پرهیز استاد پیشوایی از تاریخ‌نگاری سکولار / قرآن، تاریخ را مایه عبرت می‌داند

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمود رجبی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) شامگاه اول شهریورماه در مراسم مجازی بزرگداشت حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی پیشوایی، استاد تاریخ اسلام که ۲۷ مردادماه بر اثر ابتلا به کرونا درگذشت، گفت: اینکه براساس روایات، عالم وقتی از دنیا می‌رود، مصیبت جبران‌ناپذیری محسوب می‌شود، از سه جهت است؛ اول اینکه عالم ذکر شده در روایات، عالمی است که به لحاظ فضائل اخلاقی، وجود او مایه برکات در جامعه اسلامی است. از جهت دیگر به این علت است که عالم آثاری از خود برجا می‌گذارد که مردم از آن آثار بهره‌مند می‌شوند و مسیر درستی را می‌پیمایند و وجه سوم جبران‌ناپذیری موت یک عالم این است که شاگردانی تربیت می‌کند که هرکدام در جامعه اثر می‌گذارند و با موت عالم، تربیت چنین شاگردان و تحقیقات و تألیف کتب خاتمه می‌یابد.

وی افزود: مرحوم استاد پیشوایی، استادی متخلق به اخلاق و سعه صدر و خوش‌برخورد بود و کسانی که به محضر استاد پیشوایی مشرف می‌شدند و می‌خواستند از ایشان استفاده علمی ببرند، با استقبال و خوشرویی و متانت روبرو می‌شدند و اگر قرار بود نوشته‌ای ارزیابی شود، بدون هیچ چشمداشتی این کار را انجام می‌داد و از این جهت شخصیتی اخلاقی و مطمئنا وجودشان مبارک بود.

رجبی بیان کرد: ویژگی دیگر مرحوم پیشوایی این بود که آثار ارزشمندی برجای گذاشت که چقدر هم در سطح ملی و هم در سطح بین‌المللی با برکت بود، لذا به زبان‌های دیگر ترجمه شد. همچنین در تربیت شاگردان، شخصیت‌های قابل و باارزشی را تربیت کرد که هر کدام از آنها خودشان محقق و مؤلف هستند و در دفاع از فرهنگ اهل بیت(ع) و ترویج سیره اهل بیت(ع) موفق هستند.

مدیر مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به آثار ارزشمند این استاد حوزه و فعالیت‌های وی در مؤسسه امام خمینی، گفت: این شخصیت بزرگ ۴ اثر ماندگار در تاریخ اسلام و شیعه برجا گذاشت؛ سیره پیشوایان که سیره ائمه(ع)است؛ تاریخ اسلام که سیره پیامبر(ص) است؛ تاریخ خلفا که به خصوص تاریخ حضرت علی(ع) در آن برجسته و ممتاز است و مقتل جامع سیدالشهداء که زیر نظر این شخصیت بزرگ از سوی عاشوراپژوهان به تحقیق و تألیف رسید و چاپ‌های متعددی از آن منتشر شده است.

وی اضافه کرد: اولین ویژگی آثار مرحوم پیشوایی این است که این آثار از نظر مستندات، دقیق و امانت در نقل آن برجسته است، ویژگی دیگر این است که همه این آثار مبتنی بر تحلیل‌های معقول و دور از شذوذات است؛ صرفاً گزارش نیست و همراه با تحلیل است؛ اما تحلیل‌ها هم معقول و دور از شذوذات است؛ ویژگی دیگر اینکه آثار ایشان فاقد حشو و زوائد است که این در آثار تاریخی بسیار مهم است؛ نکته دیگر اینکه آثار ایشان هم مورد استقبال دانشگاهیان و هم حوزویان قرار گرفت و لذا در حوزه و دانشگاه به عنوان متن درسی تدریس می‌شود.

