جلالی‌زاده: ائمه چهارگانه درباره مجازات حکم محاربه اختلاف نظر دارند

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان‌نیوز)، جلال جلالی‌زاده استاد فقه شافعی دانشگاه تهران در گفتگو با ادیان نیوز درباره تعریف محارب و حکم محاربه از منظر فقه شافعی گفت: محارب از «حرب» گرفته شده و به کسی گفته می‌شود که با دیگری می‌جنگد. واژه حرابه نیز یک اصطلاح فقهی است که در کتاب حدود مطرح شده و بیشتر منظور از آن راه‌زنی است که تعرض به جان و مال مردم کرده یا به قصد ترساندن آن‌ها دست به این کار زده و کمک گرفتن از حکومت نیز توسط مسافران ممکن نیست.

این استاد دانشگاه افزود: مقصود از راه‌زن نیز، راه‌زنی است که بیرون از شهرها جلو کاروان‌ها را گرفته و به سرقت اموال آنان پرداخته و دست به قتل و غارت می‌زند. البته فرقی ندارد که این گروه راه‌زن مسلمان باشند یا غیر مسلمان. همین که در یک کشور اسلامی دست به این اقدام بزنند حکم محارب بر آنان جاری است. البته اصطلاحی به نام «بغی» هم وجود دارد. باغی، مسلمانانی هستند که در مقابل حکومت اسلامی قیام می‌کنند.

وی با اشاره به آیات ۳۳ و ۳۴ سوره مبارکه مائده ادامه داد: مفسران می‌گویند شان نزول این آیات که در آن به حکم محاربه پرداخته شده درباره راه‌زنانی است که آشکارا به جان و مال مردم تعدی کرده و در زمین فساد می‌کنند. قرآن درباره حکم این گروه گفته است: إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الْآخِرَهِ عَذَابٌ عَظِیمٌ؛ إِلَّا الَّذِینَ تَابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَیْهِمْ ۖ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ؛ یعنی اینکه جزاء کسانی که با خدا و رسول می‌جنگند و در زمین به فساد می‌کنند این است که به قتل رسانده شده، یا به دار کشیده شوند و یا دست و پایشان به خلاف یکدیگر قطع شود و یا اینکه تبعید شوند.

وی ادامه داد: این ذلت و خواری عذاب دنیوی آن‌هاست و اما در آخرت به عذابی بزرگ عذاب خواهند بود. عده‌ای گفته‌اند: درباره‌ی برخی از افراد قبیله عرینه نازل شده که پیامبر چند شتر و چوپان را فرستاد تا از شیر آن‌ها استفاده کنند، که آن‌ها چوپان‌ها را کشتند و چشم آنان را با میله داغ کور کردند و شترها را بردند و این آیات نازل شدند.

جلالی‌زاده گفت: در نزد شافعیه مجازات آنان به نسبت ارتکاب جرم متفاوت است. اگر مال را ببرند و کسی را نکشند دست و پای آنان قطع می‌شود. اگر بکشند و مال را نبرند کشته می‌شوند. اگر بکشند و مال را ببرند به دار آویخته می‌شوند. اگر تنها رعب و وحشت ایجاد کنند قاضی آنان را تعزیر می‌کند. اگر قبل از دستگیر شدن توبه کنند، مشمول عفو قرار می‌گیرند. اما به طور کلی ائمه چهارگانه درباره مجازات راه‌زنان اختلاف دارند. ابوحنیفه، شافعی و احمد بن حنبل گفته‌اند طبق ترتیب مذکور در آیه مجازات می‌شوند. امام مالک گفته است امام می‌تواند اجتهاد کند، یا بکشد، یا بردار آویزد، یا دست و پا را درخلال جهت یکدیگر قطع یا تبعید و زندان نماید. شافعی واحد گفته‌اند: اگر قبل از اینکه کسی را بکشند یا مالی را ببرند دستگیر شوند، تبعید می‌گردند.

وی تصرح کرد: یکی از مسائل مهمی که لازم است به آن توجه کرد، فهم قضایا و شأن نزول آیات و تفاوت زمان‌ها و اجرای کل احکام قرآن است. اجرای ناقص احکام و حدود الهی، توجه به یک سری از احکام و مسائل مطرح در قرآن و بی‌توجهی و یا اهمال نسبت به برخی دیگر از آن‌ها، موجبات بدبینی مردم به اصل دین را فراهم می‌کند. قرآن همانطور که درباره محارب حکم داده درباره اجرای عدالت، قسط، مساوات، اقتصاد، آموزش و تامین معاش مردم نیز حکم داده است؛ اسلام چون دین همه‌ی زمان‌هاست به تناسب فهم هر عصری احکام متناسب را دارد.

جلالی زاده گفت: درباره خود محارب نیز در فقه اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد. شافعی و احمد بن حنبل گفته‌اند کسانی که در خارج شهرها یا داخل شهرها به قصد ترسانیدن مردم اسلحه بر روی آنها بکشند و مال مردم را ببرند حکم محارب را دارند، اما ابوحنیفه مخالف است و می‌گوید احکام محارب تنها برای کسی است که در خارج شهر مرتکب این کارها شود. حکم محارب نیز تنها بر کسی جاری است که به قصد جنگ با خدا و رسول و فساد در زمین دست به این کار بزند.

انتهای مطلب/