متاورس؛ آرمانشهر یا ویرانشهرِ اخلاقی عصر جدید؟

ردنا (ادیان‌نیوز)- متاورس و کارکرد جهان متاورسی از نظر اخلاقی چگونه است؟ مکتوب حاضر در صدد پاسخ به این سوال است. البته از آنجا که هنوز کم و کیف زندگی در این فضا حتی برای طراحان آن هم چندان روشن نیست، آنچه ارایه می‌شود منظری آینده پژوهانه دارد و نمی‌توان آن را قطعی دانست.

با توجه به آنچه تاکنون درباره متاورس مطرح شده است می‌توان گفت این فضا هم مثل فضای مجازی فعلی از نظر اخلاقی «کارکردی دوگانه» دارد. یعنی از جهتی در خدمت فضائل اخلاقی است و از سوی دیگر زمینه ساز بروز برخی رذائل اخلاقی. در نوشتار حاضر به کارکرد‌های مثبت،‌ و در مکتوبی دیگر به چالش‌های آن معرفی خواهد شد.

موارد زیر برخی از کارکرد‌های خوبِ فضای متاورس است:

۱. تسریع در خدمت به انسان‌ها: متاورس موجب کم تر شدن فاصله‌های زمانی و مکانی بین انسان ها می‌شود و آنان با سهولت بیشتری به امکانات اداری، اقتصادی، خدماتی و بهداشتی دسترسی خواهند داشت. مثلا بیماران برای حضور در مطب پزشک نیازی به خروج از منزل ندارند. یا هنگام وقوع حوادث فراگیری چون سیل،‌ زلزله، جنگ، و شیوع بیماری‌های فراگیر از قبیل کرونا با استفاده از این فضا می‌توان برخی از خدمات را به شهروندان ارایه کرد.

۲. صرفه جویی و کاهش هزینه‌ها:‌ با انتقال سامانه‌های خدماتی، اداری و اجتماعی به فضای متاورس، کارهایی چون برگزاری جلسات اداری و کنفرانس‌های علمی، نشست‌های بین المللی مدیران و سیاستمداران، و انجام فعالیت‌های تجاری و خرید و فروش به جای فضای فیزیکی، در این فضا انجام می‌شود و بسیاری از هزینه ها را کاهش می‌دهد. همچنین شرکت‌های تولیدی می‌توانند بخشی از فعالیت‌های خود را به صورت شبیه سازی در فضای متاورس انجام دهند و از این طریق افزون بر کاهش هزینه ها، کیفیت محصولات خود را افزایش داده و خدمات بهتری به مخاطبان ارایه کنند. این کاری است که هم اکنون شرکت هایی چون هیوندای آغاز کرده اند (سایت عصر ایران، ۲۶ آذر ۱۴۰۰، کد خبر ۸۱۷۸۴۰.

۳. کمک به پیشرفت علم: با بهره گیری از متاورس می‌توان امکان دسترسی کشور‌های کمتر پیش رفته را به فضا‌های آموزشی فراهم کرد. افراد فارغ از مرز‌های جغرافیایی می‌توانند در کلاس‌های درس و محافل علمی دیگر کشورها شرکت کنند. این کار هم به افزایش سطح دانش جهانی کمک می‌می کند هم زمینه ساز عدالت آموزشی است.

۴. کاهش رنج و افزایش رضایت انسان‌ها از زندگی: در متاورس شخص می‌تواند شخصیت و محیط زندگی خود را آنگونه که دوست دارد طراحی کند. این کار از جهتی خوب است. مثلا کسی که در این دنیای فیزیکی به خاطر معلولیت جسمی امکان انجام برخی کارها را ندارد یا به خاطر فقر اقتصادی برایش مسافرت به دیگر کشورها مقدور نیست، در دنیای متاورسی خودش این کارها را انجام می‌دهد. درست است که این فعالیت ها حالت مجازی دارد ولی به هر حال تاثیراتش در عالم فیزیکی بر روی فرد آشکار می‌شود. مثل کسی که الان از والدینش دور است ولی همین که از طریق تماس ویدیویی می‌تواند آنها را ببیند و صدایشان را بشنود حالش بهتر می‌شود.

۵. ایجاد فرصت‌های جدید شغلی و کاهش بیکاری: هرچند هم اکنون هم برخی افراد با استفاده از فضای مجازی فعلی به کسب و کار مشغول اند، ولی فراگیر شدن متاورس این امکان را به طور گسترده تر و بهتر فراهم می‌کند، چرا که امکانات بیشتری دارد. مثلا امکان حضور افراد در فروشگاه و مشاده محصولات از نزدیک را فراهم می‌کند. یا در این فضا امکان فروش صنایع دستی دیجیتال فراهم می‌شود.

۶. حفظ محیط زیست: امروزه هرگونه تلاش برای پیشگیری از تخریب محیط زیست کاری اخلاقی محسوب می‌شود. متاورس تا اندازه زیادی می‌تواند در خدمت این هدف باشد. مثلا با امکان یافتن مسافرت دیجیتال به کشور‌های دیگر و گشت و گذار دیجیتال در آثار باستانی و مراکز دیدنی آنها، قاعدتا مسافرت‌های فیزیکی کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا کاهش می‌یابد. یا تولید لباس دیجیتال نسبت به لباس واقعی ۹۷ درصد کربن کمتر تولید می‌کند و برای هر آیتم آن ۳۳۰۰ لیتر آب صرفه جویی می‌شود (سایت عصر ایران، ۲۷ آذر ۱۴۰۰، کد خبر ۸۱۷۹۸۵).

آنچه گفته شد ناظر به تبیین کارکرد‌های خوب اخلاقی متاورس بود، اما این فضا از سوی دیگر می‌تواند موجب برخی معضلات و چالش‌های اخلاقی هم بشود. این موارد باید جداگانه بررسی شود.