محمدرضا بیات تبیین کرد؛ برخورداری زندگی مؤمنانه از معقولیت عملی و نظری آری یا خیر/ زندگی مؤمنانه با تکیه بر معناداری زندگی

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، محمدرضا بیات، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در نشست علمی «زندگی مؤمنانه با تکیه بر معناداری زندگی» از سری نشست‌های دوره تخصصی عرفان و معنویت، با بیان اینکه ما انسان‌ها در زندگی خود کنش و واکنش‌های گوناگونی داریم، اظهار کرد: هر یک از این کنش‌ها و واکنش‌ها یا معقول است یا تلاش می‌کنیم که آنها را معقول بدانیم و از معقولیت آنها دفاع کنیم.

وی افزود: اگر انسانی در زندگی خود رفتار، باور و کنشی را معقول نداند نمی‌تواند به آن وفادار باشد و التزام داشته باشد در واقع آن رفتار تداوم هم ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران زندگی تحت عنوان زندگی مؤمنانه را یکی از کنش‌های ما انسان‌ها در ادیان گوناگون ذکر کرد و افزود: زندگی مؤمنانه یعنی زندگی که متأثر از باورها و آموزه‌های دینی است ولی مسئله اساسی این است که آیا زندگی مؤمنانه ما انسان‌ها یا مؤمنان از معقولیت برخوردار است یا خیر؟

وی خاطرنشان کرد: در واقع زندگی مؤمنانه بخشی از زندگی ماست که از همان قاعده پیروی می‌کند که رفتارها، باورها و کنش‌های ما باید معقول باشد البته ممکن است این سؤال مطرح شود که چه کسی بیان کرده که حتما باید کنش‌ها، رفتارها و باورهای ما معقول باشد؟

بیات افزود: دلیل یا دلایل بر مقبولیت کنش‌ها و باورها در میان انسان‌ها متفاوت است و اینکه این کنش‌ها و باورها باید معقول باشند چندان نیاز به استدلال ندارد.

وی با طرح این سؤال که زندگی مؤمنانه چه زندگی است؟ گفت: در زندگی فردی و اجتماعی انواع زندگی‌ها وجود دارد و زندگی مؤمنانه دارای یک سطح رویین و یک سطح زیرین و عمیق است زمانی که می‌گوییم کسی زندگی مؤمنانه دارد به این معناست که در زندگی خود دارای رفتارها و کنش‌هایی است که این رفتارها و کنش‌ها را با تکیه بر آنچه دین و آموزه‌های دینی بیان کردند انجام می‌دهد. به بیانی دیگر کسی که زندگی مؤمنانه ندارد خود را ملزم به انجام چنین رفتارهایی نمی‌کند.

زندگی مومنانه متأثر از یک فهم و نگاه مؤمنانه به عالم هستی است

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: زندگی مؤمنانه زندگی متأثر از یک فهم، درک و نگاه مؤمنانه به عالم هستی است که جنبه‌های مختلف دارد. به این معنا که زمانی که من مؤمن مسلمان به رفتارهای گوناگون و جنبه‌های مختلف هستی نگاه می‌کنم با نگاه به متون و آموزه‌های دینی است و در واقع بخش رویین در قالب رفتارها و کنش نمود این نگاه است.

وی با بیان اینکه زندگی مؤمنانه بر دیگر جنبه‌ها باید غلبه داشته باشد، خاطرنشان کرد: اینکه انسانی بتواند بین انواع این زندگی‌ها و گونه‌های مختلف زندگی تعادل برقرار کند و اگر قادر بر تعادل نیست بر ترجیح یکی بر دیگری بتواند به گونه‌ای عمل کند که موارد دیگر را نادیده نگیرد.

معقولیت عملی و نظری

بیات با طرح این سؤال که معقولیت زندگی مؤمنانه به چه معناست؟ تبیین کرد: معقولیت به دو معنا است یکی معقولیت نظری و دیگری معقولیت عملی است معقولیت نظری به معنای تناسب بین مدعا، استدلال و دعوت است. اگر ادعا تاریخی، فلسفی و دینی است متناسب با آن ادعا دلیل آورده شود.

وی افزود: معقولیت عملی زمانی است که در مورد معقولیت کنش‌ها و رفتارهای خود سخن می‌گوییم آیا رفتار، علم و تلاش عملی من معقول است یا خیر؟ این معقولیت به معنای تناسب بین هدف و وسیله است. کنش‌ها و رفتارهایی که انجام داده می‌شود تا بتواند من را به هدف برساند از معقولیت عملی برخوردار است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه مفهوم کلیدی دیگر مسئله معنای زندگی است، خاطرنشان کرد: همه انسان‌ها گمان می‌کنند و باور دارند که مسئله‌ای است که به راحتی آن را می‌فهمند یا فهم و درکی از آن دارند اگرچه بی راه نیست.

