مطالعات تطبیقی مذاهب مکمل حوزه علمیه است
دانشگاه ادیان و مذاهب و رشته مذاهب فقهی مکمل حوزه علمیه است، زیرا خلأهای حوزه‌های شیعه و سایر مذاهب در این دانشگاه و در این رشته مورد بررسی قرار می‌گیرد.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین رجبی مدیرگروه مذاهب فقهی دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب از سال ۱۳۹۰ همکاری خود را با دانشگاه ادیان و مذاهب آغاز کرد. وی بیش از پانزده سال در زمینه مذاهب به کار پژوهشی پرداخته است و از او پانزده عنوان کتاب منتشر شده است. او هم‌چنین دارای بیست مقاله در حوزه مذاهب است.
حجت‌الاسلام والمسلمین رجبی که خود مدرس حوزه علمیه است، با حضور در دانشگاه ادیان و مذاهب توانسته است هم به رفع نیازهای علمی دانشجویان از حوزه و هم رفع نیازهای علمی حوزویان از دانشگاه دست بزند و نیز پیوند بین حوزه و دانشگاه ادیان و مذاهب را که برخاسته از متن حوزه است، مستحکم‌تر کند. وی سال‌ها است به عنوان مدرس حوزه علمیه، کلاس درس رسمی خارج فقه و اصول خود را در دانشگاه ادیان و مذاهب دایر کرده است و علاقه‌مندان به دروس حوزوی در کلاس درس وی شرکت می‌کنند. به گفته وی، دانشگاه ادیان و مذاهب به عنوان یکی از مراکز مورد تأیید حوزه علمیه جهت دایر نمودن دروس حوزوی انتخاب شده است.
وی در گفت‌وگویی به معرفی گروه مذاهب فقهی دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب پرداخته و با اشاره به ارتباط حوزه علمیه و دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: دانشگاه ادیان و مذاهب توانسته است ارتباط تنگاتنگی بین حوزه و دانشگاه ایجاد کند. در میان طلاب و فضلای حوزه علمیه، دانش‌پژوهانی هستند که به مباحثی که هم‌اکنون در دانشگاه ادیان و مذاهب مطرح می‌شود، علاقه‌مند هستند اما زمینه‌ای برای آن پیدا نمی‌کنند. لذا می‌بینیم با زمینه‌ای که در دانشگاه ادیان و مذاهب فراهم شده است، فضلایی از حوزه که حتی استاد و مدرس هم هستند، و در زمینه‌های مختلف دارای استعداد هستند، جذب این دانشگاه شده‌اند و ما خوشحالیم که بحث‌های‌مان را برای کسانی ارائه می‌دهیم و مخاطب‌مان در سطح دکتری، افرادی هستند که واقعاً در حوزه علمیه در سطح عالی هستند و وقتی به مسائل اشاره می‌کنیم، مباحث را متوجه می‌شوند. این دوستان سال‌ها در درس خارج شرکت کرده‌اند و از مباحث مطرح در دانشگاه استقبال می‌کنند. لذا این خلأ در حوزه وجود دارد و دانشگاه ادیان و مذاهب این خلأ را پر کرده است. گستره مباحث در دانشگاه ادیان و مذاهب به گونه‌ای است که کسانی که زمینه پیشرفت در حوزه دارند، می‌توانند جذب شوند.
وی درباره شیوه ارائه مباحث در حوزه و دانشگاه گفت: ساختار تحصیل در حوزه به شیوه قدیم است و این شیوه بدین شکل بوده است که خود طلاب رشد کنند و به میدان بیایند و برنامه‌ریزی کنند. این روش در گذشته راه‌گشا بود و افرادی که دارای استعداد بودند، کار می‌کردند و افرادی که استعداد لازم را نداشتند، رشدی نمی‌کردند. این روش ضعف‌ها و مزیت‌هایی دارد که به نظر من ضعف‌هایش بیشتر است. چون اگر نتوانیم طلاب بااستعداد را که از شهرهای مختلف به قم می‌آیند، از نظر علمی اشباع کنیم، از نظر پیشرفت علمی دل‌زده می‌شوند. لذا اگر بتوانیم ساختاری در حوزه ارائه کنیم که هر طلبه در هر مسیری که استعداد دارد، قرار بگیرد و پیشرفت کند، بسیار مطلوب خواهد بود. البته این کار مدت‌ها است آغاز شده و هم‌اکنون مدارس تخصصی وابسته به حوزه ایجاد شده است اما هم تعداد این مراکز اندک است و هم مباحث به صورت عمیق در آن‌ها مطرح نمی‌شود و اشباع‌کننده نیست. به عنوان نمونه مراکزی هستند که در زمینه مذاهب یا فقه کار می‌کنند و در طول سال فقط در همین زمینه فعالیت علمی و در همان رشته هم تبلیغ می‌کنند و مجله دارند. این قبیل مراکز بسیار موفق بوده‌اند. اگر همین کار را در سایر مباحث مطرح در حوزه هم آغاز کنیم، بسیار مطلوب خواهد بود.
