قمه‌زنی موجب وهن دین و تمسخر شیعه است/ عَلَم نماد مسیحیت نیست
اسماعیل اثباتی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، گفت: اینکه شکل عزاداری چگونه باید باشد تابع عرف است؛ یعنی عرف یکجا زنجیرزنی و عرف جایی دیگر سینه‌زنی است ولی اگر عرف جایی به نشانه عزا قمه‌زنی یا روی آتش راه رفتن است، این سازگاری با شریعت ندارد، عرف تا جایی پذیرفته است که مخل شرع نباشد یا موجب وهن مکتب نشود.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، اسماعیل اثباتی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، شامگاه هشتم مرداد ماه در نشست علمی «عزاداری برای امام حسین(ع) چرا و چگونه»، که از سوی انجمن علمی قرآن و حدیث و با همکاری انجمن فقه و اصول دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، با توضیحات درخصوص قمه‌زنی و برخی شعائر وهن آمیز، گفت: مسئله عزاداری و گریستن بر مرگ عزیزان موضوعی غریزی و فطری است و شریعت هم آن را تایید کرده است کما اینکه در عصر رسالت و ائمه(ع) هم این بزرگان در سوگ برخی عزیزان عزاداری کرده و گریسته‌اند. مثلا وقتی حمزه عموی پیامبر در جنگ احد به شهادت رسید چون ازدواج نکرده و فرزندانی نداشت، پیامبر(ص) گریستند و فرمودند که چرا کسی برای حمزه سوگواری نمی‌کند و بانوانی که در آنجا بودند بر حمزه گریستند یا وقتی جعفر طیار در موته شهید شد همین وضع پیش آمد.
وی ادامه داد: نکته‌ای که وجود دارد این است که برخی می‌گویند عزاداری فطری و طبیعی است درست و ما هم وقتی کسی از دنیا برود برای او اشک می‌ریزیم، ولی وقتی چند وقت از مرگ کسی گذشت عزاداری برای او معنا ندارد؛ حالا با گذشت بیش از ۱۳۰۰ سال چه معنایی دارد باز برای افراد گریه و عزاداری کنیم. این همه روایت برای ثواب گریه بر امام حسین(ع) چرا وجود دارد و اینکه برخی می‌گویند هر گناهی می‌خواهی بکن و با یک عزاداری پاک می‌شود چه مبنایی دارد. برخی هم این روایات را ساخته و پرداخته غُلات می‌دانند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با رد این شبهات و با اشاره به فلسفه عزاداری و گریه برای امام حسین(ع) تصریح کرد: بنده معتقدم این عزاداری‌ها به نحوی به حفظ تشیع کمک می‌کند زیرا عزا مانند پرچمی است که نشان می‌دهد این فرد شیعه است و اگر حتی اهل سنت است نشان می‌دهد به نوعی محب اهل بیت(ع) و متشیع است و نام تشیع را زنده نگه می‌دارد.
اثباتی با بیان اینکه در کشورهای دیگر، برخی شناخت سطحی از اسلام دارند و تصور می‌کنند مسلمان کسی است که فقط گوشت خوک و شراب نمی‌خورد، اظهار کرد: بسیاری از مردم تا قبل از محرم ارتباطی با مسجد و محراب و منبر ندارند ولی عزاداری سبب می‌شود تا جذب تشیع و دین شوند و مجالس عزای امام حسین(ع) دروازه ورود برخی افراد با مکتب است و باعث ارتباط و پیوند بین افراد می‌شود و افراد در ورود به چنین مجامعی، هویت جمعی پیدا می‌کنند.
کارکرد مجالس عزا در معرفی الگو
وی با بیان اینکه در طول تاریخ، مکتب تشیع با عزاداری بر امام حسین(ع) زنده مانده و هر وقت فشارها زیاد شده است باز همین عزاداری مانند شعله‌ای مردم را دور خود جمع کرده است، گفت: یکی از روش‌های تربیتی، معرفی الگوست؛ وقتی الگو به افراد معرفی شود و جذاب باشد قطعا افراد دنبال آن خواهند رفت، به‌خصوص در دوره کودکی و نوجوانی و تلاش می‌کنند شبیه آن الگو شوند و این هم از کارکردهای مجالس عزاست. گاهی می‌بینیم وقتی افراد وارد دستگاه اهل بیت(ع) می‌شوند اموالی را که با سختی به دست آورده خرج می‌کنند در حالی که در اوقات دیگر به سختی می‌توان از آنها پول گرفت.
