یهودیان هند
به گزارش ادیان نیوز، هر چند خبر وجود اقلیت‌های یهودی در هند را نخستین بار سیاحی اروپایی به نام دیوید راهابی[۱] در قرن یازدهم. به گوش جامعه غربی رسانید (103Mendelssohn, Sidney: p.) اما اطلاع دقیقی از زمان ورود نخستین گروه از یهودیان به هندوستان در دست نیست. چندین نظریه درباره این موضوع وجود دارد. برخی تاریخ ورود نخستین یهودیان به هند را تا زمان حضرت سلیمان عقب برده و معتقدند وی اولین کسی بود که ایشان را به تجارت ترغیب کرد و بدین ترتیب گروهی از یهودیان به قصد تجارت به سواحل هند رفت و آمد داشتند و کم کم برخی از آنان در هند ساکن شدند (۹۹- ۹۸.ibid, p)یکی از قدیمی‌ترین اسنادی که از تاریخ حضور یهودیان در هند خبر می‌دهد، منشوری حکومتی است که به روایتی در سال ۳۷۹ م. و به روایتی دیگر بعدها و بین سال‌های ۷۵۰ تا ۷۷۴ م. از سوی حاکمی محلی در هند به یک یهودی به نام یوزف ربان[۲] و ۷۲ خانواده همراه وی اعطا شده است. این منشور که بر لوحی برنزی نگاشته شده هنوز در اختیار جامعه یهودیان سفیدپوست شهر کوچین هند است (۱۰۰-,۹۹ ibid).یهودیان کوچین سه روایت درباره اجدادشان ارائه می‌دهند: نخست اینکه اجداد ایشان به دست شلمانزر، پادشاه آشوری، اسیر شده بودند و پس از آزادی به ساحل مالابار پناه آوردند. روایت دوم اینکه نخستین یهودیان پس از تخریب نخست اورشلیم به دست رومی‌ها در دوره تیتوس، از فلسطین به هند آمدند. و روایت سوم اینکه اجداد ایشان در واقع یهودیانی هستند که در قرن هشتم میلادی (دوم هجری) از ایران به هند گریخته‌اند (ibid,100).اما مورخی به نام ژوست[۳] که تحقیق بسیاری درباره یهودیان هند کرده نیز پس از کاوش‌های بسیار نتیجه می‌گیرد که یهودیان کرانگانور و کوچین اعقاب یهودیان اخراجی از ایران در زمان قباد دوم، شاه ساسانی هستند که در سال ۴۲۶ م. به مالابار گریخته‌اند (bid,99).عده‌ای نیز بر آنند که نخستین گروه از یهودیان همزمان با حمله آنتیوخوس اپیفانس[۴]، پادشاه سلکوکی، به مصر در سال ۱۷۵ ق.م از طریق بنادر ایلات و عصیون جابر (در دوره حضرت سلیمان: عقبه کنونی) وکانال سوئز رهسپار هند شده‌اند (Lord, p. 43).اما بنابر برخی روایات اساطیری که در بین یهودیان بمبئی سینه به سینه نقل شده است، نخستین یهودیان در حدود ۱۸ قرن پیش بر اثر مشکلات سیاسی و در نتیجه آوارگی از سرزمین‌های خود در “بخش‌های شمالی” در راه سواحل هند دچار طوفان شدند و تنها هفت زن و هفت مرد از ایشان جان سالم به دربردند و در روستای ناوگائون[۵] در نزدیکی بمبئی کنونی سکنی گزیدند (10Lord, p.).برخی، یهودیان مقیم هند را به سه دسته یهودیان شهر کوچین ایالت کرالا، بنی اسرائیل،[۶] و بغدادی تقسیم می‌کنند و معتقدند از این میان یهودیان کوچین قدیمی‌ترین یهودیان هند به شمار می‌روند که قدمتشان به قرون وسطی می‌رسد (۹۹۹. (Meddeb, Stora: pp. در این میان یهودیان بنی اسرائیل هند به نوعی از گروه‌های یهودی تازه کشف شده جهان هستند چرا که خبر وجود آنها در هند از قرن نوزدهم علنی شد (ibid).