیند، مرحله دوم شکل کلمه را به مغز انتقال دهد، مرحله سوم پردازش یعنی تشخیص علامت ها و صدا و مرحله چهارم فرمان خواندن از مغز به زبان است.

این چهار مرحله ده ثانیه طول می کشد لذا یکی از ویژگی های این بازی ها تحت عنوان جداسازی کلمات است که باعث می شود دانش آموزان بعد از جداسازی و آشنایی با کلمات، آن ها را به راحتی بخوانند و در نهایت با سه رسم الاملا فارسی عربی و کم علامت آشنا شوند همچنین در این بازی ها با کلمات پر تکرار در قرآن آشنا می شوند البته همه این مراحل همراه با بازی انجام می شود و این مهم ترین تفاوت این روش با دیگر روش های آموزشی فعلی است.

بازی های روخوانی قرآن و ساعت های آموزش آن ها چگونه است؟

انواع بازی های روخوانی قرآن عبارتند از بازی حروف الفبا، بازی کلمات نا آشنا، بازی کلمات هم خانواده، کلمات ترکیبی که به دو دسته کلمات ترکیبی پیوسته و نا پیوسته تقسیم می شوند و بازی جداسازی کلمات. همچنین آموزش روخوانی همراه با مفاهیم در کمترین زمان یعنی سی ساعت در هجده جلسه برای دانش آموزان و مربیان در قالب تربیت مربی برگزار می شود.

 ۱۸ روش بازی آموزشی قرائت قرآن کریم در چه قالب هایی طراحی شده؟

این بازی ها در قالب فلش کارت هایی در بسته های جداگانه قرار دارد و هر کدام از این کلمات که در این فلش کارت ها نوشته شده نماینده گروهی از کلمات قرآنی هستند به عنوان مثال اگر بپرسید کلمه کتاب یا قرآن جزء کدام کلمات قرآنی هستند می گویم کلمات نا آشنا بنابراین شیوه اجرای ۱۸ بازی روخوانی قرآن هر کدام متفاوت است و هر کدام دارای یک تابلو و مجموعه فلش کارت هستند و کلیه آنها در جعبه ای که توسط خود قرآن آموزها تهیه شده قرار می گیرد.

روش آموزشی بازی های روخوانی قرآن کریم چه مزیت هایی داشته و بیشتر متناسب با چه سنین طراحی‌شده است؟

اولین مزیت این بازی ها این است که آموزش روخوانی قرآن در کمترین زمان یعنی در ۱۸ جلسه بر اساس تعداد بازی های روخوانی آموزش داده می شود دومین مزیت آن آموزش قرآن با رویکرد بازی است.

علاوه بر کودکان و دانش آموزان دومین گروه از مخاطبین این بازی ها مربیان قرآن مراکز قرآنی و معلمان مدارس هستند چرا که دقیقا این بازی ها با اهداف کتاب های قرآنی درسی مناسب است و به یادگیری بهتر دانش آموز کمک می کنند و یکی دیگر از مزیت های این بازی ها این است که زمان آموزش را به حداقل رساندیم یعنی بعد از ۱۸ جلسه هر صفحه از قرآن را قرآن آموز می تواند تلاوت کند.

خواندن آموزشی قرآن انواع مختلفی دارد؛ بخش خوانی، کلمه خوانی، فراز خوانی، قطعه خوانی و نهایتا روخوانی است و همه این مراحل در فرآیند آموزش به قرآن آموزان ارائه می شود.

تا چه میزان قصص قرآنی در قالب نمایش و تئاتر می‌تواند در برقراری ارتباط کودک با قرآن و درک مفاهیم کلام الهی مؤثر باشد؟

در این خصوص باید به سخن رهبر معظم انقلاب اشاره کنم که فرمودند صدها بار داستان ایوب پیغمبر را خواندم اما حقیقتا فهم داستان ایوب از نمایشی که در حسینیه امام توسط گروهی اجرا شد به مراتب بهتر از صدها باری بود که داستان ایوب پیامبر را خوانده بودم.

در قالب نمایش و قصص قرآنی قطعا بهتر می توانیم مفاهیم قرآنی را به روش غیر مستقیم به مخاطب انتقال دهیم در همین زمینه همیشه به دانش آموزان می گویم شما به هر آیه از قرآن در این دنیا عمل کنید آثار و برکات آن را خواهید دید و برای این مورد مثال هایی از الگوهای جامعه عرض می کنم.

به عنوان مثال این داستان را مطرح می کنم که رهبر معظم انقلاب فرمودند در ایام تحصیل طلبگی در نجف اشرف پدرم ناراحتی چشم داشت و مردد بودم بین درس خواندن در جمع علمای تراز اول و پدرم کدام را انتخاب کنم و ترجیح دادم که در خدمت پدرم باشم و از دعای خیر پدرم بوده که خدواند به من عنایت داشته است.

نکته مهم تری که در مورد قصص قرآنی وجود دارد این است که ما از خود بچه ها می خواهیم جویای نمونه هایی از برکات و آثار قرآن در زندگی خادمان قرآنی باشند لذا باید قصص قرآنی و مفاهیمی همچون راستگویی یا امانت داری و آثار و برکات قرآنی در زندگی نخبگان قرآنی را در مدارس در قالب نمایش نامه هایی اجرا کنیم.