مدیر گروه مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب درباره تفاوت مباحث مطرح در این دانشگاه در مقایسه با حوزه و دیگر مراکز تخصصی فقه گفت: مراکزی هستند که به صورت تخصصی در زمینه فقه فعالیت می‌کنند. فعالیت این مراکز و مؤسسات محدود است اما دانشگاه ادیان و مذاهب به صورت نامحدود در این زمینه فعالیت می‌کند. به عبارتی طلاب و دانشجویان را محدود نمی‌کند و به مسائل بدون تعصب نگریسته می‌شود. یعنی یک گرایش را طرد و یک گرایش را تمجید نمی‌کند. لذا نظرات فلاسفه، عرفا و صاحب‌نظران مذاهب گوناگون مطرح و مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. بستر این کار در دانشگاه ادیان و مذاهب فراهم است. چراکه همان‌طور که از نامش پیدا است، این دانشگاه مرکزی است برای شناخت آراء ادیان و مذاهب گوناگون. بنابراین بستری بسیار گسترده برای طلاب و دانشجویان فراهم است.
وی دانشگاه ادیان و مذاهب را مکمل حوزه دانست و گفت: بنده سال‌ها در حوزه بوده‌ام و تنها یک دهه است که وارد فعالیت در دانشگاه شده‌ام اما به این مسئله اعتراف دارم که علمای حوزه باید قدر چنین مراکزی را بدانند. این‌جا راه و هدف دیگری جز پیشرفت طلبه ندارد. استادان آن جزو بهترین استادان حوزه و دانشگاه هستند. این وضعیت را به طور اخص در گروه مذاهب فقهی شاهد هستیم. بهترین استادان حدیث، رجال، مذاهب و مبانی مذاهب در این گروه حضور دارند. به طوری که نمونه این عزیزان را یا در سطح حوزه نداریم و یا کم داریم.
حجت‌الاسلام والمسلمین رجبی افزود: دوستانی که هم در حوزه و هم در دانشگاه مشغول به فعالیت هستند، رسالت حوزه را بهتر درک می‌کنند و بهتر می‌توانند پیام حوزه را به کسانی که با شیعه و یا ادیان دیگر آشنایی ندارند و نیز مراکز علمی خارجی منتقل کنند. جایگاه دانشگاه ادیان و مذاهب به مرور و در آینده مشخص خواهد شد. گرچه هم‌اکنون نیز جایگاه شایسته‌ای دارد. امیدواریم با تعامل بیشتر بین حوزه و دانشگاه ادیان و مذاهب قابلیت‌های این دانشگاه برای حوزویان عزیز تبیین شود و هر دو دست در دست هم به پیشرفت و اعتلای علوم دینی و حوزوی خدمت کنند. اگر این مهم صورت بگیرد، برخی انتقادات و یا نگاه‌های منفی موردی نسبت به دانشگاه ادیان و مذاهب نیز برطرف خواهد شد.
وی در خصوص گروه مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب نیز گفت: این گروه فارغ‌التحصیلان نخبه‌ای پرورش داده است و حتی بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما به عنوان استاد در دوره‌های مجازی دانشگاه مشغول تدریس هستند. در دوره دکتری نیز از استادان برجسته حوزوی بهره‌مند هستیم. استادان ما هم‌اکنون نیز در حوزه به تدریس اشتغال دارند و بعضی از آنان حتی به عنوان استاد نمونه حوزه انتخاب و معرفی شده‌اند. گروه مذاهب فقهی، سالانه در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو جذب می‌کند و معمولاً نیمی از دانشجویان ما طلبه و نیمی غیرطلبه هستند ولی در زمینه مذاهب فقهی دارای اطلاعات هستند.
