بحران کرونا از منظر جامعه‌شناسی ادیان| معرفت‌های دینی در مواجهه با بحران‌های اجتماعی باید پاسخگو باشند

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، دکتر مجید کافی چهارشنبه صبح در پنل علوم اجتماعی کنفرانس بین المللی رهیافت معنویت خداسو در مواجهه با کرونا به ارائه مقاله “بحران کرونا از منظر جامعه‌شناسی ادیان” پرداخت و اظهار کرد: زمانی که بحران‌های اجتماعی در سطح جامعه شایع می‌شوند؛ انسان‌ها به نحوی به سوی معنویت و دینداری گرایش پیدا می‌کنند.

وی خاطرنشان کرد: بحران فرآیند است و در بستر زمان خود را نشان می‌دهد و ابتدا با آشوب و سردرگمی اجتماعی مواجه و سپس بی‌نظمی اجتماعی در سطح جامعه ایجاد می‌کند و کارکردهای مختلفی برای جامعه به همراه دارد و سبب عدم تصمیم گیری صحیح در جامعه می‌شود.

مدیر گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه با پیگیری انتقال شیوع کرونا در مطبوعات کشور و جهان به این نتیجه رسیدیم که شیوع کرونا بحران اجتماعی است، عنوان کرد:  آشفتگی در بین مسئولان و اجتماع مانند کمبود ماسک، گران شدن و عدم رعایت موازین بهداشتی، تناقضات در تصمیم گیری در زمینه استفاده از ماسک و بی‌نظمی و سردرگمی در مهار کرونا حاکی از بی‌نظمی در مهار کرونا بود.

وی با اشاره به اختلال کارکردی به عنوان مصادیق کرونا گفت: تعطیل شدن مراکز آموزشی در تمام سطوح و ورود در آموزش مجازی، اختلال در توزیع و تولید اقتصادی و شرایع دینی و کاهش موالید در دوره کرونا از جمله اختلال‌های کارکردی است.

کافی خاطرنشان کرد: عدم تصمیم‌گیری به موقع مسئولان در مواجهه با ویروس کرونا از دیگر اختلالات بود به طوری که بسیاری از مرزهای خروجی به کشور دیر بسته شد و همچنین اخذ تصمیمات متناقض در برخی از مسئولان در زمینه قرنطینه بی‌اعتمادی در جامعه و اشکالات جدیدی به همراه دارد.

وی با اشاره به علت اینکه معرفت‌های دین در مواجهه با این بحران‌های اجتماعی و درد و رنج انسانی باید پاسخگو و توجیه‌گر باشند، عنوان کرد: معنویت به دلیل تأثیر متقابل و رابطه دو سویه معنویت و بحران اجتماعی روی پدیده‌ها اثر می‌گذارد و این پدیده‌ها و بحران‌ها روی دین‌داری و معنویت اثر می‌گذارند.

مدیر گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: در این پژوهش سه فرضیه عمده برای تأیید، اثبات و رد آن پیگیری می‌شود فرضیه اول رابطه بحران‌های اجتماعی در تقویت و تضعیف معنویت و دینداری مردم است و دوم اینکه با وجود پیشرفت‌های چشمگیر علوم هنوز خوانش‌های دینی از ارجحیت برخوردار هستند.

وی یادآور شد: فرضیه سوم مبنی بر اینکه پاسخ‌های غیر دینی و سکولار به مسئله بحران‌های اجتماعی در دوران کرونا از جمله عقلانیت وبری مکفی نیست و نمی‌تواند نسبت به این مسئله پاسخگو باشند.

کافی با بیان اینکه روش تحقیق و استراتژی راهبردی تحقیق کیفی است، گفت: اسناد و مدارک رسانه‌ای مکتوب و تصویری در جهان و ایران در بحث اثبات بحران اجتماعی بودن بحران کرونا منتشر شده است. در زمینه اینکه معرفت دینی بهترین راه مواجهه با بحران اجتماعی است از منابع و متون دینی به ویژه اسلام و ادیان دیگر استفاده می‌شود و همچنین در مرحله تحلیل روش‌های مقایسه‌ای بین الادیانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی با طرح این سؤال که خوانش آرامش بخش و تسکین‌دهنده دینی از بحران اجتماعی به ویژه شیوع بیماری کرونا چیست؟ بیان داشت: با جمع‌آوری داده‌ها از ادیان مختلف الهی، مسیحیت، یهودیت و اسلام و مقایسه بین آنها به پاسخ این پرسش می‌رسیم.

مدیر گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به نتایج ابتدایی پژوهش که هنوز به اتقان تحقیقی خود نرسیده است، عنوان کرد: شرور درد و رنج‌های انسان از عوامل طبیعی برخوردار بوده که قابل کنترل و پیشگیری هستند و در صورتی که ایجاد و شیوع شرور طبیعی کنترل شوند از بحران اجتماعی احتمالی پیشگیری می‌شود.

بحران‌ها در معنابخشی به انسان اختلال ایجاد می‌کنند

وی یادآور شد: شرور و بحران‌ها مهمترین مسائلی هستند که در روند معنابخشی به انسان اختلال ایجاد می‌کنند. درد و رنج در اکثریت افراد جامعه سبب دینداری و معنابخشی به زندگی آنها می‌شود و یکی از رسالت‌های ادیان معنابخشی به زندگی انسان و توجیه درد و رنج آنها از نظر روی آوری به دین است.

کافی با بیان اینکه پیش فرض کلی همه ادیان این است که سیر حرکت جهان به نحو معناداری است، گفت: ادیان مسئول فراهم کردن توجیه برای معنا داشتن شرور و بحران‌ها در زندگی انسان‌ها هستند و این همان عدل الهی است که در شرایط شرور کرونا بتواند بیمار شدن و مرگ را توجیه کند.

وی با اشاره به مفهوم عقلانیت دینی وبر یادآور شد: مفهوم عقلانیت دینی وبر به معنای نظام‌مند شدن ایده‌ها و مفاهیم دینی و رشد خردگرایی اخلاقی و کاهش عناصر آیینی و جادویی در دین است. بر اساس این باور  شرور و بحران‌ها در همنشینی با دین صورت قدسی پیدا می‌کند.

مدیر گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تأکید کرد: در دوران مدرن که معرفت دینی به قلمرو خرافات و آیین‌های جادویی پیوسته است عقلانیت مدرن می‌تواند پاسخگوی شرور عالم و بحران اجتماعی باشد. توجیهات عقلانی احتمال دارد در برابر شر و بحران ناکام بماند زیرا عقلانیت توجیهی منطقی برای پدیده‌های غیر مترقبه بحران اجتماعی ندارد.

وی یادآور شد: در جامعه مدرن انسان بی پناه است زیرا عقلانیت، دین را از عرصه زندگی انسان کنار زده و آن را به قلمرویی غیر عقلانی رانده ولی خود نتوانست مشکلات زندگی انسان را حل کند و به زندگی انسان معنا بخشد.

لازم به ذکر است کنفرانس بین المللی رهیافت معنویت خداسو در مواجهه با کرونا طی روزهای ۲۹ و ۳۰ اردیبهشت ماه در دو نوبت صبح و بعد از ظهر در قالب پنل‌های علوم اجتماعی، فلسفه و کلام و روانشناسی به همت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار می‌شود.