پرهیز استاد پیشوایی از تاریخ‌نگاری سکولار

استاد حوزه علمیه بیان کرد: ویژگی دیگر این آثار آن است که تاریخ‌هایی که نوشته‌اند باورهای کلامی شیعه در آن هویداست یعنی تاریخ سکولار نیست، بلکه سازگار با باورهای کلامی و بنادین شیعه است. ویژگی دیگر آثار آن مرحوم این است که در تعریف و یا نقد شخصیت‌ها با نهایت دقت، تعابیر را به کار برده و از مبالغه و مسامحه دور بود، چنانچه دیدگاه ایشان این طور بود که از تاریخ اسلام برای تطبیق با جریانات امروزی و تبیین وقایع انقلاب بهره می‌برد و از انقلاب دفاع می‌کرد و این حقیقتی است که همه مورخان باید به آن توجه کنند؛ برای نمونه کتاب آذرخش آیت‌الله مصباح با همین ویژگی نوشته شده که برگرفته از نگاه قرآن است، زیرا قرآن تاریخ را برای عبرت‌گیری  بیان فرموده است.

رجبی تصریح کرد: ویژگی دیگر تالیف ایشان دقت و تعمیق علمی بود لذا تلون رأی در وی کمتر دیده می‌شد؛ تحقیق را کامل انجام می‌داد و بر نظر خود ثابت قدم می‌ماند؛ ویژگی دیگر آثار ایشان این بود که تالیفاتشان ناظر به شبهات و سؤالات روز بود به خصوص اینکه در رادیو معارف به سؤال و جواب درباره مسائل تاریخی مشغول بود، لذا به موضوعات روز توجه داشت. به همین دلیل هم برنامه‌های رادیو معارف و هم آثار ایشان مورد توجه خواص و عموم بود.

وی افزود: ویژگی شخصیتی دیگر ایشان کم‌توقعی بود؛ بسیار مواردی بود که از ایشان درخواست ارزیابی آثار و تحلیل کارها را داشتند، ولی وی توقعی ابراز نمی‌کرد. ویژگی دیگر شاگردپروری بود و فضلای محققی در تاریخ اسلام و شیعه تربیت کرد و وقت برای آنها گذاشت. پس از برگزاری کلاس در خدمت دانش‌پژوهان بودند  و با کمال خوشرویی با شاگردان مواجه می‌شد و خواسته‌های آنها را اجابت می‌کرد و همین سبب تربیت شاگردان فاضل و محققی در حوزه و دانشگاه شد؛ همچنین پایان‌نامه‌های که در ارشد و دکتری راهنمایی کرد قوی بود و عمدتا چاپ شدند.

مدیریت شایسته

رجبی با بیان اینکه همه باید یاد مرحوم پیشوایی را گرامی بداریم و قدردان زحماتشان باشیم و راه ایشان را ادامه دهیم، اضافه کرد: ویژگی دیگر ایشان مدیریت خوب و قوی و شایسته بود؛ در عین اعمال مدیریت در بین اعضای شورای علمی گروه، چهره‌ای محبوب و دوست‌داشتنی و قابل استفاده بود و همه از حسن اخلاق و مدیریت وی یاد می‌کردند و در طول سالیان دراز، ما هیچگونه نقصی در مدیریت ایشان ندیدیم و بین قاطعیت و اخلاق و مدیریت جمع کرده بود؛ فردی دلسوز بود؛ مقتل سیدالشهداء(ع) با نهایت دقت و تأملات ویژه نگارش یافت و مدیریت خوبی در آن اعمال کرد.

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار کرد: همه از مدیریت استاد پیشوایی راضی بودند و او را می‌ستودند. همچنین مدیریت مجلات تاریخی را برعهده داشت و کسانی که در این مجله با او همکاری داشتند، از مدیریتش راضی بودند؛ امیدواریم راهش پر رهرو باشد و گروه تاریخ مؤسسه راه و منش ایشان را زنده نگه دارد و کارهای ناتمام ایشان را به خاتمه برساند و آثارش باقیات الصالحاتی در عالم آخرت باشد.