با کلیسای سنت استپانوس بیشتر آشنا شوید + فیلم
کلیسای سنت استپانوس مقدس بعد از قره کلیسا به عنوان دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که بین منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان و در جنوب رودخانه ارس قرار دارد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، کلیسای سنت استپانوس به نام اولین شهید مسیحیت نام‌گذاری شده و قدمتی بیش از هزار و صدسال دارد و در زمان صفویان و قاجاریان مرمّت و حفاظت‌شده و در سال‌های اخیر هم ثبت جهانی یونسکو شده و پربازدیدترین مکان تاریخی آذربایجان شرقی به شمار می‌آید.
این کلیسا معماری خاص سنگی دارد و در کنار رود آراز (ارس) در منطقه مرزی جمهوری نخجوان قرارگرفته است. این مکان بعد از قره کلیسا به‌عنوان دومین کلیسای مهم ارامنه ایران شناخته می‌شود. نام این کلیسا برگرفته از یکی از حواریون حضرت مسیح است و اهمیت زیادی نزد مسیحیان و به‌ویژه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) دارد.
ارمنیان در یک روز از سال برای زیارت و به‌جای آوردن مراسم و مناسک خاص خود به این کلیسا می‌آیند. آن‌ها اول تا چهاردهم مرداد را که مصادف با مرگ یکی از حوارین مسیحی به نام تاتائوس است، در محل دفن وی یعنی قره کلیسا می‌گذرانند و سپس راهی سنت استپانوس می‌شوند. گردهمایی ارامنه صرفاً یک مراسم مذهبی نیست و اجتماعی است از ارامنه ارتودوکس ایران و جهان که بعضی پیروان سایر مذاهب مسیحیت مانند آشوری‌ها نیز در آن شرکت می‌کنند. مردم در این مراسم با برپا کردن جشن و سرور، کودکان خود را غسل‌تعمید می‌دهند.
سن استپانوس که بود؟
سنت استفان (سنت استپانوس) یا استفان قدیس از حواریون حضرت مسیح و اولین مبلغان مسیحیت بود. او در ۲۶ دسامبر سال ۳۶ میلادی در اورشلیم به جرم کفر در دادگاه شرعی یهود، مورد محاکمه قرار گرفت. پس از سخنرانی استفان در مورد مذمت سردمداران دین یهود، حکم سنگسار را برایش در نظر گرفتند. صحنه سنگسار او را بر دیوار جنوبی کلیسای سنت استپانوس حکاکی کرده‌اند. از وی به‌عنوان یکی از اولین شهدای راه و دین مسیحیت یاد می‌کنند. او برای پیروان مسیحیت آن‌قدر مقدس و بااهمیت است که نامش را بر روی کلیساهای زیادی در سراسر دنیا گذاشته‌اند.
ثبت ملی و جهانی کلیسای سنت استپانوس
نام این اثر از تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۴۱ با شماره ۴۲۹ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. کلیسای سنت استپانوس به همراه کلیسای زور و قره کلیسا، مجموعه کلیساهای ارمنی ایران را تشکیل می‌دهند و به خاطر قدمت، اهمیت مذهبی و شیوه معماری منحصربه‌فرد در سال ۱۳۸۶ در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.
تاریخچه کلیسای سنت استپانوس
تاریخ دقیق ساخت کلیسای سنت استپانوس هنوز در هاله‌ای از ابهام است؛ اما کهن‌ترین اسناد مربوط به وجود وانک یا دیر در این مکان به سال ۶۴۹ میلادی بازمی‌گردند. بر اساس برخی روایات تاریخی، این کلیسا در قرن هفتم میلادی بر روی ویرانه‌های کلیسای دیگری ساخته شد که به دلایل نامعلومی آن را تخریب کرده بودند.
عده‌ای سده نهم میلادی را زمان ساخت این بنا می‌دانند و تارونیه –جهانگرد و بازرگان معروف فرانسوی- که در دوره صفوی سفرهای بسیاری به ایران داشته، زمان ساخت این بنا را دوره صفوی عنوان کرده است. عده‌ای اوایل دوران مسیحیت را زمان ساخت این بنا در نظر می‌گیرند؛ اما سبک معماری و مصالح و تزئینات مفصل کلیسا شباهت زیادی با کلیسای ارمنی دیگری در منطقه دارد. نشانه‌ها حاکی از این هستند که این بنا را هم‌زمان با قره کلیسا و بین قرن چهارم و ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته‌اند.
کشف جالب در کلیسای سنت استپانوس
در جریان مرمت بنا در سال ۱۳۸۴، بقایای استخوانی در میان دو طاق کلیسا کشف شد که گویا متعلق به حواریون و قدیسان مسیح بوده‌اند چراکه طبق روایات تاریخی، در این کلیسا نگهداری می‌شده‌اند. علاوه بر این استخوان‌ها، چندتکه تخته مربوط به جعبه‌های نگهداری این استخوان‌ها، چندتکه پارچه زرد و آجری، تکه‌های موم، گِل اخرا و دانه‌های کُندر نیز به دست آمد. اسقف اعظم و خلیفه ارامنه تهران و شمال ایران این احتمال را مطرح کردند که این استخوان‌ها می‌توانند مربوط به جسد یحیی بن زکریا یا یوحنا محمدان باشند؛ فردی که مسیحیان، مسلمانان، صابئین مندایی او را پیغمبر می‌دانند.