یهودیان بمبئی و بویژه کوچین در سفرنامه سیاحان غربی از نظر رنگ پوست به دو گونه سفید پوست و سیاه پوست (Singer, p.853)، و گاه سه گونه سیاه، قهوه‌ای و سفید پوست تقسیم شده‌اند اما این تقسیم بندی از نظر نویسندگان یهودی رد شده چرا که تیره پوست‌ترین یهودیان این مناطق صرفاً پوستی به رنگ سبزه تند شبیه یهودیان یمنی و عرب دارند و نه سیاه آفریقایی (9Lord, pp. 74-). نویسندگان یهودی بر این باورند که این تیره پوستان در واقع یهودیان سنتی هستند که بلافاصله پس از ویرانی نخست اورشلیم به هند آمده‌اند و یهودیان سفید پوست از اعقاب یهودیان ژرمن، اسپانیایی و یا مصری هستند (ibid). برخی نیز این یهودیان تیره پوست را حاصل ازدواج یهودیان با آن دسته از بردگان سیه چرده‌شان می‌دانند که با قبول دین یهود در قرون چهارم تا هشتمم. با این جامعه درآمیختند (Mendelssohn, p. 102). برخی دیگر نیز یهودیان روشن پوست را حاصل آمیزش یهودیان اصیل با یهودیانی می‌دانند که در قرن ۱۶ م. از فشار حاصل از تفتیش عقاید در اروپای قرون وسطی به سوی هند پناه آورده بوده‌اند (ibid, p. 109).یهودیان موسوم به بغدادی در هند، اعقاب صدها خانواده یهودی بودند که در طول ۱۴ سال بدرفتاری داوود پاشا حاکم محلی عثمانی از سال ۱۸۱۷ از طریق بندر بصره عراق به بندر سورت در هند فرار کردند و توانستند در آنجا و نیز بمبئی و کلکته در زمینه تجارت پارچه و تنباکو موفقیت زیادی کسب کنند (Gilbert,2010: p.100).همچنین در همین سال‌ها یعنی اوایل قرن ۱۹ م. در نتیجه افزایش قدرت بریتانیا برابر عثمانی‌ها، روابط تجاری میان سواحل عراق با هند بریتانیا مورد حمایت انگلیسی‌ها قرار گرفت و در نتیجه یهودیان بغدادی فعال در این تجارت ترجیح می‌دادند در همان شهرهای ساحلی هند اقامت گزینند تا هم از این حمایت برخوردار شوند و هم از آزار عثمانی‌ها در امان باشند (Meddeb, Stora: p.272).گفته می‌شود یهودیان مالابار و کوچین پیش‌تر در کنار هم در کرانگانور ساکن بوده و دولتی محلی با قریب هشتاد هزار نفر جمعیت داشته‌اند و فردی به نام یوزف آذار[۷] هفتاد و دومین و آخرین حاکم ایشان بوده است که با حمله مسلمانان در قرن ۱۶ م. و یا بر اثر اختلافات درون خانوادگی حاکم و برادرانش از هم پاشیده است (Mendelssohn, p. 109).یکی دیگر از برخوردهای مسلمانان و یهودیان در دوره تیپوسلطان رخ داد که طی آن جمعی از یهودیان بنی اسرائیلی بمبئی که در کمپانی هند شرقی کار می‌کردند در جنگ دوم میسور (۸۴-۱۷۸۰) به اسارت تیپو درآمدند اما با وساطت مادر وی که او را به عمل به تعالیم قرآن در برخورد با پیروان سایر ادیان اندرز داد، از مرگ نجات یافتند (9Lord, p.).در نیمه دوم قرن بیستم دو جنبش یهودی گرایی در شبه قاره پدیدار شدند: یکی جنبش بنی مناشه یا شینلونگ[۸] در اوایل دهه ۶۰ م. که در واقع قبایل مسیحی شده چین[۹]، کوکی[۱۰] و میزو[۱۱] در ایالت‌های میزورام، مانیپور، آسام و دشت‌های برمه بودند، و دیگری جنبش بنی عفریم[۱۲] در آندراپرداش که در واقع متعلق به جامعه مادیگا دالیت ها[۱۳] بودند و در سال ۱۹۹۱ اولین کنیسه‌شان را نیز برپا کردند (۱۰۰۰-۹۹۹. Meddeb, Stora: pp).همزیستی مسالمت آمیز یهودیان و مسلمانان هند با تأسیس اسرائیل از یک سو و جنبش خلافت از سوی دیگر متلاطم شد. پاکستان امروزی نیز میزبان جمعی از یهودیان بنی اسرائیل در هند بود که پس از استقلال پاکستان از بیم یهودی ستیزی به اسرائیل و آمریکا و اروپا مهاجرت کردند (ibid).