«خوجه‌های اسماعیلی» در کانادا و آمریکا

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، خوجه‌ها* گروه غالب را در شیعیان نزاری اسماعیلی در سطح جهان و در آمریکای شمالی تشکیل می‌دهند. آنها از قومیت‌های جنوب آسیا هستند و به سنت ۷۰۰ ساله «ساتپنت (Satpanth)» تعلق دارند.

سایر گروه‌های وابسته به اسماعیلی‌های نزاری بومی سوریه، ایران، افغانستان، تاجیکستان و چین هستند. خوجه‌ها این گروه‌ها را در شکل‌دهی جوامع اقلیت دور از وطن (دیاسپورا) در آسیا، آفریقا، اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا رهبری کرده‌اند.

این مجموعه مذهبی فراملی، آقاخان چهارم را که در سال ۱۹۵۷ به رهبری رسید، به عنوان «امام» خود از نسب علی بن ابی طالب(ع) و فاطمه(س)، دختر حضرت محمد(ص) می‌داند.

او در لیسبون پرتغال یک «مرکز امامت» (که «دیوان» نیز نامیده می‌شود) تأسیس کرده و در فرانسه اقامت دارد و از آنجا به پیروان در سراسر جهان راهنمایی‌های دینی و دنیوی ارائه می‌کند. امام رهبران شوراهایی را که جماعت‌ها را در کشورهای مختلف اداره می‌کنند، تعیین می‌کند.

شبکه توسعه فرافرقه‌ای آقاخان (AKDN) که برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را اجرا می‌کند، به یکی از بزرگترین سازمان‌های غیردولتی (NGO) در جهان تبدیل شده است.

خانواده‌های نخبه خوجه، به‌ویژه خانواده‌هایی که زادگاه‌شان آفریقای شرقی است، تمایل دارند بر رهبری نهادهای وابسته به امام تسلط داشته باشند.

آنها همچنین بر ساختارهای خودگردان کانادا و آمریکا هژمونی دارند. به عنوان یک گروه، خوجه‌ها ثروتمندترین و تحصیلکرده‌ترین افراد در جنبش هستند و بودجه قابل توجه و همچنین خدمات حرفه‌ای و داوطلبانه را به زیرساخت‌های نهادی آقاخان ارائه می‌کنند.

جایگاه‌های آنها در آمریکای شمالی جریان ثابتی از منابع مالی، فیزیکی و فکری را برای برنامه‌های فراملی امام فراهم می‌کند.

با این حال، یک پارادوکس در قلب جنبش نهفته است؛ سنت ساتپنت و هویت فرهنگی خوجه از اوایل قرن بیستم در روند به حاشیه رانده شدن قرار داشته است.

تلاش مستمری به دنبال حذف جنبه‌های «هندویی» میراث مذهبی و فرهنگی خوجه‌ها بوده است. نهادهای پژوهشی، آموزشی و فرهنگی جنبش کمترین توجه را به ساتپنت می‌کنند.

*خوجه‌ها به دو گروه اسماعیلی و اثنی‌عشری تقسیم می‌شوند.

نویسنده: کریم ح. کریم، استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه کارلتون