تغییر نظام ارزشی در مجالس عزا
اثباتی با تاکید بر اینکه مردمی بودن از برکات مجالس عزاداری است، اظهار کرد: از دیگر فواید عزاداری بر امام حسین(ع) پالایش روح است، در دستگاه امام حسین(ع) نظام ارزشی تغییر می‌کند. در زندگی طبیعی ارزش‌ها تا حد زیادی ارزش‌های مادی است و پول و مدرک و منصب و میز و ماشین و محل سکونت و … خیلی مهم است و اینها معیار نظام ارزشی است ولی وقتی وارد مجالس عزا و اربعین شوید این نظام عوض می‌شود. حتی برخی افراد از اینکه شما اجازه دهید به کفشتان واکس بزند تشکر می‌کند ولی همین فرد به خاطر غروری که دارد در محیط زندگی طبیعی چنین کاری نمی‌کند و این نوع ارزش‌گذاری، در صورت تداوم آرام آرام به ملکه تواضع و جود و بخشش تبدیل می‌شود.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: این رویه، سبک زندگی جدیدی را به ما معرفی می‌کند و به همین دلیل دشمنان همه تلاش رسانه‌ای خود را به کار می‌برند تا پیام محرم و اربعین و پیاده‌روی شنیده نشود و آن را سانسور کنند؛ ما معتقدیم اگر دشمنان راست می‌گویند سبک زندگی خود را تبلیغ کنند و اجازه دهند ما هم سبک زندگی خود را تبلیغ کنیم در این صورت ببینیم فطرت‌های پاک کدام را انتخاب خواهند کرد.
مجالس عزا اعلام طرفداری از جبهه حق است
وی ادامه داد: یکی دیگر از فلسفه‌های عزاداری اعلام موضع در دفاع از حق است یعنی هر ساله در ایام محرم اعلام می‌کنیم جنگ حق و باطل تمام نشده و ما در نزاع حق و باطل طرفدار حق هستیم و اعلام می‌کنیم حتی اگر عُرضه جنگ در این لشکر را نداریم ولی باز سیاهی لشکر هستیم و همین سیاهی لشکر هم اهمیت دارد؛ اینکه چرا حجاب اینقدر اهمیت دارد چون تقریبا شبیه این مسئله است و افراد با حجاب با زبان بدن خود نشان می‌دهند تابع فرهنگ اسلامی و دینی هستند. وقتی ما لباس مشکی می‌پوشیم اعلام موضع و نیرو به جبهه حق اضافه می‌کنیم.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: یکی دیگر از فلسفه‌های عزا این است که تلاش زیادی در طول تاریخ شده تا این شعله خاموش و همه چیز در کربلا تمام شود ولی ائمه(ع) و بزرگان و در راس آنها امام سجاد(ع) همچنین زینب کبری(س) نگذاشتند؛ اگر کربلا تبلیغ و اهداف آن تشریح نمی‌شد به نتیجه نمی‌رسید و خون امام تا حدودی پایمال می‌شد. بنی امیه تلاششان این بود که نام پیامبر(ص) حتی در ماذنه‌ها برده نشود ولی ائمه(ع) در طول تاریخ اجازه نداند و علما این مسیر را تداوم بخشیدند و عاشورا و عزاداری شعله‌ای برای جمع کردن شیعیان و گرم نگه داشتن تنور دین و تشیع بوده است.
قمه‌زنی باعث تمسخر شیعه است
اثباتی با اشاره به نحوه عزاداری بیان کرد: در مورد چگونگی عزاداری باید به چند نکته توجه کنیم، دین اسلام چارچوب‌هایی را برای ما تعیین می‌کند و ما در داخل آن آزاد هستیم، یکی از این چارچوب‌ها این است که هر کاری می‌کنید نباید معصیت و گناه در آن باشد؛ اینکه شکل عزاداری چگونه باید باشد تابع عرف است؛ یعنی عرف یکجا زنجیرزنی و عرف جایی دیگر سینه‌زنی است ولی اگر عرف جایی به نشانه عزا قمه‌زنی یا روی آتش راه رفتن است، این سازگاری با شریعت ندارد یعنی عرف تا جایی پذیرفته است که مخل شرع نباشد یا موجب وهن مکتب نشود. ضمن اینکه قمه‌زنی ضرر به نفس و باعث تمسخر تشیع است.
