فرعون و موسی؛ پیروی از خط‌مشی کدام‌یک؟

ردنا (ادیان نیوز) – وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَی بِآیَاتِنَا وَ سُلْطَانٍ مُّبِینٌ؛ إِلَی فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَ مَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ؛ یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَ بِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ. (هود، ٩۶-٩٨)

ترجمه: و به تحقیق ما موسى را با معجزه و براهین روشن به سوى فرعون و اشراف قومش فرستادیم، اما آنها از فرمان فرعون پیروى کردند، در حالى که فرمان فرعون مایهٔ رشد نبود. در روز قیامت، فرعون پیشاپیش قومش حرکت مى‌کند، پس آنها را وارد آتش مى‌سازد و چه بد جایگاهى است که به آن وارد مى‌شوند.

فلسفه مهم بعثت انبیا علیهم‌السلام، طاغوت‌زدایى، آزادى و رهایى انسان‌ها از قید طاغوت‌ها بوده است. برای تحقق این هدف بزرگ و دشوار، آنان برخوردار از منطق قابل فهم و معجزه روشن‌گر بودند؛ در این آیه، درباره حضرت موسی(ع) می‌خوانیم: «أرسلنا موسى بایاتنا و سلطان مبین». در نقطه مقابل او، فرعون قرار داشت؛ فرعون به دروغ اظهار می‌داشت‌ که من شما را جز به راه رشد هدایت نمى‌کنم؛ «و ما اَهدیکم إلاّ سبیل الرشاد»(غافر، ٢٩).

این فریب‌کاری فرعون و نیز طاغوت‌های دیگر از آن روست که انسان‌ها فطرتاً خواهان سعادت، رشد و ترقی هستند و طاغوت‌ها نیز از همین انگیزه فطرى سوء‌استفاده مى‌کنند و مدعی آن می‌شوند که خواهان صلاح و ترقی دیگران هستند؛ اما آیه مزبور از سوره هود در این باره مى‌فرماید: «و ما امر فرعون برشید»، چرا که نشانه رشد برنامه‌ها و قوانین آن است که با حیات ابدی انسان نیز هماهنگ باشند و زمینه‌ساز ورود انسان به بهشت شوند، نه دوزخ؛ آیه می‌فرماید: «وما امر فرعون برشید یقدم قومه…فأوردهم النار».

حال ببینیم موضع مردم در این کشاکش چیست؟ در خور تأمل است که در ماجرای موسای برخوردار از آیات خدا و فرعون بهره‌مند از ابزارهای سلطه، «گروهی از مردم» که از نظر طرز فکر و ارزش‌ها همسو با فرعون بودند، و کسانی که منافع خود را در خطر مى‌دیدند، حاضر نشدند در برابر معجزات و منطق موسی تسلیم گردند؛ ولذا از فرعون پیروى کردند و به حضرت موسی(ع) اعتنایی نکردند. این موفقیت براى فرعون به سادگى به دست نیامد؛ او از هرگونه نیرنگ، توطئه و نیرویى براى پیشرفت اهدافش بر ضد حضرت موسى(ع) استفاده مى‌کرد.

گویی آن مردم روزگار فرعون هیچ درک و باوری راجع به این نکته نداشتند که فرعون مستکبر آنان را برای همیشه به سوی فرجامی تیره و تبه‌کارانه سوق می‌دهد. قرآن، کلام خدای حکیم، در این باره پیشاپیش خبر می‌دهد که در قیامت و حیات اخروی، گمراهان به مستکبران عصر خود می‌گویند که اگر شما مستکبران نبودید، ما می‌توانستیم در راه درست سعادت‌بخش‌ گام برداریم؛ اما مستکبران در پاسخ به گمراهان می‌گویند: آیا ما شما را از هدایتى که به سراغ‌تان آمد، بازداشتیم؟ بلکه شما خود گناه‌کار بودید. آن‌گاه، گمراهان در پاسخ به آن مستکبران می‌گویند: نیرنگ شبانه‌روز شما موجب شد که ما در گمراهی به سر بریم و زندگی کنیم(سبأ، ٣١-٣٣).

باید گفت واقعیت تلخ جهان امروز ما نیز همین «نیرنگ پیوسته مستکبران» سلطه‌جو است که به طور منظم و مکرر از طریق «رسانه‌های جهانی» بروز و نمود می‌یابد. امروزه ما در پرتو ارتباطات گسترده در دهکده‌ای جهانی زندگی می‌کنیم و استعمار فرانو می‌کوشد با استفاده گسترده از رسانه‌های جهانی، ماهواره‌ها، شرکت‌های فیلم‌سازی، شبکه‌های تلویزیونی و مطبوعات و… اهداف گوناگون از جمله اهداف سیاسی و فرهنگی، خود را تحقق بخشد.

در این تهاجم گسترده رسانه‌ای، اندیشه‌ها دست‌کاری می‌شود، ذائقه افراد راجع به سبک زندگی به صورت متفاوت با ارزش‌های دینی و هماهنگ با ارزش‌های قدرت‌های استکباری تغییر می‌یابد و درنهایت، گروه کثیری به‌ویژه جوانان به انحراف‌های اخلاقی مانند شهوت‌رانی، می‌گساری، اعتیاد به مواد مخدر، و نیز انحراف‌های سیاسی مانند حرکت و عمل در راستای اهداف آسیب‌زای مستکبران کشانده می‌شوند.

در عصر حاضر به‌خوبی می‌توان دید که ما، هم با تکثر فرعون در اروپا و آمریکا روبه‌رو هستیم، انسان‌های شیک‌پوشی که برای حق ملت‌ها هیچ جایگاه و ارزشی قائل نیستند؛ و هم با خطرناک‌ترین فرعون‌ها، که چنان‌چه ملت‌ها به ابزارهای رسانه‌ای و نظامی روز دارای قدرت بازدارنده مجهز نباشند، طبق تجربه آشکار همه ما، این فرعون‌ها ویران‌گرترین آسیب‌ها و کشتارها را بر ملت‌ها تحمیل می‌کنند. این دو نکته اخیر را هر انسان سلیم‌النفسی به‌راحتی تصدیق می‌کند. بدیهی است سرنوشت نهایی فرعون‌ها و پیروان آنها در روزگار ما نیز همان سرنوشت فرعون مصر باستان و پیروانش خواهد بود و البته خوشبختى‌ها و بدبختى‌های آن جهان، بازتابی است از کارهاى آدمیان در این جهان.

به خاطر داشته باشیم که راه حق هم‌چنان پایدار خواهد ماند. بنابراین، دقت کنیم که سکون و حرکت ما در چارچوب تبلیغات رسانه‌های مخالف با انقلاب اسلامی ایران و هم‌نوا با اهداف مستکبران زیاده‌خواه نباشد.

منابع:

تفسیر نور، ج ۵، ص ٣٧٠.

تفسیر نمونه، ج ٩، صص ٢٧٠-٢٧٢.

استعمار فرانو، مریم حایک، صص ٣٢-٣٣.