تکلیف‌مداری سبب گرایش به ادیان سنتی است/ گسست معنویت از دین در مدرنیته
پژوهشگر مطالعات اسلامی گفت: بین معناداری و سبک زندگی فرد رابطه مستقیمی وجود دارد به طوری که اگر فرد به سبک زندگی تکلیف مدار پایبند باشد تمایل او به ادیان سنتی بیشتر است و کسانی که خواسته‌های درونی خودشان را ارجح می‌دانند به سمت معنویت‌های جدید می‌روند.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، نفیسه مرادی، پژوهشگر مطالعات اسلامی در بیست و چهارمین نشست دوره عرفان و معنویت با عنوان «ایمان و معنابخشی به زندگی انسان در دنیای مدرن» با تأکید بر اهمیت پاسخ به نیازها در دوران مدرن اظهار کرد: در اثر این نیازها معنویت‌های جدید ظهور می‌کند و انسان‌ها به سمت ادیان نوظهور می‌روند زیرا زمانی که انسان احساس کرد در بعد معنوی نیازها و خواسته‌ای دارد و به دلیل آنکه معنویت‌های جدید جدا از ادیان شکل گرفتند؛ مردم برای رفع نیاز به سمت آنها جذب می‌شوند.
وی با اشاره به تعریف پژوهشگران از سبک زندگی عنوان کرد: در یک سبک زندگی فرد زندگی خود را بر اساس بایدها و نبایدهای بیرونی سامان می‌دهد و تکلیف برای او ایجاد می‌کند و در زندگی سوژه‌محور این فرد زندگی خود را بر اساس بایدها و نبایدهای بیرونی نمی‌سازد بلکه بر اساس آنچه از درون تشخیص می‌دهد درست است امور را انجام می‌دهد و منابع بیرونی برای او کمرنگ و اهمیت خود را از دست می‌دهند.
پژوهشگر مطالعات اسلامی با بیان اینکه دنیای مدرن انسان را به سمت درون سوق می‌دهد، تصریح کرد: بر اساس پژوهش انجام شده بین معناداری و سبک زندگی فرد رابطه مستقیمی وجود دارد و اگر فرد به سبک زندگی تکلیف مدار پایبند باشد تمایل به ادیان سنتی بیشتر است و کسانی که خواسته‌های درونی خودشان ارجحیت دارد به سمت معنویت‌های جدید می‌روند.
وی خاطرنشان کرد: عده‌ای در دنیا افرادی هستند که خود را افراد معنوی می‌دانند ولی دیندار نیستند بنابراین افتراقی بین دین و معنویت در دوران مدرن روی داد.
مرادی افزود: خداوند در زمینه سبک زندگی مسلمانان حساس است و تغییر سبک زندگی به تدریج در لایه‌های درونی فرد تأثیر می‌گذارد و سبب میشود افکار فرد منتقل شود. هر کس خودش انتخاب می‌کند ولی برخی اوقات نتیجه بیرونی دارد.
دنیای مدرن سبب گسستگی معنویت از دین شد
وی با اشاره به تفاوت‌های انسان مدرن و سنتی عنوان کرد: انسان مدرن بر اساس خواسته درونی خود انتخاب کرده و نتیجه این شده که حضورش در مناسک، مساجد، حسینیه‌ها و مسیرش با انسان سنتی فرق می‌کند و خودش خواسته و به این سمت رفته است.
پژوهشگر مطالعات اسلامی یادآور شد: در دوران پیشا مدرن معنویت‌ها زاییده دین بود ولی در دنیای مدرن معنویت از دین گسسته شد به طوری که از ادیان سنتی مختلف بخش‌های معنوی را استخراج می‌کنند ولی التزام در برابر آن ندارند.
مرادی عنوان کرد: مارتین سلیگمن زندگی سالم و شاد را در سه سطح تعریف می‌کند که شامل خوشایند، معتهدانه و معنادار است. خوشایند بر اساس لذت‌ها است و اینکه فرد رنج نبرد. انسان مدرن متوجه شد که اگر می‌خواهد به زندگی معنا دهد نمی‌تواند همه چیز بر اساس فردیت باشد.
وی با بیان اینکه دوران مدرن خدا را از طبیعت جدا کرد و طبیعت به علم تجربی خلاصه شد، اظهار کرد: به این وسیله راز آلودی جهان از بین رفت و همه چیز برای علم قابل تعریف است و انسان در این جهان مادی محصور، معنا و تفسیر شد و نیاز معنوی پیدا کرد و با معنویت‌های نوظهور خلأ آن را پر کرد و سعادت انسان بر اساس سود و لذت بیشتر گذاشته شد.