در هند جدید یهودیان بدون مشکل خاصی با مسلمانان زندگی می‌کردند اما در دهه‌های اخیر با ظهور گروه‌های اسلامی افراطی مانند لشکر طیبه، یهودیان هند مورد حملات تروریستی واقع می‌شوند که یکی از مهم‌ترین آنها قتل یک خاخام و همسرش در سال ۲۰۰۸ در بمبئی بود (ibid).در دهه نخست قرن بیستم جمعیت یهودیان هند بالغ بر ۱۷ هزار (1Lord, p.) تا ۲۱ هزار نفر (Singer, p.853) تخمین زده می‌شد اما با تأسیس کشور اسرائیل اغلب یهودیان هند در دهه ۶۰ میلادی به آنجا هجرت کردند به طوری که در حال حاضر بیش از هفتاد هزار یهودی هندی در اسرائیل زندگی می‌کنند (Chawla Singh,15) و امروزه تنها حدود ۴ هزار یهودی در هند از بقایای یهودیان موسوم به بنی اسرائیل در نزدیکی شهر بمبئی ساکن هستند (Meddeb, Stora: p.999).یهودیان هند کمتر به زبان عبری و بیشتر به زبان همان سرزمینی که از آن وارد هند شده‌اند مثل عربی، اسپانیایی و… تکلم می‌کنند و در کنار آن به زبان هندی، مالایامی، مرتهی و … نیز سخن می گویند (Singer, p.853).یهودیان هند به مرور زمان از برخی آداب و رسوم اجتماعی و فرهنگی جامعه میزبان هندو وام گرفته‌اند. کاست بندی اجتماعی، آداب زیارت، طراحی شهری، ازدواج و … از جمله این وام گیری‌هاست (Katz,23-24).به گزارش ادیان نیوز، هر چند خبر وجود اقلیت‌های یهودی در هند را نخستین بار سیاحی اروپایی به نام دیوید راهابی[۱]در قرن یازدهم. به گوش جامعه غربی رسانید (103Mendelssohn, Sidney: p.)
اما اطلاع دقیقی از زمان ورود نخستین گروه از یهودیان به هندوستان در دست
نیست. چندین نظریه درباره این موضوع وجود دارد. برخی تاریخ ورود نخستین
یهودیان به هند را تا زمان حضرت سلیمان عقب برده و معتقدند وی اولین کسی
بود که ایشان را به تجارت ترغیب کرد و بدین ترتیب گروهی از یهودیان به قصد
تجارت به سواحل هند رفت و آمد داشتند و کم کم برخی از آنان در هند ساکن
شدند (۹۹- ۹۸.ibid, p)
یکی از قدیمی‌ترین اسنادی که از تاریخ حضور یهودیان در هند خبر می‌دهد،
منشوری حکومتی است که به روایتی در سال ۳۷۹ م. و به روایتی دیگر بعدها و
بین سال‌های ۷۵۰ تا ۷۷۴ م. از سوی حاکمی محلی در هند به یک یهودی به نام
یوزف ربان[۲]
و ۷۲ خانواده همراه وی اعطا شده است. این منشور که بر لوحی برنزی نگاشته
شده هنوز در اختیار جامعه یهودیان سفیدپوست شهر کوچین هند است (۱۰۰-,۹۹
ibid).
یهودیان کوچین سه روایت درباره اجدادشان ارائه می‌دهند: نخست اینکه اجداد
ایشان به دست شلمانزر، پادشاه آشوری، اسیر شده بودند و پس از آزادی به ساحل
مالابار پناه آوردند. روایت دوم اینکه نخستین یهودیان پس از تخریب نخست
اورشلیم به دست رومی‌ها در دوره تیتوس، از فلسطین به هند آمدند. و روایت
سوم اینکه اجداد ایشان در واقع یهودیانی هستند که در قرن هشتم میلادی (دوم
هجری) از ایران به هند گریخته‌اند (ibid,100).
اما مورخی به نام ژوست[۳]
که تحقیق بسیاری درباره یهودیان هند کرده نیز پس از کاوش‌های بسیار نتیجه
می‌گیرد که یهودیان کرانگانور و کوچین اعقاب یهودیان اخراجی از ایران در
زمان قباد دوم، شاه ساسانی هستند که در سال ۴۲۶ م. به مالابار گریخته‌اند
(bid,99).