وی تصریح کرد: بسیاری از انسان‌ها که در موقعیت‌های گوناگون  می‌خواهند تصمیم اخلاقی بگیرند تصورشان این است که می‌دانند که چه تصمیمی اخلاقی و چه تصمیمی اخلاقی نیست ولی همان طور که توجه دارید اینگونه نیست و اینکه چه تصمیمی اخلاقی یا اخلاقی نیست پیچیده‌تر از چیزی است که در نگاه اول سهل به نظر می‌رسد.

بیات افزود: سخن در این است که چه ارزش و ارزش‌هایی و چه کارکرد و کاردهایی می‌توانند به زندگی معنا دهند؟ آیا هر هدف و کارکردی می‌تواند به زندگی معنا دهد؟ این بحث شبیه اخلاق است و احتیاج به نظریه‌پردازی دارد.

وی عنوان کرد: در مقام نظریه باید نشان داد که چه شرایط و ویژگی‌هایی یک ارزش یا هدف و کارکرد در زندگی داشته باشد تا بگوییم این ارزش‌ها، هدف‌ها و کارکردها به زندگی انسان معنا می‌دهد.

دو رویکرد درباره معنای زندگی

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه در یک نگاه کلی دو رویکرد درباره معنای زندگی ارائه شده است، تصریح کرد: رویکرد طبیعت گرایانه مبنی بر این نظر است که در این جهان ارزش‌ها، قابلیت‌ها و امکاناتی وجود دارد که می‌توانیم با تکیه بر آن امکانات و قابلیت‌ها به زندگی خود معنا دهیم.

وی یادآور شد: دیدگاه دیگر معتقد است در این جهان ارزش‌ها و قابلیت‌ها یا اهدافی وجود ندارد که به کمک آنها به زندگی خود ادامه می‌دهیم بلکه باید از ارزش، هدف و کارکردی ورای عالم کمک بگیریم تا به کمک آنها بتوانیم به زندگی خود معنا دهیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: باید خداوند وجود داشته باشد که بتوانیم زندگی را معنا دار کنیم بدون وجود موجود با اوصاف خداوند، زندگی نمی‌تواند معنا دار شود و همچنین انسان باید جاودانه باشد زیرا اگر زندگی انسان محدود به زندگی این جهان باشد نمی‌توانیم به معنای زندگی دست پیدا کنیم.

وی یادآور شد: در گام دیگر نشان می‌دهیم که زندگی مؤمنانه در تمام جنبه‌ها ما را به یک زندگی معنا دار می‌رساند و به این وسیله از معقولیت زندگی مؤمنانه دفاع می‌کنیم.

بیات با اشاره به اهمیت تقوا در زندگی تصریح کرد: تقوا هدف غایی نیست بلکه به ما توصیه شده که متقی باشید تا به زندگی معنا دار برسید و زندگی از ارزش برخوردار و دارای اهداف و کارکردهای ارزشمندی باشد.

وی خاطرنشان کرد: ما رفتار و کنش مؤمنانه داریم ولی دفاع، تحلیل و در واقع درک مؤمنانه خدشه دار شده است. باید به این نکته دقت کنیم زمانی که به آیات قرآن و آموزه‌های دینی توجه می‌کنیم خداوند در قرآن وعده‌های بی شمار و امیدهای فراوانی داده است.

دستیابی به معنای زندگی با ایمان قوی‌تری به عالم و انسان

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه ما بینش و زندگی مؤمنانه داریم ولی زندگی معنادار نداریم، گفت: زندگی اولیا و انبیای الهی اینگونه است که با مسائل و مشکلات در زندگی خود مواجه بودند ولی در شدیدترین لحظات زندگی خودشان این نگاه خود را نشان می‌دهد و آنها را به زندگی معناداری رسانده است که نمونه بارز آن در بیان حضرت زینب(س) است که پس از سختی‌ها بیان کردند «ما رأیت الا جمیلا».

وی یادآور شد: باید در این هیاهوی زندگی جدید در دوره مدرن یک بستر و زمینه‌ای ایجاد شود تا با نگاه مؤمنانه به آن برسیم و با توکل و اعتماد بیشتری به میزانی از ایمان قوی‌تری به عالم و انسان به معنای زندگی دست پیدا کنیم.

یادآور می شود، دوره تخصصی «عرفان و معنویت» از سوی موسسه بین المللی حکمت، ویژه ماه مبارک رمضان هرشب ساعت ۹:۳۰ به صورت آنلاین برگزار می شود.

خبرنگار: ایمن سادات موسوی‌نژاد