موسوی بجنوردی: آذرنوش ابن‌مقفع زمان بود/ علاقه ویژه استاد ادبیات عرب به چوگان و سوارکاری

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، مراسم چهلمین روز درگذشت آذرتاش آذرنوش، استاد فقید دانشگاه تهران، شب گذشته، ۲۵ آبان به همت مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان برگزار شد.

سیدکاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی در این مراسم گفت: سال‌های پایانی عمر مرحوم دکتر آذرنوش، سال‌های سختی بود و همسر ایشان در کمال وفاداری از ایشان نگهداری می‌کردند و زحمات زیادی را متحمل شدند که باید از ایشان تشکر کنم. اما دکتر آذرنوش ویژگی‌های زیادی داشت؛ از جمله اینکه مدیر پُرکاری بود. در مدت سی و شش سالی که با مرکز دایره‌المعارف همکاری داشت و مسئولیت بخش ادبیات بر عهده ایشان بود، کاری کرد که به سادگی قابل تکرار نیست. در مدت بیش از سی و شش سال، سی و هفت مقاله را تألیف و ویرایش کرد که این مجموعه مقالات را در سه جلد چاپ کردیم. دیگر اینکه نثر آقای آذرنوش، فاخر و روان بود و با آهنگی نرم و خوش‌نواز، خواننده و شنونده را راهنمایی می‌کرد؛ به طوری که خواننده در مکث‌های مختلفی که نثر به او القا می‌کرد متوجه مفهوم می‌شد.

ابن مقفع زمان بود
موسوی بجنوردی افزود: او ابن مقفع زمان خود بود. ابن مقفع در قرن سوم آثاری را از فارسی به عربی ترجمه می‌کرد و نقش بسیار برجسته‌ای در معرفی زبان و ادب فارسی به جهان عرب داشت. مرحوم دکتر آذرنوش هم یک چنین نقشی داشت و من فکر می‌کنم که مکتب آقای آذرنوش برای همیشه باقی می‌ماند و راهی که ایشان گشوده توسط شاگردان ایشان ادامه خواهد یافت. یکی از خدماتی که او به این مرکز کرد این بود که شاگردان خود را آورد و تربیت کرد و باعث شد که یک کار جمعی بسیار ارزشمندی به وجود آید. همچنین عضو شورای علمی ما بود و همیشه با فکری باز و گشاده ما را راهنمایی می‌کرد و نقش بسیار مثبت و سازنده‌ای در میان ما داشت.

موسوی‌ بجنوردی گفت: من به او درود می‌فرستم و می‌دانم که نمی‌توانیم ضایعه فقدان او را به سادگی جبران کنیم. ما سال شصت و دو کار را در این مرکز شروع کردیم و ایشان دو سال بعد به این قافله پیوست و با آمدنش، رونقی در بین اعضای هیئت علمی و جوانانی که در اینجا کار می‌کردند ایجاد کرد. تا به حال بزرگان زیادی را در این مرکز از دست داده‌ایم؛ بزرگانی مانند ایرج افشار، شرف‌الدین خراسانی، زرین‌کوب و … که اینها به آسمان پرواز کردند اما من اطمینان دارم که جوانان ما یا کسانی که به لحاظ سنی به مرتبه کاملی رسیده‌اند می‌توانند جای این بزرگان را پُر کنند.

حرف‌های زیادی برای گفتن داریم
وی با بیان اینکه ما همچنان مشغول کار هستیم و جلد بیست و پنجم فارسی را آماده می‌کنیم و جلدهای دهم عربی و هفتم انگلیسی هم در حال آماده‌شدن هستند، گفت: امروز ما در دنیا حرف‌هایی برای گفتن داریم و می‌توانیم فرهنگ و تمدن خودمان را معرفی کنیم و زبان مشترکی با دنیا پیدا کنیم. داشتن منطق مشترک بسیار مهم است و نقش دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در این زمینه نقش برجسته‌ای بوده است.

موسوی‌ بجنوردی تصریح کرد: این مرکز نقش بسیار مهمی در معرفی فرهنگ و تمدن ملی و اسلامی ما دارد و ما امروز شاید نزدیک به بیست پروژه علمی در دست انجام داریم که البته خیلی از اینها به دلیل شرایط خاصی که بر کشور حاکم است در حال تعلیق است و امیدواریم شرایط بهبود پیدا کند. احساس من بر این است که شرایط در حال بهبود است و امکانات ما روزبه‌روز در حال توسعه بیشتری است. کتابخانه ما خیلی پیشرفت کرده و منابع زیادی را جمع‌آوری کرده است و افزون بر این، بیش از صد و شصت مجموعه کتابخانه‌ای نیز به این مرکز اهدا شده و همچنان مجموعه‌های زیادی هم در راه است که دارد به طرف مرکز می‌آید. این نشان می‌دهد که مرکز دایره‌المعارف در میان اساتید و خانواده‌های فرهنگی ایران، جایگاه والایی پیدا کرده و مورد اعتماد این خانواده‌ها و اساتید است.

روایت رفاقتی دیرین با آذرتاش آذرنوش
در بخش دیگری از این مراسم، علی‌اشرف صادقی، عضو شورای عالی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: دکتر آذرنوش دوست پنجاه و هفت ساله من بود. در روزهایی که من برای ادامه تحصیل به پاریس رفتم با ایشان آشنا شدم و ما زبان‌شناسی می‌خواندیم و دکتر میلانیان هم بود که هم‌مدرسه‌ای دکتر آذرنوش هم بود. معمولا بعد از کلاس دانشگاه به کافه‌ای می‌رفتیم و قهوه‌ای می‌خوردیم و مرحوم آذرنوش هم به آنجا می‌آمد. سپس معلوم شد که این دوستی مسبوق به یک سابقه قدیمی‌تری است و آن، دوستی پدربزرگ ایشان با پدربزرگ من بوده است و پدربزرگ ایشان از پدربزرگ من خواسته بود که به فرزندان ایشان درس بدهد.