مدیرگروه مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب درباره محتوای علمی دروس این رشته نیز گفت: گروه ما مذاهب فقهی است و گرچه اصطلاحاً فقهی است اما فقه به معنای اعم است یعنی شامل اصول، مسائل مستحدثه، مبانی مذاهب و فلسفه فقه و اصول هم می‌شود. در این رشته، موضوعاتی از مذاهب مطرح می‌شود که در حوزه‌ها یا مطرح نمی‌شود یا کم‌تر مطرح می‌شود؛ مثل حدیث مقارن. حدیث نقش زیادی در فهم دین دارد. در دانشگاه ادیان و مذاهب این کار به صورت مقارن انجام می‌پذیرد. در فلسفه فقه هم در حوزه کم کار می‌شود اما در گروه مذاهب فقهی مورد توجه بسیار است. بررسی ارتباط فقه و حقوق و مبانی حقوق به صورت تخصصی، تأثیر اختلافات اصول در فقه و مبانی کلامی مؤثر در فقه از موضوعات مطرح در این گروه است. هم‌چنین نقش مبانی کلامی و اعتقادی در اجتهاد و فقه از مسائل بسیار مهمی است که دانشکده مذاهب اسلامی اهتمام ویژه‌ای در این خصوص دارد و به صورت مقارن بدان می‌پردازد.
حجت‌الاسلام والمسلمین رجبی افزود: مهم‌ترین شاخصه این رشته این است که دانشجو در طول تحصیل اولاً با مبانی فقهی مذاهب مختلف آشنا می‌شود و درثانی به مقایسه فقه مذاهب مختلف در موضوعات مختلف می‌پردازد که به آن اصطلاحاً فقه مقارن گفته می‌شود. این کار در مقطع دکتری به صورت عمیق‌تر و جدی‌تر انجام می‌پذیرد. هم‌چنین این مقایسه با حقوق عمومی مذاهب دیگر نیز انجام می‌شود. با مقایسه و تطبیق دیدگاه‌ها و نقد و بررسی آن‌ها، بسیاری از ابهامات و مشکلات علمی رفع می‌شود. این اتفاق نه تنها در ایران بلکه در هیچ مرکز علمی در جهان صورت نمی‌گیرد و اگر صورت می‌گیرد، به صورت انفرادی و محدود است. البته در دوره‌ای در دانشگاه الازهر انجام می‌پذیرفت که اکنون با نفوذ وهابیت، این کار صورت نمی‌گیرد. ما حتی به مقایسه فقه خود با حقوق عمومی بعضی کشورها مثل فرانسه نیز می‌پردازیم. یکی از مباحث علمی که تلاش می‌کنیم مطرح و روی آن کار علمی انجام دهیم، بحث تعدد اجتهاد است که در این زمینه چندی پیش یک رساله دکتری به نگارش درآمد و دفاع شد.
وی در پایان درباره بهره‌مندی از استادان مذاهب مختلف گفت: دانشکده در تلاش است که از استادان خود مذاهب گوناگون نیز برای تدریس استفاده کند. این استفاده در قالب تدریس، دوره‌های کوتاه‌مدت و نشست‌های علمی است. پیش‌تر از استادان مذاهب زیدیه و اباضیه بهره‌مند می‌شدیم که با توجه به شیوع بیماری کرونا، استفاده حضوری از استادان مذاهب دیگر محدودتر شده است. هم‌اکنون هم از این عزیزان به عنوان استاد راهنما و مشاور برای پایان‌نامه‌ها استفاده می‌کنیم. نمونه آن استادان عزیزی هم‌چون مولوی نذیر احمد و مولوی قاضی عبدالحلیم هستند. این عزیزان در مقطع کارشناسی ارشد به صورت غیرحضوری به عنوان استاد مشغول به تدریس هستند. تعدادی از عزیزان نیز در نمایندگی دانشگاه در زاهدان در مقطع دکتری مشغول به تدریس هستند که دانشجویان آن شامل برادران اهل‌سنت نیز هستند و از بعضی استادان اهل‌سنت منطقه سیستان و بلوچستان برای تدریس این عزیزان استفاده می‌کنیم.