عده‌ای نیز بر آنند که نخستین گروه از یهودیان همزمان با حمله آنتیوخوس اپیفانس[۴]،
پادشاه سلکوکی، به مصر در سال ۱۷۵ ق.م از طریق بنادر ایلات و عصیون جابر
(در دوره حضرت سلیمان: عقبه کنونی) وکانال سوئز رهسپار هند شده‌اند (Lord,
p. 43).
اما بنابر برخی روایات اساطیری که در بین یهودیان بمبئی سینه به سینه نقل
شده است، نخستین یهودیان در حدود ۱۸ قرن پیش بر اثر مشکلات سیاسی و در
نتیجه آوارگی از سرزمین‌های خود در “بخش‌های شمالی” در راه سواحل هند دچار
طوفان شدند و تنها هفت زن و هفت مرد از ایشان جان سالم به دربردند و در
روستای ناوگائون[۵] در نزدیکی بمبئی کنونی سکنی گزیدند (10Lord, p.).
برخی، یهودیان مقیم هند را به سه دسته یهودیان شهر کوچین ایالت کرالا، بنی اسرائیل،[۶]
و بغدادی تقسیم می‌کنند و معتقدند از این میان یهودیان کوچین قدیمی‌ترین
یهودیان هند به شمار می‌روند که قدمتشان به قرون وسطی می‌رسد (۹۹۹.
(Meddeb, Stora: pp. در این میان یهودیان بنی اسرائیل هند به نوعی از
گروه‌های یهودی تازه کشف شده جهان هستند چرا که خبر وجود آنها در هند از
قرن نوزدهم علنی شد (ibid).
یهودیان بمبئی و بویژه کوچین در سفرنامه سیاحان غربی از نظر رنگ پوست به دو
گونه سفید پوست و سیاه پوست (Singer, p.853)، و گاه سه گونه سیاه، قهوه‌ای
و سفید پوست تقسیم شده‌اند اما این تقسیم بندی از نظر نویسندگان یهودی رد
شده چرا که تیره پوست‌ترین یهودیان این مناطق صرفاً پوستی به رنگ سبزه تند
شبیه یهودیان یمنی و عرب دارند و نه سیاه آفریقایی (9Lord, pp. 74-).
نویسندگان یهودی بر این باورند که این تیره پوستان در واقع یهودیان سنتی
هستند که بلافاصله پس از ویرانی نخست اورشلیم به هند آمده‌اند و یهودیان
سفید پوست از اعقاب یهودیان ژرمن، اسپانیایی و یا مصری هستند (ibid). برخی
نیز این یهودیان تیره پوست را حاصل ازدواج یهودیان با آن دسته از بردگان
سیه چرده‌شان می‌دانند که با قبول دین یهود در قرون چهارم تا هشتمم. با این
جامعه درآمیختند (Mendelssohn, p. 102). برخی دیگر نیز یهودیان روشن پوست
را حاصل آمیزش یهودیان اصیل با یهودیانی می‌دانند که در قرن ۱۶ م. از فشار
حاصل از تفتیش عقاید در اروپای قرون وسطی به سوی هند پناه آورده بوده‌اند
(ibid, p. 109).
یهودیان موسوم به بغدادی در هند، اعقاب صدها خانواده یهودی بودند که در طول
۱۴ سال بدرفتاری داوود پاشا حاکم محلی عثمانی از سال ۱۸۱۷ از طریق بندر
بصره عراق به بندر سورت در هند فرار کردند و توانستند در آنجا و نیز بمبئی و
کلکته در زمینه تجارت پارچه و تنباکو موفقیت زیادی کسب کنند
(Gilbert,2010: p.100).
همچنین در همین سال‌ها یعنی اوایل قرن ۱۹ م. در نتیجه افزایش قدرت بریتانیا
برابر عثمانی‌ها، روابط تجاری میان سواحل عراق با هند بریتانیا مورد حمایت
انگلیسی‌ها قرار گرفت و در نتیجه یهودیان بغدادی فعال در این تجارت ترجیح
می‌دادند در همان شهرهای ساحلی هند اقامت گزینند تا هم از این حمایت
برخوردار شوند و هم از آزار عثمانی‌ها در امان باشند (Meddeb, Stora:
p.272).
