نظریه اطاعت از حاکم جائر در فقه سیاسی اهل سنت

چکیده فارسی:
نظریه اطاعت از حاکم جائر، تاثیر زیادی بر تحولات سیاسی اجتماعی جوامع دارد؛ چرا که قبول یا رد این نظریه می تواند نتایج و پیامدهای متفاوتی بر فرآیند تحولات هر جامعه داشته باشد. در فقه سیاسی اهل سنت، اطاعت از حاکم جائر، امری ضروری شمرده شده است؛ گرچه نظریه های مخالفی نیز در میان فقهای اهل سنت وجود دارد، اما به دلایلی به مرور زمان این نظریه در صدر نظریه های دیگر قرار گرفته است. همین امر تا به امروز مانع شکل گیری انقلاب و مبارزات سیاسی در جوامع سنی مذهب شده است.

اگر چه اخیرا حرکت ها و خیزشهایی در جوامع اسلامی اهل سنت آغاز شده است؛ اما این تحولات، ناشی از مبانی فقهی علمای اهل سنت نبوده است. این مقاله به دنبال آن است که ضمن بررسی آرای فقها و ادله آنها به بررسی ریشه های تاریخی این نظریه پرداخته و مسائل مترتب بر آن را مورد بررسی قرار دهد.

چکیده عربی:
إن نظریه إطاعه الحاکم الجائر لها تأثیر بالغ علی التحولات السیاسیه الاجتماعیه فی المجتمعات، وذلک لأن قبولها أو رفضها له نتائج مختلفه علی التحولات التی تحصل فی کل مجتمع. و فی الفقه السیاسی لأهل السنه فإن إطاعه الحاکم الجائر تعد أمرا ضروریا، و رغم وجود نظریات أخری معارضه لهذه النظریه بین فقهاء أهل السنه، لکن بمرور الزمان أصبحت هذه النظریه علی رأس کل تلک النظریات لأسباب عدیده، وهذا الأمر قد أدی إلی الحیلوله دون نشوء ثورات وصراعات سیاسیه فی مجتمعات أهل السنه حتی یومنا هذا. و علی الرغم من ظهور حرکات ونهضات فی الآونه الأخیره فی المجتمعات الإسلامیه لأهل السنه، إلا أن هذه التحولات لیست ناشئه من المبانی الفقهیه لعلماء أهل السنه. قام الباحث فی هذه المقاله بدراسه الجذور التأریخیه لهذه النظریه فی إطار دراسه آراء الفقهاء والأدله التی طرحوها، و بین المسائل التی تترتب علیها.
 
کلید واژه: کلیدواژه فارسی: اطاعت، حاکم جائر، جهاد، عزل حاکم، اهل سنت، فقه سیاسی (کلیدواژه عربی: الإطاعه، الحاکم الجائر، عزل الحاکم، أهل السنه، الفقه السیاسی)