رابطه مستقیم سنت استقامت در راه خدا با فزونی نعمت‌ها
استنادات قرآنی بیانات رهبر معظم انقلاب؛
استقامت در راه خدا، نه تنها سرچشمه برکات معنوى است که موجب فزونى ارزاق و وفور نعمت و عمران مادی است و این یک سنت قطعی الهی است و براساس آیه ۱۶ سوره جن می‌توان به این نتیجه رسید که رابطه مستقیمی میان استقامت در راه خدا با افزایش نعمت‌ها برقرار است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیانات‌شان در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضاییه برای تبیین مسئله سنت های الهی و استقامت، ضمن تشریح مفهوم سنت الهی براساس آیه ۲۳ سوره فتح، به ذکر مصادیق سنت‌های الهی در آیات قرآن پرداختند؛ آیات ۳۸، ۳۹ و ۴۰ سوره یس، آیه ۱۹۴ سوره بقره، آیات ۶ و ۶۹ سوره عنکبوت، آیه ۱۲۲ سوره نسا، آیه ۴۰ سوره حج، آیه ۷ سوره محمد(ص)، آیه ۷ سوره ابراهیم(ع)، ۱۶ سوره جن و آیات ۱۵۲ و ۱۷۳ سوره آل عمران.
در این نوشتار به تبیین سنت ایستادگی و مقاومت براساس آیه ۱۶ سوره جن می‌پردازیم که رهبر معظم انقلاب با استناد به این آیه در این سخنرانی فرمودند: «هر وقتی هم ما پیروز شدیم، این جوری حرکت کردیم؛ [یعنی] خودمان را با یک مصداق سنّت الهی منطبق کردیم و خدای متعال هم نتیجه را مترتّب کرد. وَ اَن لَوِ استَقاموا عَلَی الطَّریقَهِ لَاَسقَیناهُم ماءً غَدَقًا؛ [فرمود: اگر] بِایستید، خدا شما را سیراب می‌کند، شما را بی‌نیاز می‌کند. ایستادگی کردیم، ایستادیم، خدا بی‌نیاز کرد.»
متن آیه: «وَأَنْ لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِیقَهِ لَأَسْقَیْنَاهُمْ مَاءً غَدَقًا»
ترجمه آیه: «و اگر [مردم] در راه درست، پایدارى ورزند، قطعاً آب گوارایى بدیشان نوشانیم.»
می توان گفت این آیه در حقیقت تبیین آداب استقامت‌ورزی و آثار و تبعات مثبت آن براساس وعده الهی است و لذا تفاسیر و نکات مربوط به این سنت الهی در ادامه ارائه می‌شود.
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در خصوص این آیه بیان می‌دارد که: «کلمه (ان) در اول آیه مخففه از (ان) – با تشدید – است و مراد از (طریقه)، اسلام است و (استقامت بر طریقه) به معناى ملازمت و ثبات بر اعمال و اخلاقى است که ایمان به خدا و به آیات او اقتضاى آن را دارد.
(ماء غدق) به معناى آب بسیار است و بعید نیست از سیاق استفاده شود که جمله (لاسقیناهم ماء غدقا) مثلى باشد که بخواهد توسعه در رزق را برساند. جمله (لنفتنهم فیه) در آیه بعد هم این احتمال را تأیید مى‌کند، چون خداى تعالى غالبا با توسعه رزق بندگان را امتحان مى‌کند.
لذا معناى آیه این است که به درستى که داستان از این قرار است که اگر جن و انس بر طریقه اسلام یعنى تسلیم خدا بودن استقامت بورزند، ما رزق بسیارى روزی‌شان مى‌کنیم، تا در رزق‌شان امتحان‌شان کنیم. در نتیجه آیه شریفه در معناى آیه زیر خواهد بود که مى‌فرماید: (و لو ان اهل القرى امنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض).»
آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در تفسیر نمونه در این باره آورده است که: «در آیات گذشته سخن از پاداش‌هاى مؤمنان در قیامت بود و در این آیه و آیات بعد سخن از پاداش دنیوى آنهاست. مى‌فرماید: اگر آنها (جن و انس) بر طریقه ایمان استقامت ورزنـد ما آنها را با آب فراوان سیراب مى‌کنیم.
این براى چندمین بار است که قرآن مجید روى این مطلب تکیه مى‌کند که ایمان و تقوى نه تنها سرچشمه برکات معنوى است که موجب فزونى ارزاق مادى و وفور نعمت و آبادى و عمران و برکت مادی نیز است. قابل توجه اینکه طبق این بیان آنچه مایه وفور نعمت مى‌شود، استقامت بر ایمان است نه اصل ایمان، زیرا ایمان موقت و زودگذر نمى‌تواند چنین برکاتى از خود نشان دهد، مهم استقامت بر ایمان و تقوى است که پاى بسیارى در آن لنگ و لرزان است.
از اینجا روشن مى‌شود که یکى از اسباب مهم امتحان الهى وفور نعمت است و اتفاقا آزمایش به وسیله نعمت از آزمایش به وسیله عذاب، سخت‌تر و پیچیده‌تر است، زیرا طبیعت فزونى نعمت، سستى و تنبلى و غفلت و غرق شدن در لذایذ و شهوات است و این درست چیزى است که انسان را از خدا دور مى‌سازد و میدان را براى فعالیت شیطان آماده مى‌کند تنها کسانى مى‌توانند از عوارض نامطلوب فزونى وفور نعمت در امان بمانند که به طور دائم به یاد خدا باشند، ذکر او را فراموش نکنند و با یادآوری‌هاى مداوم خانه قلب را از نفوذ شیاطین حفظ کنند.»
در حقیقت این آیه به رابطه امور معنوی با فزونی رزق و نعمت اشاره کرده است؛ یعنی استقامت بر راه ایمان، نه تنها موجب برکات معنوی می‌شود و انسان را به سعادت و کمال می‌رساند، بلکه موجب نزول باران رحمت و آب فراوان و در نتیجه فزونی نعمت و آبادانی زمین و رفاه افراد است.
همچنین آیه بر «استقامت بر ایمان و راه راست» تأکید کرده و این گام نهادن به راه راستِ ایمان، اگر زودگذر باشد، چنین نعمت‌هایی را به دنبال ندارد، بلکه استقامت و ایستادگی در راه راست و ایمان است که موجب نزول برکات می‌شود. آیه نیز به آزمایش افراد به وسیله فراوانی آب و نعمت اشاره کرده است. آری؛ آزمایش افراد گاهی با مصیبت‌ها و از دست دادن نعمت است و گاهی با افزایش نعمت.
براین اساس می‌توان از این آیه نتیجه گرفت که:
ـ مهم‌تر از ایمان، پایدارى و استقامت بر آن است.
ـ استقامت بر راه خدا، موجب رفاه مادی می‌شود.
ـ بیان آثار و برکات ایمان، بهترین شیوه دعوت است.
ـ آثار ایمان تنها در آخرت نیست، بلکه در دنیا نیز ظاهر مى‌شود.
ـ استقامت بر راه حق ارزش است و هر استقامتى ارزش ندارد، زیرا بعضى استقامت‌ها لجاجت و یک‌دندگى است.
ـ توسعه رزق، یکى از اسباب آزمایش است.
ـ بین امور معنوی و افزایش نعمت‌های مادی رابطه مستقیمی وجود دارد.
ـ استقامت بر راه مستقیم در طبیعت اثر مى‌گذارد.