زائران دنیای جدید

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در یادداشتی با عنوان «زائران دنیای جدید» آورده است:

زیارت یکی از قدیمی‌ترین کنش‌های مذهبی پیروان ادیان مختلف است. کنشی عمدتاً دسته‌جمعی که به بازسازی گروه مذهبی کمک کرده و پیوستگی آن را بالا می‌برد. بر اساس آمارهایی که سازمان‌های جهانی می‌دهند، سالانه بیش از سیصد و پنجاه میلیون سفر زیارتی در جهان انجام می‌شود.‌

به باور برخی از جامعه‌شناسان دین نظیر اولسن و گولک، زیارت‌کنندگان از ادیان مختلف به قصد پر کردن خلاء معنا و در جستجوی هویّت دینی اصیلِ خود، در این سفرها از زندگی روزمرّه گذر کرده و به دنبال تجربه‌ی امر متعال و مقدس، به جایی می‌روند که باور دارند چنین امکانی را برای‌شان فراهم می‌آورد. آنان از این طریق امکان بازسازی و انسجام باورداشت‌های مذهبی خود را دنبال می‌کنند.

در میان ادیان مختلف، گونه‌ای از زیارت وجود دارد که با پیاده‌روی همراه است یا اساسا پیاده‌روی‌ست. زائرانِ پیاده نوعی از مردم‌آمیزیِ مذهبیِ بسط‌یافته را پدید می‌آوردند که پیاده‌روی را نمادی از حرکت از نقص به سوی کمالْ معنا می‌کند.

با این حال، زیارت‌های پیاده همواره با نمایش‌هایی همراه هستند که به باور برخی دیگر از جامعه‌شناسانِ دین، مانند ویلاکا می‌تواند به کسوف تجربه‌ی معنوی بیانجامد. او زائران پیاده را “مؤمنان اهل بزم” (festive practising believers ) می‌‌خواند و معتقد است که آنان به دلیل انعطافی که در اجرای مناسک مذهبی دارند، نمونه‌ی کامل انسان‌های دین‌دار درشمار نیستند.

به باور گروهی دیگر از پژوهش‌گران زائرانِ دنیای جدید، بر خلاف گذشته‌گان توفیق کم‌تری در دست‌یابی به تجربه‌ی امر قدسی دارند. کوهن و ترنر معتقدند که زائران دنیای جدید بیشتر اهل “پرسه‌اند” تا “سفر” و به همین دلیل زیارت‌شان با چیزی شبیه “بازی‌گوشی” و “کنجکاوی” همراه است. امری که آنان را بیش‌تر به گردش‌گران شبیه می‌کند تا به کسانی که زندگی روزمرّه‌ی خود را رها کرده‌اند تا به چیزی برسند که آن را امر متعال می‌دانند.

برای زائر-گردش‌گرانِ جهان مدرن، سرَک کشیدن به فضا‌های جدید و عناصر ثانویّه‌ی سفر نظیر هتل، تغذیه و پذیرایی، وسیله‌ی آمد و شد، جمعیّت، تفریح، استوری و لایو اینستاگرام، گردهم‌آیی، ساختمان، و در کلّ نمایش‌های جانبی زیارت چنان مهم شده‌اند که امر مقدس را به کسوف برده است.‌ به گونه‌ای که وقتی پای خاطرات‌شان از سفرِ زیارت می‌نشینی بیشتر از تجربه‌های حاشیه‌ای خود سخن می‌گویند تا دریافت‌های معنوی‌شان.

مهراب صادق‌نیا

۱۴۰۱/۶/۱۸