تصورات ناکافی ما از اخلاق

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الاسلام والمسلمین مهراب صادق‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب یادداشتی درباره تصور عمومی از اخلاق در کانال تلگرامی خود منتشر کرده است که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛

یکی از چالش‌های اخلاق در جامعه‌ ایرانی نبود تصورات درست از امر اخلاقی است. در تصورات جامعه‌ ما اخلاق به گونه‌ای است که پاسخگوی زندگی اخلاقی در دنیای جدید نیست. وقتی ما یک فرد با اخلاق را فردی «غیرناراحت»، «کم دردسر»، «سربه‌زیر»، «غیر مسئله‌ساز»، و «با وقار» بدانیم بخش‌های زیادی از نیازمندی‌های زیست اخلاقی در جهان جدید را از تعالیم اخلاقی خارج کرده‌ایم.

برای نمونه حرفی در زمینه‌ اخلاق محیط زیست، اخلاق پزشکی، اخلاق تعلیم و تربیت، و یا اخلاق حرفه‌ای نخواهیم داشت. در حقیقت ما اخلاق را به یک مسئله‌ شخصی تبدیل کرده و به خلق و خوی افراد تقلیل داده‌ایم. در این شرایط طبیعی است که درکی از کاربرد اخلاق در حوزه‌ی عمومی نداشته باشیم.

طبیعی است که وقتی وارد فضای مجازی می‌شویم در تجربه کردن زیست اخلاقی مشکل داشته باشیم. تصویری که ما بر اساس تاریخ ادبیات و یا برخی تفسیرها از منابع دینی از خوب بودن داریم، با جهان امروز ما جفت و جور نمی‌شود.

این تصوّرات برای ساختن یک جامعه‌ اخلاقی کافی نیست. حتّی اگر فرض کنیم تمام شهروندان یک جامعه، به تعریفی که از اخلاق در جهان سنت وجود دارد، با اخلاق باشند (فرض محال که محال نیست) باز هم به یک جامعه‌ی اخلاقی در دنیای مدرن دست نیافته‌ایم.

جازدن الگوی سنتی اخلاق در جهان جدید نه تنها ناکافی، بلکه در شرایطی ممکن است خطرناک هم باشد. وقتی که مشکلات اخلاقی موجود در حوزه‌ی عمومی و معطوف به سیستم‌ها به مشکلات فردی و شخصی تقلیل پیدا می‌کنند، چیزی که در حقیقت، باید اصلاح شود هم‌چنان معیوب و فلج‌کننده باقی خواهد ماند.

وقتی سیستم‌های اداری و مسئول در حمل و نقل اجازه می‌دهند که یک ماشین غیراستاندارد روانه‌ی بازار شود، نمی‌توان به وقار، سربه‌زیری، و خوش‌خلقی رانندگان دل بست و به کاهش تلفات امیدوار بود. در این شرایط باید با فرآیندهای معیوبی دست به‌یقه شد که اجازه داده‌اند چنین ماشین بی‌کیفیّتی تولید شود.