دلایل مصائب و مشکلات در زندگی انسان
پژوهشگر مطالعات اسلامی با اشاره به دلایل مصایب و مشکلات گفت: اول بازتاب عمل فرد است و هر مصیبت به شما وارد میشود از خودتان نشأت گرفته است. دومین بحث کفاره گناهان است و در روایات آمده که رنج، بیماری و مشکل برای پاک شدن گناهان است.
وی یادآور شد: امام علی(ع) اگر فرد به گناهی که از آن نهی کردیم مبتلا شود در مال، فرزند و خودش گرفتار میشود تا خداوند را پاک ملاقات کند.
مرادی افزود: دسته دیگر رنج‌هایی هستند که سبب تکامل انسان است کسی که در حال تحصیل است ولی این رنج را تحمل می‌کند زیرا می‌داند رشد می‌کند. برخی اوقات فرد به ترس و گرسنگی آزمایش میشود تا با صبر کردن رشد پیدا کند.
وی با بیان اینکه برای معناداری زندگی باید تصویری زیبا و دلربا از خداوند به انسان داده شود، بیان کرد: خداوند خواسته از بین تمام اسماء کارها با بسم الله الرحمن الرحیم شروع شود زیرا خداوند نسبت به بندگان رئوف است و حتی نسبت به کسانی که به خدا پشت کردند. هر قدمی که برای خدا برمی‌دارند او درهای رحمت خاص آنها را باز می‌کند.
پژوهشگر مطالعات اسلامی با بیان اینکه تصویر دلربا و دوست‌داشتنی ارتباط بین خدا و انسان در قالب ارتباط بین دوست و محبوب است، عنوان کرد: اگر انسان گرفتار عذاب میشود اعمال انسان است که سبب میشود آتشی افروخته شود و خداوند مستبد و خشن نیست و رحیمیت و رحمانیت خدا پیشی دارد و در بخشی از مناجات شعبانیه است که «خدایا چه طور از حسن توجه تو پس از مرگم ناامید شوم در حالی که به نیکی از من سرپرستی کردی و در برابر خطاها با بزرگواری برخورد می‌کنی» بنابراین باید خداباوری را در خود تقویت و حضور خدا را در خلوت خود حفظ کنیم.
مرادی یادآور شد: سومین مورد برای معناداری زندگی تغییر نگرش آدمی نسبت به خود و خداوند است و اینکه جایگاه خود را در جهان هستی چگونه مشاهده می‌کند. خداوند انسان را به شکل‌های متفاوت مورد آزمایش قرار می‌دهد که سبب میشود نوع نگرش انسان عوض شود و آستانه تحمل او افزایش پیدا کند.
وی تصریح کرد: تغییر نگرش‌ها زندگی را معنادار و انسان حضور خدا را در زندگی احساس می‌کند و زندگی انسان پر از خدا میشود و انسان به آرامش روحی و روانی می‌رسد. باید در نظر داشت نبودن معنا در زندگی علت اصلی افسردگی است.
دلبستگی عامل از بین رفتن آرامش روحی
مرادی با بیان اینکه دلبستگی به دنیا سبب میشود که آرامش روحی انسان از بین برود و هر چه دلبستگی بیشتر میشود؛ دلواپسی برای از دست دادن افزایش پیدا می‌کند، عنوان کرد: انسان مدرن از درد تنهایی رنج می‌برد و فردگرایی سبب میشود پیوندهای بین انسان‌ها سست شود. در نگاه عرفا همه انسان‌ها به هم پیوسته‌اند و روح واحد و فطرت یکسانی دارند.
وی یادآور شد: تغییر نگرش انسان نسبت به خود و خداوند سبب میشود با طبیعت رفیق شود زیرا آن را آیات و نشانه‌ای از خالق می‌داند. زمانی که انسان این ارتباط را قوی کرد و تغییر نگرش را به وجود آورد؛ روحش سبک و متعالی میشود و تعلق خاطر او به دنیا کمتر میشود.
پژوهشگر مطالعات اسلامی تصریح کرد: رابطه قوی با خداوند سبب میشود فرد از مرگ ترسی نداشته باشد و مرگ برای او دروازه عبور از این عالم به عالم دیگر است. مرگ پایان زندگی و آرزوها نیست بلکه شکفتن، راحتی و آرامش ابدی است که به زندگی معنا می‌دهد.
وی با بیان اینکه معنویت را نمی‌توان از دین جدا کرد، افزود: نمی‌توان انسان معنوی بود و دیندار نبود و نمی‌توان انسان دیندار بود ولی معنادار نبود. انسان معنوی باید دیندار باشد و معنویت الهی در چهارچوب مادی نمی‌گنجد.
یادآور میشود، دوره تخصصی «عرفان و معنویت» از سوی مؤسسه بین المللی حکمت، ویژه ماه مبارک رمضان هرشب ساعت ۹:۳۰ به صورت آنلاین برگزار میشود.
خبرنگار: ایمن سادات موسوی نژاد