وی افزود: بنابراین این موجب شد که ما یک دوستی عمیقی پیدا کنیم و به منزل ایشان رفت‌وآمد داشته باشیم. دکتر آذرنوش مرد بسیار عادلی بود و به همه جنبه‌های زندگی خود می‌رسید. برخی از همکاران ما، اهل علم هستند اما ایشان هم به تفریح خود می‌رسید و به شکار و سوارکاری و … می‌پرداخت و هم به کارهای علمی. اگر مسئولیت اداری هم داشت این کار را هم به نحو شایسته‌ای انجام می‌داد. او اهل زندگی بود و به همه جنبه‌های زندگی خود رسید.

صادقی گفت: در مورد جایگاه علمی ایشان زیاد صحبت‌شده و بنده هم باید به جنبه‌ای اشاره کنم که دیگران اطلاع نداشته‌اند. پس از اینکه ایشان در دانشکده الهیات درس خود را تمام کرد به پاریس آمد، در پاریس هم شاگرد استادان بزرگی بود که از برجستگان ادبیات عرب بودند و کتاب‌های برخی از اینها را ایشان ترجمه کرد. همچنین پایان‌نامه خودش را هم به عربی تصحیح کرده است و تصحیح‌کردن یک متن عربی کار هر کسی نیست که یک متن عربی کهن را که حاوی اشعار عربی است تصحیح شود اما ایشان این کار را کرد و در دو جلد چاپ شد. همچنین کتاب‌های دیگری هم داشت که می‌توان آنها را دید و به وسعت دانش ایشان پی برد.

مردی از جنس علم و اخلاق
در بخش دیگری از این مراسم، فریبا افکاری، پژوهشگر و استاد دانشگاه به ایراد سخن پرداخت و گفت: خبر کوتاه بود و تلخ؛ دکتر آذرتاش آذرنوش درگذشت و امروز چهل روز از نبود او می‌گذرد. صد افسوس و دریغ که نظیر خود نگذاشتند و بگذشتند. مردی از جنس علم و اخلاق که بسیار مهربان بود. او استاد به‌ تمام معنای زبان عربی و آگاه به زبان آرامی بود. سال‌ها بود که مشغول تصحیح نسخه‌های خطی مختلف بود و آثاری نیز در این زمینه منتشر کرد. شیفته مطالعات چوگان و نسخه‌های خطی و نگاره‌های آن بود و خود نیز در چوگان مهارت داشت.

وی تصریح کرد: آقای دکتر در نخستین نشست علمی چوگان با موضوع ایران‌شناسی و اصالت ایرانی چوگان که در بهمن سال ۱۳۹۹ در بنیاد ایران‌شناسی برگزار شد شرکت کرد. با شور بسیار به سخنرانی در مورد تاریخ چوگان،‌ واژه‌شناسی و خاستگاه چوگان پرداخت و به مقایسه قدمت چوگان در ایران و ژاپن و چین اشاره کرد. سخنان پر شور او که با تجربه عملی و شخصی‌اش عجین بود بسیار مورد استقبال قرار گرفت. استاد همچنین مدخل اسب‌دوانی در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی را تدوین کرد.

علاقه وافر به معرفی چوگان
افکاری گفت: به دلیل عشق و علاقه‌ای که به معرفی این رشته در جامعه داشت تقریبا در همه عرصه‌هایی که بنا بود در این زمینه بحثی صورت گیرد از جمله مصاحبه‌های رادیویی شرکت می‌کرد. تاکید دکتر آذرنوش بر عناصر هویت ایرانی علاوه بر تحقیقات چوگان در سایر آثار وی نیز به خوبی مشهود است. از مهم‌ترین آثار ایشان می‌توان به کتاب چالش میان فارسی و عربی اشاره کرد که در آن به مبحث مهم چگونگی حفظ زبان فارسی در مقابل زبان عربی پرداخته شده است. اثر ماندگار دیگر وی راه‌های نفوذ فارسی در زبان تازی است که به نکات مهمی در زمینه تمدن ایرانی اشاره شده است.

وی همچنین از دیگر خصوصیات آذرتاش آذرنوش نام برد و اضافه کرد: ارتباط با ایران‌شناسانی که در مورد فرهنگ و تمدن ایرانی و نسخه‌های خطی و متون آن پژوهش می‌کنند، از دیگر خصوصیات استاد بود. از راهنمایی‌های ارزنده استاد نیز باید به فهم و درک موسیقی کبیر فارابی در سال ۷۵ اشاره کنم. آن زمان که چند استاد در گروه نسخه‌شناسی موسیقی فرهنگستان هنر در مورد شناخت رسالات کهن موسیقی به تحقیق می‌پرداختند، نظرات استاد همواره راهگشا بود. همیشه تبحر و دانش وسیع او در حوزه‌های تاریخ و علوم و ادبیات را تحسین می‌کردیم که نشان‌دهنده تربیت خاص او بود که با گشاده‌دستی و روی خوش به دور از بخل علمی مرسوم در اختیار همه قرار گرفته بود و خود او هم وقتی مطلبی را نقل می‌کرد به درستی ارجاع می‌داد.