یکی از ایده های ابتکاری در مورد بازی های قرآنی که خوشبختانه اخیرا انجام شده این است که نمایش نامه های صوتی بازی های روخوانی توسط یکی از هنرمندان کشور در استودیو در حال ضبط است و برای رادیو قرآن و دیگر شبکه های متقاضی در حال تدوین است لذا دانش آموز در کنار مباحثی که با استفاده از فلش کارت و تابلو ها می آموزد این نمایش نامه های صوتی در فضای مجازی بارگذاری می شود که قطعا می تواند در فرآیند یادگیری کمک کننده باشد.

 آموزش و کار با کودک در همه زمینه‌ها با دشواری هایی همراه است در آموزش قرآن به کودکان چه مشکلاتی وجود دارد؟

یکی از مشکلات آموزش قرآن به کودکان و دانش آموز این است که محتواهای آموزشی قدیمی شده می بینیم که از اول انقلاب تا به امروز محصولات قرآنی چندانی تولید نکردیم، موضوع بازی است بازی در تمامی کتب قابلیت اجرا دارد در این زمینه مربیان ما کمتر از این روش استفاده می کنند روش های آموزش قران در هر پایه باید کاملا متفاوت باشد البته امسال در پایه ابتدایی تغییراتی ایجاد شده لذا باید دید این تغییرات نتایجی خواهد داشت یا خیر.

خوشبختانه با توجه به حدود ۱۹ دوره تربیت مربی که در سراسر کشور برگزار کردم بازی های روخوانی حتی برای مربیانی که سال ها تجربه تدریس داشتند بسیار جالب بوده و همین باعث می شود دانش آموزان بیشتری به قرآن جذب شوند.

شرکت در دوره های تربیت مربی تا چه میزان بر رشد خلاقیت مربیان قرآنی در راستای بازی سازی برای آموزش قرآن کریم موثر خواهد بود؟

بله بسیار موثر خواهد بود، اگر چه این مسئله پیش زمینه ای نیاز دارد و لازمه آن این است که کتاب ها و منابعی همچون روان شناسی بازی دانشگاه پیام نور، بازی های قرآنی برخی از اساتید مانند استاد محسنی از مشهد و نمونه های بازی مرحوم حاج آقا راستگو را بررسی و مطالعه کنند، اما نه به این معنا که کپی برداری کنند بلکه باید به عنوان الگو از آن ها استفاده کرد و در گام بعدی متناسب با قواعد روخوانی قرآن و با دیگر موضوعات قرآنی بازی هایی را ایجاد کنند و حتما لازم است با انواع بازی ها آشنایی داشته باشند.

 تا چه میزان دار القرآن‌ها و موسسات قرآنی از روش‌های بازی استفاده می‌کنند؟

خوشبختانه امسال با همکاری یکی از مراکز دارالقرآن آموزش و پرورش استان قم دوره تربیت مربی بازی های روخوانی را برای فرهنگیان برگزار کردیم که با استقبال خوبی همراه بود حتی به برخی از مراکز دانشگاهی از جمله دانشگاه فرهنگیان پیشنهاد دادیم که این دوره ها در کنار درس روش تدریس قرآن به صورت فوق برنامه برگزار شود که برخی از مراکز هم استقبال کردند اما این امر یک عزم ملی را می طلبد و انتظار داریم صدا و سیما و وزارت آموزش و پرورش برای جامعه ۹۰ درصدی که قاری و حافظ نیستند برنامه های جذاب و جالبی تهیه کنند.

با توجه به نظر سنجی صورت گرفته از دانش آموزان و قرآن آموزان مبنی بر علاقه مندی به حوزه هنری باید در دار القرآن ها و موسسات قرآنی روی مفاهیم قرآنی با رویکرد هنری بیشتر متمرکز شویم.

در زمینه مفاهیم قرآنی صد کلمه در قرآن داریم که حدود ۲۳ هزار بار در قرآن تکرار شده و با توجه به این که کل کلمات قرآنی ۷۹ هزار کلمه است اگر یک قرآن آموز بتواند روزی ده کلمه حفظ کند در مدت ده روز می تواند صد کلمه را حفظ کند و در واقع قادر خواهد بود یک سوم قرآن را به طور نسبی معنا کند لذا می توان این نتیجه را گرفت که در مراکز دارالقرآن لازم است که مربیان متخصص قرآنی را آموزش دهیم.

آیا تداوم طراحی و تولید بازی های قرآنی و دینی را مد نظر دارید؟

بله قطعا، یکی از برکات همین دوره های تربیت مربی ایجاد کارآفرینی برای تعدادی از مربیان بود که با استفاده از ساخت جعبه های قرآنی و کیف های آموزشی مشاغل خانگی قرآنی ایجاد شد و برای همین امر از طرف میزاث فرهنگی وام هایی با بهره های کم داده می شود و نیاز داریم که طراحی و تولیدات بازی های قرآنی را بر اساس جنسیت و سن مخاطبین نیاز سنجی کنیم که در حال حاضر چه محصولاتی در چه موضوعاتی تولید شود.

خوشبختانه به یکی از مراکز دانشگاهی پیشنهاد دادیم که دوره های تربیت مربی با هدف شناسایی ایده و طرح های ابتکاری دانشجویان برگزار شود که همه این اقدامات نیازمند مدیریت سازمان های فرهنگی و قرآنی است.

همچنین بانک اطلاعاتی جامعی از محصولات قرآنی نداریم و این یک ضعف است لذا بایستی کارگروهی متشکل از کارشناسان علوم قرآنی و علوم میان رشته ای ایجاد شود که متناسب با گروه های سنی محصولات مورد نیاز را شناسایی کنیم و بعد از شناسایی نیاز ها نوع و کیفیت محصول هم بررسی شود لذا امیدواریم طراحی تولیدات و محصولات قرآنی نسبت به گذشته بیشتر شود.