ترویج آموزه‌های کتاب مقدسی در مدارس یهودی در زمان پیامبر(ص)/ رأس الجالوت امپراطور بدون تاج و تخت بوده است

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، علیرضا ابراهیم، استاد یار گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی در نشست مجازی «گفتگوهای یهودی ـ شیعی؛ مطالعه موردی: گفتگوهای امام رضا(ع) و رأس الجالوت» اظهار کرد: موازین قرآنی در حوزه سیاسی منشأ آثار مهمی است که به این وسیله مباحثی در زمینه یهودیان در اختیار مسلمانان قرار گرفت و تا اندازه‌ای مبتنی بر ایجاد نوعی تقابل بود و یهودیان به دلیل شرایط خاص مدینه، به عنوان شاهد مثال مسائل غیر اخلاقی، اعتقادی و شاخصه‌های کفرورزی قرار گرفتند.

وی با اشاره به دیدگاه و مواضع ائمه شیعه(ع) به یهود و یهودیت عنوان کرد: زمانی که رسول الله(ص) در مدینه بودند، مدارس یهودیت در اطراف مدینه آموزه‌های کتاب مقدسی را ترویج می‌کردند. پیامبر(ص) به آن مدرسه می‌روند و سعی می‌کنند با مدرسان آنجا ارتباط برقرار کنند و مباحثی بین آنها شکل می‌گیرد.

معاون آموزشی ـ پژوهشی دانشکده الهیات واحد تهران شمال افزود: یهودیان بخش مهمی از اقلیت دینی مدینه و اطراف آن را تشکیل می‌دادند و تحرکات آنها در مسلمانان اثر داشته است. پیامبر(ص) شاهد مباحثات و مجادلات بین برخی مسلمانان با علمای یهودی بودند.

وی با بیان اینکه رسول خدا(ص) برخی از اصحاب را از مباحثه با یهودیان برحذر می‌دارند، تصریح کرد: به دلیل اینکه دانش آنها کافی نبوده و از نظر علمی در سطح یهودیان نبودند؛ باورهای اسلامی دچار چالش می‌شده است.

ابراهیم بیان کرد: عمر در زمانی که به خلافت می‌رسد ارتباطات نزدیک با یکی از مقامات بلند پایه یهودی موسوم به رأس الجالوت برقرار می‌کند و عمر الگوی اداره یک ساز و کار اسلامی را از مصاحبت با رأس الجالوت یهودی حاصل می‌کند.

وی ساز و کار و منصب این شخصیت را در قلمرو ساسانی ذکر کرد و افزود: لازم بود در دوره ساسانی فردی نماینده یهودیان ساکن در قلمرو ساسانی باشد تا مشکلات اجتماعی، حقوقی و اقتصادی را در جامعه یهودی به عنوان نماینده ساسانیان رفع کند.

انتساب رأس الجالوت به حضرت داوود(ع)

استاد یار گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی افزود: رأس الجالوت قابلیت رفت و آمد به دربارهای ساسانی و بعدها دربارهای اسلامی داشت. این مقام به طور عمده به صورت موروثی تعیین می‌شد و دارای زنجیره طولانی است و رأس الجالوت را به حضرت داوود(ع) منتسب می‌کنند و از سلاله داوود است.

وی با بیان اینکه داوود اسطوره بزرگ پادشاهی در یهود محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: در فرهنگ یهودی در صدر اسلام مقام رأس الجالوت را به نوعی از سلاله داوود می‌دانستند البته همیشه به این شکل موروثی نبوده ولی بخش عمده‌ای به این شکل است.

ابراهیم عنوان کرد: یکی از پژوهشگران یهودی شواهدی دارد که سلمان فارسی فرزند رأس الجالوت زمان خود بوده و پس از اسلام آوردن سلمان تعداد زیادی یهودیان مسلمان می‌شوند.

وی یادآور شد: حضرت امیر مؤمنان(ع)پس از اینکه در تشکیلات خلافت مستقر می‌شوند رأس الجالوت زمان خود را به رسمیت می‌شناسد شواهد تاریخی از روایات تشیع به دست آمده که رأس الجالوت به بسیاری از مباحث فقهی و اعتقادی مراجعه می‌کردند در مواردی برخی از یهودیان فشار وارد می‌کردند و رأس الجالوت به صورت حضوری نزد امیر مؤمنان(ع) می‌رسید و پاسخ را دریافت می‌کرد.