گفته می‌شود یهودیان مالابار و کوچین پیش‌تر در کنار هم در کرانگانور ساکن
بوده و دولتی محلی با قریب هشتاد هزار نفر جمعیت داشته‌اند و فردی به نام
یوزف آذار[۷]
هفتاد و دومین و آخرین حاکم ایشان بوده است که با حمله مسلمانان در قرن ۱۶
م. و یا بر اثر اختلافات درون خانوادگی حاکم و برادرانش از هم پاشیده است
(Mendelssohn, p. 109).
یکی دیگر از برخوردهای مسلمانان و یهودیان در دوره تیپوسلطان رخ داد که طی
آن جمعی از یهودیان بنی اسرائیلی بمبئی که در کمپانی هند شرقی کار می‌کردند
در جنگ دوم میسور (۸۴-۱۷۸۰) به اسارت تیپو درآمدند اما با وساطت مادر وی
که او را به عمل به تعالیم قرآن در برخورد با پیروان سایر ادیان اندرز داد،
از مرگ نجات یافتند (9Lord, p.).
در نیمه دوم قرن بیستم دو جنبش یهودی گرایی در شبه قاره پدیدار شدند: یکی جنبش بنی مناشه یا شینلونگ[۸] در اوایل دهه ۶۰ م. که در واقع قبایل مسیحی شده چین[۹]، کوکی[۱۰] و میزو[۱۱] در ایالت‌های میزورام، مانیپور، آسام و دشت‌های برمه بودند، و دیگری جنبش بنی عفریم[۱۲] در آندراپرداش که در واقع متعلق به جامعه مادیگا دالیت ها[۱۳] بودند و در سال ۱۹۹۱ اولین کنیسه‌شان را نیز برپا کردند (۱۰۰۰-۹۹۹. Meddeb, Stora: pp).
همزیستی مسالمت آمیز یهودیان و مسلمانان هند با تأسیس اسرائیل از یک سو و
جنبش خلافت از سوی دیگر متلاطم شد. پاکستان امروزی نیز میزبان جمعی از
یهودیان بنی اسرائیل در هند بود که پس از استقلال پاکستان از بیم یهودی
ستیزی به اسرائیل و آمریکا و اروپا مهاجرت کردند (ibid).
در هند جدید یهودیان بدون مشکل خاصی با مسلمانان زندگی می‌کردند اما در
دهه‌های اخیر با ظهور گروه‌های اسلامی افراطی مانند لشکر طیبه، یهودیان هند
مورد حملات تروریستی واقع می‌شوند که یکی از مهم‌ترین آنها قتل یک خاخام و
همسرش در سال ۲۰۰۸ در بمبئی بود (ibid).
در دهه نخست قرن بیستم جمعیت یهودیان هند بالغ بر ۱۷ هزار (1Lord, p.) تا
21 هزار نفر (Singer, p.853) تخمین زده می‌شد اما با تأسیس کشور اسرائیل
اغلب یهودیان هند در دهه ۶۰ میلادی به آنجا هجرت کردند به طوری که در حال
حاضر بیش از هفتاد هزار یهودی هندی در اسرائیل زندگی می‌کنند (Chawla
Singh,15) و امروزه تنها حدود ۴ هزار یهودی در هند از بقایای یهودیان موسوم
به بنی اسرائیل در نزدیکی شهر بمبئی ساکن هستند (Meddeb, Stora: p.999).
یهودیان هند کمتر به زبان عبری و بیشتر به زبان همان سرزمینی که از آن وارد
هند شده‌اند مثل عربی، اسپانیایی و… تکلم می‌کنند و در کنار آن به زبان
هندی، مالایامی، مرتهی و … نیز سخن می گویند (Singer, p.853).
یهودیان هند به مرور زمان از برخی آداب و رسوم اجتماعی و فرهنگی جامعه
میزبان هندو وام گرفته‌اند. کاست بندی اجتماعی، آداب زیارت، طراحی شهری،
ازدواج و … از جمله این وام گیری‌هاست (Katz,23-24).
منابع:
[۱]. David Rahabi
[۲]. Joseph Rabban
[۳]. I.M. Jost
[۴]. Antiochus IV Epiphanies
[۵]. Nawgaon
[۶].Bene Israel
[۷]. Joseph Azar
[۸]. Bnei Menashe (Shinlung)
[۹]. Chin
[۱۰]. Kuki
[۱۱]. Mizo
[۱۲].Bene Ephraim
[۱۳].Madiga Dalits