وی با بیان اینکه نباید کاری کنیم که باعث وهن تشیع شود، ادامه داد: قرآن کریم در آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انْظُرْنَا وَاسْمَعُوا وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ»، فرموده «راعنا» نگویید «انظرنا» بگویید، یهودیان مسلمین را مسخره می‌کردند زیرا راعنا مفهوم توهین‌امیز دارد و آیه نازل شد که نگویید راعنا بلکه بگویید انظرنا؛ بنابراین وقتی کاری باعث تمسخر است نباید انجام شود. برخی می‌گویند ما «سگ امام حسینیم» ولی امام حسین(ع)، سگ نیاز ندارد بلکه آمده تا انسان‌ها را انسان تربیت کند.
اثباتی اضافه کرد: همه تلاش دشمنان این است که کسی به حرف ما شیعیان گوش ندهد و فلسفه عزاداری را آن‌طور که باید نفهمند و ما با این کارها بهانه به دست آنها می‌دهیم. در سیره ائمه(ع) هم عزا و گریه بر حسین(ع) وجود داشته است؛ وقتی محرم می‌شد کسی نمی‌توانست امام کاظم(ع) را خندان ببیند ولی رفتارهای نادرست نباید وجود داشته باشد.
مفهوم درست تباکی
اثباتی همچنین با بیان اینکه تباکی باعث سوء استفاده برخی افراد شده است، گفت: اگر ما وارد مجلس عزاداری یک فرد عادی شویم اگر گریه هم نکنیم حالت گریه می‌گیریم و خود را به صاحب عزا نشان می‌دهیم تا مایه آرامش صاحب عزا باشد و ما هم وقتی وارد مجلس امام شدیم اگر اشک هم نداریم حداقل باید حالت عزا به خود بگیریم.
وی افزود: تباکی یعنی اینکه ما اهل بیت(ع) را دوست داریم و سعی می‌کنیم شبیه ایشان باشیم؛ در روان‌شناسی هم این مسئله وجود دارد که اگر حالت برخی افراد خوب را به خود بگیریم به تدریج نفس انسان خواهد پذیرفت یعنی اگر صبور نیستیم خود را مانند افراد صبور نشان دهیم تا آرام آرام ملکه ما شود.
عَلَم نماد مسیحیت نیست
اثباتی با بیان اینکه ما باید حواسمان باشد که از چارچوب شرع خارج نشویم وگرنه اشکال عزاداری مانند برداشتن علم و نخل و … ایرادی ندارد، تصریح کرد: تلاش کنیم از الان که ابتدای محرم است یکی از مقاتل مانند نفس المهموم و یا منتهی الآمال را در کنار عزاداری و مجالسی که شرکت می‌کنیم بخوانیم تا وقتی عاشورا شد ما هم در خواندن مقتل به این فصل برسیم تا همزادپنداری شود و گویی ما با کاروان اهل بیت(ع) در مسیر تاریخ در حال حرکت هستیم و همدردی داریم.
وی در پاسخ به پرسشی درباره ماهیت برخی عَلَم‌ها و تشبه به مسیحیت، گفت: اگر واقعا برخی علم‌ها تبلیغ نمادهای شیطانی باشد نباید استفاده شود البته برخی مواقع تبادل بین فرهنگی صورت می‌گیرد مثلا گفته می‌شود برخی علم‌ها برگرفته از نماد صلیب است ولی این سؤال وجود دارد که آیا افراد با دیدن علم یاد مسیحیت می‌افتند؟ بنابراین باید کارکرد فعلی این ابزارها و نمادها را هم ببینیم واگر تغییر ماهیت نداده باشد استفاده از آن ایرادی ندارد یا در مورد نوازندگی در مراسم هم اگر از چارچوب شرع خرج نشود ایرادی ندارد؛ مهم رعایت چارچوب شرع است و اگر قرار باشد برای عزاداری کاری کنیم که از چارچوب شرع بیرون باشد مرضی رضایت خدا نخواهد بود.