استاد یار گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی افزود: برخی روایات شیعه اشاره به این دارد که برخی از رأس الجالوت‌ها شیعه و مسلمان شدند و در مورد دیگری در دوره حضرت اباعبدالله الحسین(ع) حمایت‌هایی از حضرت انجام می‌دهند که فضای اسطوره‌ای است و هر چند زاویه دارند ولی تأثیر خود را می‌گذارند.

وی یادآور شد: مقر رأس الجالوت‌ها در دوره عباسی در بغداد است که نزدیک دو آکادمی خود قرار می‌گیرند. رأس الجالوت درس آموخته این مدارس بود و رقابت پنهان بین او و رؤسای مدارس وجود داشته است و رؤسا می‌خواستند برتری خود را غالب و نسبت به سیاست گذاری او جهت گیری کنند.

ابراهیم عنوان کرد:‌ اداره جامعه یهودی در بحران‌های فزاینده خلفایی که مکرر جا به جا می‌شدند و جنگ‌هایی که در جامعه اسلامی روی می‌داد و عوارض آن گریبانگیر یهودیان می‌شد کار دشواری بود که شخصیت‌های رأس الجالوت برای اداره جامعه نمره خوبی دریافت کردند.

وی با بیان اینکه رأس الجالوت امپراطور بدون تاج و تحت بوده است، اظهار کرد: قلمرو وسیع را از فرسایش فکری و اقتصادی و … حفظ کردند تا پایدار بماند در حقیقت رأس الجالوت‌ها از نوابغ دوران خود بودند و قرآن آنها را از نظر علمی برگزیده و شایسته می‌داند.

استاد یار گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: اینکه فردی از شیعه پنج زبان را بداند کم یاب است در حالی که فردی که در برابر امام رضا(ع) برای مناظره قرار می‌گیرد؛ فرد معمولی نیست و در نوع خود کم نظیر است.

وی تبعات این مناظرات و گفت‌وگوها را تقویت نهضت ترجمه ذکر کرد و گفت: امام رضا(ع) سعی داشتند یهود و مسیحیت را از قالب‌های سنتی استدلال‌های معجزه محور که رأس الجالوت بر آن تکیه دارد؛ خارج کند. آنها به نتیجه رسیدند که عقلانیت را از یونان باستان بیاورند و با عقلانیت و تجهیز با کتاب مقدس و تاریخی بتوانند پاسخ مسلمانان را بدهند.

ابراهیم افزود: زنجیره‌ای بالعکس در ردی‌نویسی و اصلاح ایجاد می‌شود که ردی‌نویسان پاسخ مسلمانان را بدهند و آثار ارزشمندی در رد اعتقادات مسلمانان به دست می‌دهد. انتقادات مسلمانان عده‌ای از یهودیان را به اسلام گرایش می‌دهد.

وی با بیان اینکه رأس الجالوت پیشگام مناظره در بغداد بودند، گفت: از حضرت درباره آیات اول سوره الرحمن سؤال می‌کنند. رأس الجالوت قرآن را به خوبی قرائت کرده است. حداقل ۶ شرح درباره حدیث رأس الجالوت نوشته شده ولی اغلب شارحان خودشان اشراف به آموزه‌های یهودی ندارند و به دلیل ارادت شیعه به امام رضا(ع) ورود پیدا کردند و سعی داشتند دیدگاه‌های کلامی شیعه را در این بخش توضیح دهند.

استاد یار گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی یادآور شد: شخصیت برجسته از یک سنت دینی دیگر اجازه دارد با بالاترین مقام تشیع زمان خود صحبت و انتقادات خود را مطرح کند بدون اینکه از جان خود بترسد که نکته قابل توجه و تأمل است. امیر مؤمنان(ع) اجازه می‌دهد که رأس الجالوت و تعدادی از یهودیان به راحتی با حضرت صحبت کند و حضرت به طور منطقی جواب آنها را بدهد که درس بزرگی است.

خبرنگار: ایمن السادات موسوی نژاد